Snel winkelkre diet: verleidelijk... maar gevaarlijk

Ruim 40 % van de Belgen maakt gebruik van een of andere vorm van krediet. Een van de soepelste vormen is de winkelkaart maar zo’n ‘snel winkelkrediet’ kan gevaarlijk zijn...

D e voor- en de nadelen van het traditionele krediet – waarbij we een lening afbetalen met een vaste looptijd en in vaste maandelijkse termijnen – kent onderhand iedereen. Maar daarnaast er is nog een ander soort krediet, namelijk het winkelkrediet, dat heel onschuldig lijkt maar toch het gevaar inhoudt dat de nietsvermoedende consument in een schuldenspiraal terechtkomt.

Een echte kredietkaart

Blaas uw budget nieuw leven in en kies zelf uw terugbetalingsritme!

Geef toe dat het goed klinkt! De winkelkaart bestaat dan ook onder vele namen en vormen: kredietopening, revolving krediet, verlengbaar krediet, doorlopend krediet, geldreserve... Ze heeft het voordeel dat ze soepel is, de consument kan ze gebruiken naargelang van zijn behoeften, en dat ze wordt toegekend zonder diepgaand onderzoek of doorlichting van de aanvrager. Dat klinkt perfect!

Meestal zijn het warenhuizen en/of postorderbedrijven die hun klanten deze reserve ter beschikking stellen. Concreet hebt u doorgaans een betaal- of legitimatiekaart nodig die u kunt gebruiken in de bij een bepaalde keten aangesloten winkels. Deze kaart geeft in eerste instantie recht op korting maar meestal is het ook een échte kredietkaart, waarmee we bedoelen dat ze een kredietopening creëert. U krijgt een geldbedrag ter beschikking dat de reserve wordt genoemd en dat u doorlopend kunt gebruiken. Wat maakt dit systeem zo makkelijk? Het gaat om een doorlopend (revolving) krediet. Het wordt altijd weer verlengd binnen de toegestane kredietlimiet en ten belope van de terugbetaling ervan. De doorlopend beschikbare reserve kan op elk ogenblik worden aangesproken.

Typische kenmerken

Hoe weet u dat u met een winkelkrediet te maken hebt en niet met een doordeweekse persoonlijke lening op afbetaling?

n Meestal wordt de kredietopening voor onbepaalde tijd toegekend, niet voor een bepaalde periode zoals bij de lening.

n Het gaat niet om een vooraf bepaald bedrag, maar het heeft de vorm van een kredietlijn. U hebt dus een financiële reserve waaruit u vrij geld kunt opnemen tot een bepaalde limiet.

n Eens de kredietlijn geopend, worden tijdstip en bedrag van de terugbetaling aan het oordeel van de consument overgelaten. De meeste kredietgevers leggen evenwel een maandelijkse kredietaflossing op.

n U kunt de afgeloste bedragen onmiddellijk opnieuw opnemen zonder een nieuwe kredietovereenkomst af te sluiten. De reserve kan telkens opnieuw worden aangelegd naarmate men het krediet aflost. Het contract is eens en voorgoed ondertekend en kan altijd opnieuw dienst doen.

Soepel maar duur

Bij een kredietopening zoals het winkelkrediet is de consument niet verplicht het kredietbedrag op te nemen en kan de kredietgever hem daartoe niet verplichten. Omdat de kostprijs per definitie afhankelijk is van het gebruik dat de consument ervan maakt, wordt de totale prijs niet vermeld in het contract. Maar het zal duidelijk zijn: het winkelkrediet is duur. Anders dan bij de klassieke lening, is de rentevoet niet gewaarborgd. Niets garandeert dat de aangekondigde rentevoet zal worden toegepast op de dag waarop het geld effectief wordt gebruikt, vooral wanneer dat ettelijke maanden na de ondertekening is. Hoewel het hier om de soepelste formule op de markt van het consumptiekrediet gaat (of is het juist daarom?) zijn de rentevoeten er vaak heel hoog. Ze variëren naargelang van de kredietlimiet, het opgenomen bedrag en de aflossingsfrequentie. Doorgaans bedragen ze tussen de 16 % en de 19 % en dat is duur. Vergelijk maar even met de debetrente op uw zichtrekening. Als u A 1250 onder nul gaat op uw zichtrekening betaalt u zowat 14 %.

VOORBEELD André kan met zijn kaart beschikken over een geldreserve tot A 5000. Hij koopt iets met een waarde van A 2000. Hij betaalt dadelijk het verplichte minimum van 5 procent, dat maakt dus A100. De resterende A 1900 beslist hij vrij af te betalen op 24 maanden. Hij houdt zich strak aan zijn maandelijkse afbetaling (hoewel hij dat niet verplicht is), daardoor is het krediet afbetaald na 24 maanden. In deze omstandigheden heeft de aankoop van A 2000 hem uiteindelijk A 2314,21 gekost. Dat is ruim 15 procent meer dan wanneer hij cash had betaald.

De gevaren

Dit soort kredieten kan de consument in een schuldenspiraal storten. Waarom?

n Geen einddatum. Het winkelkrediet wordt voor een onbepaalde tijd gesloten in plaats van gekoppeld te zijn aan de aankoop van een bepaald goed of een bepaalde dienst. Er staat ook geen termijn op waarbinnen de schuld moet afgelost worden. Dit komt omdat heel wat kredietverstrekkers de wet omzeilen. Sinds 2004 zijn ze verplicht om een einddatum voor de terugbetaling van het opgenomen krediet in het contract op te nemen. Maar dit geldt alleen voor kredieten van onbepaalde duur (of bepaalde duur van meer dan 5 jaar) en die geen periodieke terugbetaling voorzien. Om dit te omzeilen, voorzien veel kredietverstrekkers in een minimale periodieke terugbetaling, bijv. 5 %.

n Een vicieuze cirkel. Anders dan bij andere soorten consumptiekrediet, worden de aflossingen die de consument doet onmiddellijk weer aan de reserve toegevoegd. De afgeloste bedragen kunnen dan zonder enige formaliteit opnieuw worden geleend. Daardoor zal een consument die zijn financiële situatie niet voortdurend in de gaten houdt, makkelijker geneigd zijn zich doorlopend in de schulden te steken.

Volgens de consumentenverenigingen en een aantal andere verenigingen die zich inzetten voor de strijd tegen overmatige schuldenlast, zijn de scherpe kantjes van dit soort kredieten de volgende.

n Lage terugbetalingen. Het minimumbedrag dat de consument verplicht maandelijks moet aflossen is vaak te laag zodat hij nauwelijks voelt dat hij iets afbetaalt.

n Willekeurige terugbetaling. De consument kan vrij het bedrag en het tijdstip van aflossing bepalen. Indien hij het bij lage bedragen houdt, zal hij hoofdzakelijk rente afbetalen, terwijl de verschuldigde hoofdsom nagenoeg intact blijft.

n Verhoging limiet. Vaak wordt de limiet van de toegekende bedragen verhoogd zonder dat de cliënt dat merkt. Hij heeft de indruk dat hij zijn reserve onbeperkt mag opnemen. Maar aangezien de maandelijkse aflossingen stijgen, nemen ook de looptijd en dus de rentevoet toe... wat een argeloze consument dreigt mee te sleuren in een vicieuze cirkel. n

A Guy Kerstens, advocaat