Statines? Of liever alternatiever?

Rodegistrijstsupplementen kunnen volgens de Hoge Gezondheidsraad best verboden worden. Geneesmiddelen zoals statines liggen dan weer al jaren onder vuur voor hun vermeende bijwerkingen. Wat is feit en wat is fictie?

Rodegistrijstsupplementen kunnen gevaarlijk zijn voor de gezondheid.

Prof. dr. Ernst Rietzschel, cardioloog UZ Gent: “Dat klopt, want eigenlijk zijn het geneesmiddelen die via een achterpoortje als supplement op de markt worden gebracht en zo de klassieke veiligheidsmechanismen omzeilen. Rodegistrijstsupplementen (RGR) bevatten monacoline K, een molecule die identiek is aan lovastatine, een statine die jaren geleden op de markt kwam. Maar de samenstelling van statines wordt strikt gecontroleerd. Net als andere geneesmiddelen hebben ze een lange wetenschappelijke weg afgelegd om hun veiligheid en werkzaamheid aan te tonen, zowel op korte als op lange termijn.”

Voor supplementen gelden al die regels niet. Onderzoek van Test-Aankoop heeft aangetoond dat een 15-tal RGR-supplementen niet de hoeveelheid actieve stof bevat die aangegeven is op de verpakking. Zelfs tussen tabletten uit eenzelfde blister waren er verschillen. Als gebruiker heb je dan geen garantie over de kwaliteit van het product dat je neemt. Omdat ze door filtratie en purificatie worden verkregen, kunnen ze ook heel wat onzuiverheden bevatten die lang niet altijd onschuldig zijn. Zo werden er al stoffen ontdekt die toxisch zijn voor de nieren. Een aantal fabrikanten houdt zich wel aan de regels, maar noch de arts, noch de patiënt kan makkelijk achterhalen wanneer dat wel of niet zo is. Bovendien ben je als gebruiker duurder af, want supplementen worden niet door de ziekteverzekering terugbetaald.

“Baat het niet, dan schaadt het niet, gaat hier dus zeker niet op. Deze supplementen werken wel degelijk en kunnen – net als statines – in conflict treden met andere medicatie en soms zware nevenwerkingen geven. RGR-supplementen combineer je ook best niet met statines. En als je alleen op RGR vertrouwt om je cholesterol te verlagen, ben je niet zeker van een voldoende en veilige dosis. Meestal zijn RGR-supplementen minder krachtig dan statines. Voor levensbelangrijke medicatie – statines kunnen de kans op een beroerte of een infarct met 35% doen zakken – is dat onaanvaardbaar.”

Ook het argument dat rodegistrijst een natuurlijk en dus beter alternatief is, snijdt geen hout. “Dat is hetzelfde als beschimmeld broodextract op de markt brengen omdat het een natuurlijk antibioticum, namelijk penicilline, bevat. We halen ook geen aspirine meer uit de schors van een wilg. RGR ontstaat door rijst te laten fermenteren met een schimmel. Dat is de klok 40 jaar terugdraaien. Vandaag bestaan er veel veiligere productiemethoden waardoor geneesmiddelen veel zuiverder zijn.”

“Ook voor mensen die geen statines verdragen (intolerantie), is RGR geen geschikte oplossing. Zij zullen dezelfde problemen ondervinden als bij statines. Kortom: rodegistrijstsupplementen zijn alleen aanvaardbaar als ze worden ingedeeld bij de geneesmiddelen, met alle veiligheidsmaatregelen van dien. Zolang dit niet het geval is, worden ze best niet meer gebruikt.”

Statines worden in verband gebracht met kanker.

Prof. dr. Rietzschel: “Deze bewering is gebaseerd op de vaststelling dat sommige mensen met kanker een lagere cholesterolspiegel hebben. Maar er is geen enkel oorzakelijk verband aangetoond met statines. Mensen met kanker hebben soms een heel laag cholesterolpeil, maar dat is een symptoom van de kanker en/of van het feit dat ze sterk vermagerd zijn door hun ziekte. De tumor is de oorzaak van de lagere cholesterolwaarden, en niet het gevolg.”

Statines verhogen de kans op zelfmoord.

Prof. Dr. Rietzschel: “Die link dateert eveneens uit de beginjaren van de statines en is intussen grondig weerlegd door wetenschappelijk onderzoek. Er zijn geen aanwijzingen gevonden dat het verlagen van je cholesterol de kans op depressie of zelfmoordneigingen doet toenemen.”

Statines verhogen de kans op diabetes.

Prof. dr. Rietzschel: “Er is een licht verhoogde kans op diabetes bij mensen die al richting suikerziekte evolueren. Statines zorgen voor een lichte gewichtstoename van gemiddeld 300 gram. Dat kan voor sommigen volstaan als laatste zetje richting diabetes. Alle statines hebben dat effect, al hebben de krachtiger varianten of hogere doses een iets grotere impact.”

“Maar de licht verhoogde kans op suikerziekte weegt veel minder zwaar door dan de winst die je boekt in het voorkomen van harten vaatziekten door je cholesterol te doen dalen. Tegenover één persoon die wat eerder suikerziekte ontwikkelt, staan vijf tot zes gevallen van hart- en vaatziekten (beroerte, overlijden of hartinfarct) die werden voorkomen. Er is wel degelijk een bijzondere wisselwerking tussen cholesterol en bloedsuiker waar we nog niet alles over weten. Eigenaardig genoeg komt diabetes veel minder voor bij mensen met familiale hypercholesterolemie, een erfelijke aandoening waarbij je echt torenhoge cholesterolspiegels hebt.”

Statines kunnen spierpijn en ontstekingen geven.

Prof. dr. Rietzschel: “Spierpijn is de meest voorkomende bijwerking van statines. De medicatie dringt ook de spieren binnen en kan daar klachten geven zoals stramheid van de bekkenspieren en de schouderspieren. Maar het is fout om elke spierpijn bij statinegebruikers toe te schrijven aan hun medicatie. In de beginjaren van de statines, toen deze bijwerking niet bekend was, werd er nauwelijks over gerapporteerd. Sinds spierpijn als bijwerking erkend is, neemt het aantal mensen dat klaagt over spierlast toe. De realiteit ligt ergens tussenin.”

“Bij een dubbelblind klinisch onderzoek werden grote groepen mensen vergeleken. De ene groep kreeg een statine toegediend, de andere een placebo. Ongeveer 10% van de statinegebruikers rapporteerde spierklachten. Bij de placebogroep was dat 4%. Met andere woorden: mensen ervaren wel eens spierpijn om andere redenen dan hun statinegebruik.”

Statinegebruikers hebben minder kans op dementie.

Prof. dr. Rietzschel: “Uit onderzoek blijkt dat statinegebruikers iets minder kans lopen op achteruitgang van hun cognitieve vermogens en op de ontwikkeling van dementie. Dementie is voor een stuk een ontstekingsproces en statines hebben een ontstekingsremmende werking. Maar dit verband staat nog niet vast. Het gaat hier ook over een verminderde kans op dementie, niet over een behandeling van dementie.”

KARI VAN HOORICK

1,5 miljoen Belgen gebruiken statines om hun LDL-cholesterol te verlagen.