Preventie: graag, maar tegen welke prijs?

Een goede preventie is primordiaal voor een degelijke gezondheidszorg, dat herhalen de specialisten telkens weer. Maar maakt de overheid daar genoeg geld voor vrij? En hoeveel moeten we zelf betalen om volgens het boekje aan preventie te doen?

De preventieve gezondheidszorg is sinds de communautarisering in 1980 een bevoegdheid van de gemeenschappen. De terugbetaling van medische prestaties echter, met inbegrip van preventieve onderzoeken, wordt beheerd door de Rijksdienst voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering en die valt onder de bevoegdheid van de minister voor Sociale Zaken en Volksgezondheid, Rudy Demotte. En als het om dingen gaat waar niet meteen een budget voor te vinden is, durven die twee niveaus elkaar wel eens de joker toeschuiven.

De gezondheidszorg is in ons land dus geen eenvoudige zaak... en ook niet altijd een goedkope! Komt daar nog bij dat de ziekenfondsen die instaan voor de terugbetaling van de bedragen die toegekend zijn door het Riziv, in het kader van de aanvullende ziekteverzekering elk voor zich kunnen beslissen om bepaalde preventieve maatregelen extra te steunen.

Laten we even samen overlopen welke vaccinaties en onderzoeken aanbevolen of gewenst zijn, voor wie dat zo is en wanneer, hoeveel u ervoor betaalt, hoeveel u terugtrekt van uw ziekenfonds en hoe diep u uiteindelijk netto in uw portemonnee moet tasten om uw kans op een gezond leven optimaal te houden.

GRIEPVACCIN

Voor wie? Het vaccin is ten zeerste aanbevolen voor:

n iedereen die ouder is dan 65 jaar

n mensen van 60 en ouder die in gemeenschap (bijv. in een rusthuis) leven

n mensen met hart- of longziekten

n diabetespatiënten

n mensen met een verminderde weerstand door langdurige ziekte of medische behandeling

n mensen die de ziekte kunnen overdragen aan risicopersonen.

Verder kan iedereen die dat wil zich tegen griep laten inenten.

Wanneer? Omdat het griepvirus het vervelende trekje heeft voortdurend lichtjes te veranderen, moet het vaccin ook voortdurend aangepast worden. Elk jaar in de maand februari beslist de Wereldgezondheidsorganisatie over de samenstelling van het griepvaccin voor dat jaar. Het vaccin moet dan ook jaarlijks herhaald worden en de toediening gebeurt vanaf eind september (pas dan is het beschikbaar) tot begin december.

Hoeveel kost het? Het griepvaccin kost euro 10 tot euro 11.

Terugbetaling? Het Riziv voorziet een terugbetaling van 40% van de kostprijs voor iedereen ouder dan 65 jaar of voor patiënten met een chronische aandoening (hart-, luchtwegen-, nierziekten of diabetes) of met een onderdrukking van het eigen afweersysteem. Dit moet op het voorschrift vermeld staan en dan betaalt de patiënt netto euro 6 à euro 6,60. Sommige ziekenfondsen betalen in het kader van de aanvullende verzekering aan bepaalde leden (boven de 65, met chronische ziekten,...) ook het remgeld of het eigen aandeel van de patiënt terug (zie kader).

PNEUMOKOKKENVACCIN

Voor wie? Het pneumokokkenvaccin dat aan volwassenen wordt toegediend is niet hetzelfde als dat voor kinderen. Het vaccin voor volwassenen is gericht tegen 23 types pneumokokken (voor kinderen tegen 7). Volgens de Hoge Gezondheidsraad is het vaccin voor volwassenen:

n sterk aanbevolen voor mensen bij wie de milt verwijderd is of niet werkt

n aanbevolen bij personen:

– ouder dan 65 jaar

– ouder dan 50 jaar met een chronische longaandoening, hartfalen of alcoholisme

– die HIV-seropositief zijn

n vaccinatie is te overwegen bij mensen die een transplantatie hebben ondergaan of met chronisch nierlijden.

Wanneer? Het vaccin mag op om het even welk ogenblik gegeven worden en moet om de vijf jaar herhaald worden.

Hoeveel kost het? euro 19,09.

Terugbetaling? Het Riziv voorziet geen terugbetaling. Bepaalde ziekenfondsen betalen in het kader van de aanvullende verzekering aan bepaalde leden (bijv. mensen boven de 60) de volledige prijs van het vaccin terug (zie kader Contacteer altijd eerst uw ziekenfonds, p. 46).

TETANUSVACCIN

Voor wie? Voor iedereen. Het vaccin tegen tetanus zit vervat in het hexavalente vaccin (het biedt bescherming tegen 6 ziekten) dat zuigelingen krijgen en het tetravalente herhalingsvaccin (4 ziekten) dat tussen 5 en 7 jaar wordt gegeven. Op 16-jarige leeftijd gebeurt een eerste herhalingsvaccin tegen tetanus en difterie.

Wanneer? Om de tien jaar moet een herhalingsinenting tegen tetanus gebeuren. Bij een wonde die mogelijk besmet is met de tetanusbacterie (na contact met roestige voorwerpen, straatvuil, aarde, uitwerpselen,...) wordt een herhalingsinenting gegeven aan patiënten die een correcte basisvaccinatie hebben gekregen, maar waarbij de laatste herhalingsvaccinatie langer dan vijf jaar geleden is. Is de laatste inenting langer dan 20 jaar geleden of is de vaccinatiestatus onbekend of onvolledig, dan worden twee dosissen van het vaccin gegeven met een tussentijd van 6 maanden.

Hoeveel kost het? Het tetanusvaccin is niet meer afzonderlijk verkrijgbaar maar wel in combinatie met difterie. Het kost euro 5,53.

Terugbetaling? Het vaccin voor volwassenen (Tedivax pro adulto) wordt voor 85% terugbetaald aan verzekerden met voorkeurregeling (zij betalen netto euro 0,83) en voor 75% aan gewoon verzekerden (zij betalen euro 1,38).

VACCIN TEGEN HEPATITIS B

Voor wie? In 1992 werd door de Wereldgezondheidsorganisatie aanbevolen om systematisch iedereen te vaccineren tegen hepatitis B met de bedoeling de ziekte wereldwijd onder controle te krijgen en op termijn uit te roeien. België heeft gekozen voor een universele hepatitis B-vaccinatie van alle zuigelingen (via Kind & Gezin) en 11-jarigen (via het CLB), los van individuele risicofactoren.

Verder ook personen die geen hepatitis B antigenen, noch -antilichamen bezitten en seksueel risicogedrag vertonen of op één of andere manier in contact kunnen komen met het virus: artsen, tandartsen, verplegend personeel, personeel van labo’s voor medische analyses, niet-immune partners van dragers van het hepatitis B-antigen, homoseksuelen, toxicomanen, patiënten met nierinsufficiëntie, mensen die regelmatig een transfusie moeten ondergaan en bij reizen naar risicogebieden.

Wanneer? De vaccinatie van volwassenen kan om het even wanneer gestart worden. Er worden twee mogelijke schema’s voorgesteld. Het ene omvat drie inspuitingen met telkens een tussentijd van één maand, gevolgd door een rappel na één jaar. Het andere omvat twee injecties met een interval van één maand en een rappel na 6 maanden.

Herhalingsvaccinaties zijn niet nodig.

Hoeveel kost het? Het vaccin kost tussen euro 27 en euro 29 per dosis. Bij patiënten onder hemodialyse gebruikt men een hoger gedoseerd vaccin dat euro 71,02 kost.

Terugbetaling? Voor zuigelingen en 11-jarigen wordt het vaccin gratis ter beschikking gesteld. Bij gebruik voor kinderen van 13 tot en met 15 jaar en hoogrisicogroepen wordt het terugbetaald door het Riziv na akkoord van de adviserende geneesheer. Voor hen bedraagt het remgeld 15% voor verzekerden met een voorkeurregeling (zij betalen euro4,05 à euro4,35) en 25 % voor gewone verzekerden (euro6,75 à euro 7,25). Voor bepaalde beroepscategorieën wordt het vaccin terugbetaald door het Fonds voor Beroepsziekten.

BEPALING VAN GEWICHT + LENGTE

Voor wie? Voor iedereen. Een te hoog lichaamsgewicht is een risicofactor voor suikerziekte, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, artrose, kanker,... Ook een plotse gewichtsdaling kan op een gezondheidsprobleem wijzen.

Wanneer? Aangeraden wordt eenmaal per jaar uw lichaamslengte en eenmaal per maand uw gewicht te laten bepalen, al dan niet door een arts.

Hoe? Met deze twee gegevens bepaalt u uw Body Mass Index (BMI): BMI = gewicht in kg/lengte in meter2. De BMI is dus het gewicht in kg gedeeld door het kwadraat van de lengte in meter. Het resultaat:

n BMI lager dan 20: u weegt te weinig

n BMI tussen 20 en 25: perfect, houden zo!

n BMI boven de 25: u hebt overgewicht

n BMI 30 of meer: u bent zwaarlijvig en loopt een duidelijk verhoogd ziekterisico.

Hoeveel kost het? Het bepalen van lengte en gewicht kan gebeuren tijdens een gewone raadpleging bij de huisarts. Een raadpleging bij een geaccrediteerde, erkende huisarts kost euro 20,44. Maar u kunt het ook thuis zelf doen.

Terugbetaling? De normale tegemoetkoming bedraagt euro 15,10 (euro 16,71 voor mensen die een globaal medisch dossier hebben). Dan betaalt u dus euro 5,34 (of euro 3,73). Mensen met een verhoogde terugbetaling krijgen euro 19,06 terug (euro 19,48 met GMD). Zij betalen dan respectievelijk euro1,38 of euro 0,96)

BEPALING VAN DE LENDENOMTREK

Voor wie? Voor iedereen. Vooral de vetopstapeling ter hoogte van de buik houdt gezondheidsrisico’s in. Daarom is uw lendenomtrek bepalen minstens even belangrijk als de bepaling van uw BMI.

Wanneer? Gezien de eenvoud van deze bepaling, kunt u ze gerust tweemaal per jaar uitvoeren.

Hoe? Met een gewone lintmeter bepaalt u uw lendenomtrek ter hoogte van uw navel. Vanaf een lendenomtrek van 94 cm bij mannen en van 80 cm bij vrouwen spreekt men van een verhoogd risico. Vanaf een lendenomtrek van 102 cm bij mannen en 88 cm bij vrouwen bestaat er een sterk verhoogd risico op gezondheidsproblemen.

Hoeveel kost het? Niets.

Terugbetaling? Geen.

BLOEDDRUKMETING

Voor wie? Voor iedereen. Een verhoogde bloeddruk is niet altijd merkbaar maar verhoogt het risico op hart- en vaataandoeningen, een hartinfarct of beroerte aanzienlijk.

Wanneer? Vanaf 40 jaar, een keer per jaar. De meeste huisartsen doen het automatisch bij elke raadpleging.

Hoe? Met een bloeddrukmeter. De streefwaarde voor 40+’ers bedraagt <140/90 mmHg. In geval van bijkomende risico-factoren (diabetes, nierlijden,...) ligt deze streefwaarde echter iets lager: <130/85 mmHg.

Hoeveel kost het? Het bepalen van de bloeddruk gebeurt tijdens een gewone raadpleging bij de huisarts. Een raadpleging bij een geaccrediteerde, erkende huisarts kost euro 20,44.

Terugbetaling? De normale tegemoetkoming voor een gewone raadpleging bij de huisarts bedraagt euro 15,10 (euro 16,71 voor mensen die een globaal medisch dossier hebben) zodat u netto euro 5,34 (resp. euro 3,73) betaalt. Mensen met een verhoogde terugbetaling krijgen nog meer terug: euro 19,06 (euro 19,48 met een GMD). Zij betalen netto dus slechts euro 1,38 (resp. euro 0,96).

BEPALING VAN DE BLOEDVETTEN

Voor wie? Voor iedereen. Een te hoog cholesterolgehalte in uw bloed zult u niet voelen, maar het betekent wel een groter risico op hart- en vaatziekten.

Wanneer? Vanaf 40 jaar, eenmaal per jaar.

Hoe? De arts neemt een bloedstaal dat in het laboratorium wordt onderzocht. Streefwaarden zijn: totale cholesterol <180 mg/dl, LDL-cholesterol <100 mg/dl, HDL-cholesterol 40 mg/dl, triglyceriden < 150 mg/dl.

Hoeveel kost het? Vanzelfsprekend worden bij een bloedafname steeds een hele reeks analyses gevraagd en niet enkel de bloedvetten. De kostprijs van de bepaling van de totale cholesterol bedraagt euro 2,24 – van de LDL-cholesterol euro 4,20 – van de HDL-cholesterol euro 8,40 – van de triglyceriden euro 2,80.

Terugbetaling? De berekeningen in de klinische biologie zijn ontzettend ingewikkeld. Zo wordt er gewerkt met een soort enveloppen. U betaalt als patiënt geen remgeld indien het totaal van de analyses die de arts heeft aangevraagd een bepaalde coëfficiënt niet overstijgt. Is dat wel het geval dan zal een rechthebbende met voorkeurregeling een remgeld van euro 3,72 betalen, een rechthebbende zonder voorkeurregeling een remgeld dat varieert in functie van de analyses van euro 8,70 tot euro 15,67.

BEPALING VAN DE SUIKERSPIEGEL

Voor wie? Voor iedereen. Van diabetes merkt u aanvankelijk niets. Onbehandelde diabetes leidt echter tot tal van verwikkelingen: verhoogd risico op hart- en vaatziekten, nierproblemen, achteruitgang van het zicht, verstoorde gevoeligheid in de ledematen,...

Wanneer? Vanaf 50 jaar, om de 3 jaar.

Hoe? De arts neemt een bloedstaal dat in het laboratorium wordt onderzocht. Een normale bloedsuikerwaarde (nuchter bepaald) is lager dan 110 mg/dl. Tot 125 mg/dl spreekt men van twijfelwaarden.

Hoeveel kost het? De bepaling van de nuchtere glucosewaarde kost euro 1,40.

Terugbetaling? Hier geldt hetzelfde als voor de bepaling van de bloedvetten: de bepaling van de suikerspiegel behoort tot de ‘enveloppe’ (zie bij: Bloedvetten).

ONDERZOEK VAN DE HUID

Voor wie? In principe voor iedereen. Het aantal gevallen van huidkanker is de voorbije jaren sterk toegenomen. Overdadige blootstelling aan de zon met onvoldoende bescherming verhoogt het kankerrisico aanzienlijk. Hoe bleker uw huid, hoe groter het risico.

Wanneer? Ofwel 1 keer per jaar ofwel onmiddellijk als u merkt dat een vlekje vergroot, dat het een andere vorm krijgt of van kleur verandert.

Hoe? Het opsporen van verdachte huidvlekjes gebeurt door de huisarts of een huidspecialist.

Hoeveel kost het? U kunt gebruik maken van de jaarlijkse Euro Melanoma Day om een gratis onderzoek te ondergaan. Anders betaalt u de kostprijs van een consultatie bij uw huisarts (zie bij Bepaling van gewicht-lengte) of huidspecialist (euro 24,56).

Terugbetaling? Gewone rechthebbenden krijgen voor de raadpleging bij een huidspecialist euro 14,98 terugbetaald (zij betalen euro9,58), rechthebbenden met voorkeurregeling euro 21,96 (zij betalen euro2,60).

CONTROLE VAN HET ZICHT

Voor wie? Bijziendheid, verziendheid, aantasting van het netvlies, staar of een verhoogde druk in de oogbol tijdig laten opsporen en corrigeren, is belangrijk voor iedereen.

Wanneer? Vanaf 35 jaar eenmaal per jaar of meteen bij een probleem.

Hoe? De oogarts zal bepalen welke onderzoeken nodig zijn.

Hoeveel kost het? Een raadpleging bij de oogarts kost euro 20,44. Daar komt eventueel de kostprijs van bijkomende onderzoeken bij.

Terugbetaling? Gewone rechthebbenden krijgen voor de raadpleging euro13,32 terugbetaald (rest: euro7,12), rechthebbenden met voorkeurregeling euro18,01 (zij betalen euro2,13).

CONTROLE VAN HET GEHOOR

Voor wie? Voor iedereen op leeftijd. Soms gaat het gehoor achteruit zonder dat we dat zelf merken.

Wanneer? Vanaf 65 jaar, eenmaal per jaar of eerder wanneer u merkt dat u meer moeite krijgt om gesprekken in een rumoerige omgeving te volgen.

Hoe? D.m.v. een gehoortest bij een audicien of een oorspecialist.

Hoeveel kost het? Een gehoortest kost in principe euro 19,58 maar in gehoorcentra waar hoorapparaten verkocht worden kan het vaak gratis. U hebt wel een voorschrift van een oorspecialist (een KNO-arts) nodig. De raadpleging bij een dergelijke arts kost euro 20,44.

Terugbetaling? Gewone rechthebbenden krijgen voor de raadpleging euro 13,32 terug (zij betalen euro7,12), voor de gehoortest euro 16,65 (rest: euro2,93). Rechthebbenden met voorkeurregeling hebben een tussenkomst van euro 18,01 voor de raadpleging (zij betalen euro2,43) en trekken het volledige bedrag van de gehoortest terug.

CONTROLE VAN HET GEBIT

Voor wie? Voor iedereen. Tandvleesontstekingen, parodontitis en gaatjes in de tanden tijdig laten behandelen en tandplaque laten verwijderen, is belangrijk voor mensen van alle leeftijden.

Wanneer? Eenmaal per jaar.

Hoe? Door de gepaste verzorging door de tandarts.

Hoeveel kost het? Een preventief mond onderzoek kost voor mensen tussen 18 en 50 jaar euro 51,27.

Terugbetaling? Rechthebbenden met een voorkeurregeling trekken het volledige bedrag van een preventief mondonderzoek terug. Voor rechthebbenden zonder voorkeurregeling bedraagt de terugbetaling euro 48,09 (zij betalen netto euro3,18).

METING VAN DE BOTDICHTHEID

Voor wie? Zowel voor mannen als vrouwen. Omdat het verlies van botmassa de kans op breuken vergroot, is het een probleem dat ook bij mannen geleidelijk aan optreedt. Bij vrouwen na de menopauze neemt de botmassa versneld af. Als het verlies te groot wordt, neemt de kans op botbreuken aanzienlijk toe.

Wanneer? Vanaf de menopauze indien er ook bijkomende risicofactoren bestaan zoals een calciumarme voeding, een zittend leven, roken en alcoholgebruik. Ook bij schildklierstoornissen, langdurige inname van corticoïden en bij een voorgeschiedenis van botbreuken (vooral heup, polsen en ruggenwervels). Dit laatste geldt ook voor mannen.

Hoe? Door middel van een pijnloos radiografisch onderzoek wordt de botmineraaldichtheid gemeten.

Hoeveel kost het? De prijs van een botdensitometrie varieert van euro 25 tot euro 100, afhankelijk van de plaats waar u het onderzoek laat uitvoeren.

Terugbetaling? Nul euro! Sedert 1997 wordt dit onderzoek niet meer terugbetaald en dat lokt heel wat protest uit. Indien meer mensen tijdig een botdensitometrie zouden laten uitvoeren en indien nodig hun osteoporose laten behandelen, zouden nochtans heel wat breuken kunnen voorkomen worden. En zij veroorzaken een veel hogere kost en invaliditeit. De terugbetaling van dit onderzoek heeft al meermaals op de agenda gestaan en toch lijkt ze er maar niet te komen. Het bizarre is bovendien dat je over de onderzoeken van dit niet-terugbetaalde onderzoek moet beschikken om in aanmerking te komen voor de... terugbetaling van een behandeling tegen osteoporose.

ONDERZOEK VAN DE DIKKE DARM

Voor wie? Voor iedereen, om kanker van de dikke darm in een vroegtijdig stadium op te sporen.

Wanneer? Boven de 50. Omdat het hier om een vrij zwaar en onaangenaam onderzoek gaat, wordt het zelden systematisch uitgevoerd. Uw huisarts zal beslissen of het bij u zinvol is (bijv. bij familiale aanleg, bij bestaan van poliepen,...).

Hoe? Met een soepele kijkbuis wordt via de aars de geledigde darm onderzocht. Tegelijkertijd kunnen celstalen van de darmwand genomen worden.

Hoeveel kost het? Een colonoscopie – zo heet dit onderzoek – kost euro 146,55.

Terugbetaling? De terugbetaling bedraagt euro 137,87 voor gewone rechthebbenden (rest: euro8,68). Mensen met een voorkeursregeling krijgen het volledige bedrag terugbetaald.

GYNAECOLOGISCHE RAADPLEGING

Voor wie? Voor alle vrouwen, om uw gynaecologische situatie en eventueel de invloed en gevolgen van de menopauze te bespreken.

Wanneer? Vanaf 50, eenmaal per jaar.

Hoe? Het gaat in de eerste plaats om een open gesprek met de gynaecoloog over fysieke en psychische veranderingen. Indien nodig kan hij beslissen welke onderzoeken zinvol zijn. U kunt in overleg beslissen of u al dan niet voor een hormoon- substitutietherapie kiest.

Hoeveel kost het? Een raadpleging bij de gynaecoloog kost euro 20,44.

Terugbetaling? De terugbetaling bedraagt euro 13,32 voor gewone verzekerden (rest: euro7,12) en euro 18,01 voor rechthebbenden met een voorkeursregeling (zij betalen euro2,43).

MAMMOGRAFIE

Voor wie? Voor vrouwen, om borstkanker in een vroeg stadium op te sporen. Regelmatige uitvoering van een mammografie ontslaat u echter niet van de plicht minstens om de drie maanden een zelfonderzoek van de borsten te verrichten.

Wanneer? Alle vrouwen tussen 50 en 70 jaar, om de twee jaar. Vrouwen met een verhoogd risico jaarlijks. Als borstkanker in de naaste familie voorkomt, wordt beter op jongere leeftijd gestart. Onmiddellijk indien u een verdacht knobbeltje voelt.

Hoe? Er wordt een röntgenfoto van de borsten gemaakt. Hierop kunnen eventuele letsels opgespoord worden vooraleer ze voelbaar zijn.

Hoeveel kost het? Zowel in Wallonië als in Vlaanderen kunnen vrouwen van 50 tot en met 69 jaar om de twee jaar gratis een mammografie laten uitvoeren bij een erkende radiologische dienst. Ze ontvangen daartoe een schriftelijke uitnodiging. Zoniet moet u met een aanvraag van uw huisarts of gynaecoloog een afspraak maken bij een radioloog of de dienst radiologie van een ziekenhuis. Een screeningsmammografie kost dan euro 57,27.

Terugbetaling? Dit bedrag wordt volledig terugbetaald, aan iedereen.

UITSTRIJKJE VAN DE BAARMOEDERHALS

Voor wie? Voor elke vrouw, om de voorstadia van baarmoederhalskanker vroegtijdig op te sporen.

Wanneer? De dokter neemt wat cellen van de baarmoederhals die in het laboratorium onderzocht worden. Dit is pijnloos.

Hoeveel kost het? Behalve de raadpleging (euro 20,44) betaalt u euro 4,38 extra voor het uitstrijkje.

Terugbetaling? De terugbetaling voor het uitstrijkje bedraagt euro 3,29 voor gewone rechthebbenden (rest: euro1,09). Voor de raadpleging betalen zij netto euro 5,34 (of euro 3,73 met een GMD). Mensen met een voorkeursregeling krijgen het volledige bedrag van het uitstrijkje terugbetaald. Van de raadpleging betalen zij euro1,38 (of euro0,96 met een GMD).

PROSTAATONDERZOEK

Voor wie? Voor alle mannen, om prostaatproblemen of prostaatkanker in een vroeg stadium te ontdekken.

Wanneer? Tussen 50 en 70 jaar, eenmaal per jaar.

Hoe? Met een rectaal onderzoek kan de arts het volume van de prostaat beoordelen. In een bloedstaal wordt het PSA-gehalte gemeten dat een indicatie geeft voor het eventuele bestaan van prostaatkanker.

Hoeveel kost het? Een rectaal onderzoek is inbegrepen in de prijs van een raadpleging. Een PSA-bepaling in het bloed kost euro 9,80.

Terugbetaling? Voor de terugbetaling van de PSA-bepaling in het bloed geldt de ‘envelopperegeling’ zoals vermeld bij de bepaling van de bloedvetten. n

Leen Baekelandt