Rug- en nekpijn Wie helpt u verder?

Zitbochel, tabletnek, gamerug: de nieuwste rug- en nekklachten maken de lijst nog langer dan ze al is. We zitten letterlijk onze rug en nek kapot, door een foute houding, te weinig beweging en een gebrekkige ergonomische kennis. Bij wie kunt u te rade: de rugschool, de acupuncturist, de osteopaat, de chiropractor?

De acupuncturist

Om en bij de 70 % van de mensen die bij ons aankloppen, raakt van zijn klachten verlost. Ook als er sprake is van zware fysieke schade of complexe chronische klachten, kan acupunctuur vaak voor een leefbaar resultaat zorgen”, vertelt acupuncturist Tom Verhaeghe. “Voor we een therapie starten, nemen we de tijd voor een intake. We vragen mensen met chronische rugklachten om de diagnose mee te brengen die ze van hun arts kregen. Wie nog niet langs de dokter is gepasseerd, geef ik de raad om dat te doen voor hij naar een acupuncturist stapt.”

“Vervolgens koppelen we daar een eigen diagnose aan: via een polsname krijgen we een beeld van de energiebalans van de patiënt. Bij ziekte of pijn is die balans verstoord. Via de energie die door de energiebanen loopt (meridianen), kan de acupuncturist dit evenwicht herstellen. Dan volgt de tongdiagnose. Elk orgaan heeft zijn eigen zone op de tong, die aanwijzingen geeft over interne problemen. Alle informatie helpt om de juiste punten te zoeken waar we op moeten werken.”

“De bekendste techniek is het inbrengen en lichtjes bewegen van fijne naalden op zorgvuldig uitgekozen punten op de meridianen om de energiedoorstroming weer op gang te brengen en het evenwicht tussen Yin en Yang te herstellen. Bij acute problemen, zoals lumbago, kan snel ingrijpen via acupunctuur, de pijn vlug en blijvend verhelpen. Ook cupping wordt vaak toegepast bij schouder-, rug- en nekklachten. Op de plek of de lijn van de pijn worden vacuüm potjes geplaatst. Bij moxa wordt een kruid (moxakruid) gebruikt om de naalden te verwarmen. Dat geeft een andere uitwerking dan niet verhitte naalden.”

“Een behandeling is altijd erg individueel en afgestemd op de behoeften van de patiënt. Ze duurt 45 minuten tot een uur. Op de buik, rug en benen zijn de naalden nauwelijks voelbaar. Bij vingers en tenen ligt de gevoeligheid hoger en kunnen sommige mensen een wat onaangename naaldsensatie ervaren. Maar het doet zeker geen pijn.”

+ Resultaten

“De meeste pijnklachten zijn na drie tot vier behandelingen verholpen. Hoe langer iemand met rugpijn rondloopt, hoe moeilijker de behandeling aanslaat. Het effect is vaak maar tijdelijk. Toch evenaart acupunctuur het resultaat van rugpijntherapie zoals pijnstillers en ontstekingsremmers. Of het doet zelfs beter. Bovendien is hier geen sprake van neveneffecten.”

+ Risico’s

“Kies voor een erkende en opgeleide acupuncturist. De risico’s zijn beperkt en acupuncturisten hebben een deontologische code. We hanteren altijd steriele naalden en verwijzen bij medische rode vlaggen als kanker door naar de klassieke geneeskunde. In vergelijking met andere behandelingen is het aantal ongevallen erg laag.”

Het Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) bevestigt dat een klein aantal betrouwbare wetenschappelijke studies aantoont dat acupunctuur pijn voor korte tijd beperkt kan verlichten, onder andere bij lage rugpijn. Maar er is een vermoeden dat het placebo-effect bij acupunctuur een grote rol speelt, menen de KCE- onderzoekers.

+ Wat kost het?

Afhankelijk van de duur kost een sessie tussen € 30 en € 50. Een aantal ziekenfondsen betaalt via de aanvullende verzekering € 10 terug voor maximum 5 sessies per jaar. Momenteel wordt nagegaan of acupunctuur in de verplichte ziekteverzekering moet worden opgenomen. In een aantal buurlanden is dat al het geval.

De osteopaat

Rug- en nekklachten is waarvoor mensen het vaakst bij de osteopaat aankloppen. “Onze behandeling is erop gericht de rug op korte termijn opnieuw te laten functioneren en de pijn te doen afnemen. De meeste rugpatiënten hebben maar een paar behandelingen nodig om er weer tegenaan te kunnen”, vertelt osteopaat Erik Dobbelaere.

“Een osteopatische behandeling start met een gesprek over de precieze klachten en de voorgeschiedenis om te bepalen of osteopathie aangewezen is. Mensen met neurologische aandoeningen of systeemziekten zoals kanker, verwijzen we door naar een arts. Al kan osteopathie een aanvullende rol spelen in hun behandeling om de pijn te verlichten.”

“In een volgende stap peilen we naar de oorzaken van de rug- of nekklachten. Aan de hand van een manueel onderzoek krijgen we een gedetailleerder beeld van de achterliggende problemen. We hanteren technieken van klassieke manipulatie maar ook zachte technieken. We behandelen de rug maar bekijken het probleem ruimer dan het puur mechanische. Zo kan de oorzaak in de houding of een bepaalde kramp liggen. Last van de maag kan stress veroorzaken, die op zijn beurt de rughouding aantast. Daarom proberen we zoveel mogelijk deelgebieden en weefsels rondom de probleemzone mee te behandelen. Bij problemen zoals hernia zetten we zachte manuele geneeswijzen in om aan pijnverlichting en drukvermindering te doen.”

+ Resultaten

“Wie manueel wordt behandeld, heeft nadien minder nood aan pijnmedicatie voor de rug of nek en ook minder behoefte aan zware geneesmiddelen of ingrepen. De meeste mensen zijn na twee tot drie sessies geholpen. Vaak merkt u al meteen resultaat. Bij complexere problemen zoals hernia of ischias kan een langere behandeling aangewezen zijn.” Dat betekent niet dat de rug- of nekpijn definitief van de baan is. In de praktijk zijn mensen die een osteopaat bezoeken enkele maanden pijnvrij. Vaak herhalen de klachten zich en keren velen terug voor een nieuwe behandeling.

+ Risico’s

“Osteopaten betalen de laagste verzekeringspremies in de medische wereld. Dat toont aan hoe veilig onze technieken zijn. Het is belangrijk om een opgeleide osteopaat te raadplegen. We verwachten dat ons beroep binnenkort wordt erkend. Veel patiënten komen trouwens bij ons terecht na doorverwijzing door een arts.”

Volgens een rapport van het Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) toont een klein aantal betrouwbare wetenschappelijke studies aan dat osteopathie lage rug- of nekpijn verlicht. Het KCE waarschuwt wel voor mogelijke risico’s. Na de behandeling doen zich in 30 tot 60% van de gevallen milde, ongewenste neveneffecten voor, zoals hoofdpijn of tijdelijke verergering van de pijn. Er is ook risico op zware, zelfs levensbedreigende complicaties, vooral bij manipulaties van de hals. Hoe vaak deze ernstige incidenten voorkomen, konden de onderzoekers niet achterhalen.

+ Wat kost het?

Een eerste sessie duurt 45 tot 60 minuten, de volgende sessies 30 tot 45 minuten. Een sessie kost gemiddeld € 44. De meeste mutualiteiten betalen via de aanvullende verzekering doorgaans € 10 terug voor maximum vijf sessies per jaar.

De chiropractor

Chiropractors omschrijven zich graag als rugspecialisten. Chronische en acute lage rugpijnklachten (lumbago, artrose, overbelasting...), discushernia, ischias en nekpijn zijn de voornaamste klachten die door deze therapeuten worden behandeld. Vroeger kregen chiropractors vaak de bijnaam ‘krakers’. “Als een chiropractor een patiënt behandelt door manipulatie met de hand, kan dat een ploppend geluid geven omdat er gas (stikstof) vrijkomt uit het gewricht dat wordt geraakt. De volksmond associeerde dat lange tijd met botten die over elkaar schuurden. Maar dat klopt totaal niet”, vertelt Myriam Smet van de Belgische Vereniging van Chiropractors.

Wat doet een chiropractor dan wel? “Eerst wordt een diagnose gesteld, op basis waarvan de chiropractor kan beslissen of hij de patiënt in behandeling neemt of beter doorverwijst. In overleg met de patiënt wordt dan een behandelplan opgesteld. We maken geen gebruik van medicatie, inspuitingen of invasieve ingrepen.”

“De voornaamste behandelingstechniek bestaat uit manipulatie van de wervelkolom en de te behandelen gewrichten. Op die manier wordt het functioneren van de wervelkolom gecorrigeerd. Door de diepe spieren te helpen ontspannen, herwint de wervelkolom zijn beweeglijkheid. Zo’n manipulatie is niet gebaseerd op kracht maar op handvaardigheid en snelheid. Het is een snelle, korte en doelgerichte beweging ter hoogte van een gewricht of een spier. Dat verloopt vrijwel pijnloos. De behandeling wordt meestal gecombineerd met advies over spierversterkende oefeningen en algemene tips voor een gezonde rug- en nekhygiëne.”

“Na een behandeling kunnen er milde neveneffecten zijn zoals een tijdelijke verergering van de klachten of spierpijn, hoofdpijn en vermoeidheid. De meeste bijwerkingen verdwijnen binnen 24 uur vanzelf.”

+ Resultaten

In veel gevallen volstaan enkele behandelingen om het rugpijnprobleem op te lossen. Is er na vijf behandelingen geen effect merkbaar, dan verwijst de chiropractor de patiënt door. Een chiropractor stelt meestal bij aanvang een globaal behandelingsplan op. Als het doel bereikt is, kunnen nog opvolgingsbehandelingen worden voorgesteld.

Volgens het Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg toont een klein aantal wetenschappelijk studies aan dat chiropraxie lage rug- of nekpijn kan verlichten. Het KCE adviseert nadrukkelijk om de behandeling niet te beperken tot een alternatieve therapeut maar ook altijd een klassiek geschoolde arts te raadplegen. “Anders bestaat het risico dat een eventueel ernstige aandoening niet of te laat wordt opgemerkt.”

+ Risico’s

Vooral bij foute manipulaties van de hals, is er een risico op ernstige complicaties, waarschuwt het KCE. De beroepsvereniging spreekt dat tegen en meent dat chiropraxie veiliger is dan het gebruik van ontstekingsremmers of een operatie. Meer wetenschappelijk onderzoek moet hierover uitsluitsel brengen.

+ Wat kost het?

Het eerste consult duurt ongeveer een uur en kost rond de € 45. Opvolgsessies duren 20 minuten en kosten € 33. Ook hier geldt een beperkte terugbetaling via de aanvullende verzekering.

De rugschool

Rugrevalidatie is al lang geen onbekende meer voor wie aan rug- en/of nekpijn lijdt. Rugproblemen worden multidisciplinair aangepakt. Kinesisten, ergotherapeuten en steeds vaker ook psychologen, begeleiden rugpatiënten bij hun revalidatie en helpen hen op weg naar een gezonde rug. Niet alleen ziekenhuizen organiseren rugrevalidatieprogramma’s, er zijn ook privé-initiatieven. Het succes van deze formule vertaalt zich in een toenemende vraag, die op sommige plaatsen al tot wachtlijsten leidt.

“Wij helpen mensen met alle mogelijke rugaandoeningen van aspecifieke lage rugpijn tot rugoperaties”, vertellen ergotherapeute Ilse Cant en kinesist Kurt Wouters van de rugschool GZA St-Augustinus (Antwerpen). “Onze rugrevalidatie bestaat uit een totaalpakket, met zowel aandacht voor de theorie als voor de dagelijkse praktijk. Voor alle duidelijkheid: rug-revalidatie is een werkwoord. Wij reiken de middelen aan, maar het is aan de patiënt om zijn gedrag om te buigen. Niet voor even maar voor de rest van zijn leven. In de ideale wereld zouden mensen van jongs af aan rugtips moeten meekrijgen. Het zou een pak ellende voorkomen.”

De ergotherapeute licht onder meer toe hoe onze rug en nek functioneren, wat de bouw en de werking van de wervelkolom is, enz. “De lessen en later ook de oefentrainingen zijn een groepsgebeuren. Dat werkt voor de meeste rugpatiënten erg motiverend. We koppelen de theorie aan het dagelijkse leven: de juiste houding aan de wastafel, tiltechnieken, correct stofzuigen of de vaatwasser uitladen.” (zie de rugschooltips hieronder)

De kinesist werkt vanuit een andere invalshoek. “We leren mensen via een reeks oefeningen om rug- en nekvriendelijk te bewegen. Die functionele training beperkt zich niet tot de rug en de buikspieren. Er komen ook stabilisatieoefeningen aan te pas die de bil- en dijspieren, de kuiten, de armen, enz. versterken. Daarnaast is er krachttraining om de spierkracht te verstevigen. Voor we met de training starten, checken we aan de hand van een reeks testen hoe sterk iemands buik- en rugspieren zijn. Op basis daarvan krijgt iedereen een individueel oefenschema. Daar kunnen mensen zelf mee aan de slag, aan de toestellen in de fitnessruimte maar ook thuis.”

Een derde luik dat aan belang wint bij rugrevalidatie, is de inbreng van de psycholoog. “Wat niet wil zeggen dat rugpijn tussen de oren zit. De psycholoog leert technieken aan, zoals cognitieve gedragstherapie, die onder meer worden ingezet om pijnproblemen aan te pakken. Ook mensen die door chronische rugklachten angst hebben ontwikkeld om te bewegen, leren hier een andere houding aan te nemen tegenover hun lichaam en de pijn. Ons lichaam slaat immers pijnherinneringen op en legt een soort van zenuwbaantjes aan, waardoor iemand na verloop van tijd niet meer durft en kan bewegen. Dat werkt rugpijn nog meer in de hand. Om die vicieuze cirkel te doorbreken, is er de psycholoog. Hij zet de poort open naar het vervolg van de revalidatie, zoals de stabilisatie- en krachtoefeningen.”

+ Resultaten

“De feedback die we krijgen, toont aan dat de multidisciplinaire aanpak van de rugschool werkt en mensen pijnvrij blijven. Op voorwaarde dat ze er ook zelf willen aan werken. Vooral mensen die de mentale knop kunnen omdraaien en kiezen voor een rugvriendelijke manier van leven, boeken succes. Rugpatiënten mogen na die 36 sessies niet met hun oefeningen stoppen. Ze moeten hun training volhouden.”

+ Wat kost het?

Voor een reeks van 36 sessies betaalt de patiënt € 7 remgeld per sessie. Terugbetaalde rugscholing moet wel worden voorgeschreven door een revalidatiearts.

Kari Van Hoorick