Pensioen? Da’s voor later

Minister van Staat Mark Eyskens lijkt een van die mensen op wie de tand des tijds geen vat heeft. Hij is nu 82 en schreef zopas zijn 54ste boek: de roman Veelal.

We zoeken hem op in zijn statige huis in Heverlee, waar hij ons ontvangt in een smal bureau, dat al even rijk gevuld is als zijn boeiende leven. Het staat vol met (naar schatting 4.000) boeken, documenten en parafernalia. Eyskens’ indrukwekkende palmares doet evenwel geen afbreuk aan zijn gevoel voor humor en zelfrelativering, zo blijkt tijdens ons gesprek. Evenmin betekent het dat hij nu rustig van zijn pensioen geniet. De minister van Staat heeft nog altijd een propvolle agenda.

Je hebt net een boek geschreven. Morgen vertrek je op cruise naar de Noordpool. Denk je nooit aan dolce far niente?

Niets doen. Wat is dat? (beetje verontwaardigd) Op een strand in de zon zitten? Dat is voor mij absolute horror, dat is van een ledigheid die ik niet kan verdragen. Aan mijn pensioen denk ik pas na mijn dood! Ik heb altijd van variatie gehouden, ik ben een multitasker.

Hoe ziet een gemiddelde dag er dan uit?

Ik sta op voor het nieuws van half acht, ik luister naar het persoverzicht en tegen dan is mijn dag al verknoeid door al het slechte nieuws. Dan ontbijt ik en bekijk ik mijn mails. De meeste beantwoord ik, de rest is te deleten. Verder ben ik nog lid van een veertigtal verenigingen, organisaties, denktanken, het partijbureau en de commissie buitenland. Ik geef een viertal spreekbeurten per week. Ik ben ook regelmatig in het buitenland om vergaderingen bij te wonen van denktanken. En ik begeleid cultuurreizen van het Davidsfonds. Af en toe maak ik nog eens een schilderij voor een of andere liefdadigheidsinstelling. Aan mijn 54ste boek heb ik een jaar gewerkt.

Het hoofdpersonage in jouw roman is een universiteitsprofessor. In welke mate is je boek autobiografisch?

Alle boeken zijn natuurlijk autobiografisch. Je stopt er altijd iets van je eigen leven in. Er is een boutade die zegt: als een schilder een banaan schildert dan is dat een zelfportret. Mijn kinderen vertelden me dat ze vele van mijn uitspraken herkenden.

Het verhaal start met zijn afscheidsspeech voor de familie. Want hij kiest voor euthanasie. Is dat de manier waarop je wil eindigen?

Als ik werkelijk een plantaardig leven zou moeten leiden, zou ik daar voor kiezen. Het is een menswaardig einde. Ik heb de euthanasiewet trouwens mee goedgekeurd. Maar ik ben daar absoluut niet mee bezig. Het is niet zo dat ik al een wilsbeschikking heb. De passage over het afscheidsfeest en de toespraak voor de familie zijn eigenlijk gebaseerd op een herinnering die ik heb aan mijn vader. Mijn vader (n.v.d.r. ex-premier Gaston Eyskens) heeft – toen hij al ziek was – met kerst 1987 de hele familie bij elkaar geroepen en een toespraak gehouden waarin hij een aantal levenswijsheden meegaf. Drie dagen later was hij dood. Dat heeft een diepe indruk op mij nagelaten en dat heb ik in mijn boek verwerkt.

Geloof je in het hiernamaals?

Ik geloof sterk in de kracht van het goede, een soort kracht die tegengesteld is aan de Darwinistische wet van de sterkste. Ik denk dat die er ons toe drijft het goede te doen en rekening te houden met de andere.

Als je terugkijkt op je rijk gevulde carrière, waar ben je dan het meest trots op?

Trots is een ondeugd die ik probeer te bestrijden. Ik ben altijd zeer geprivilegieerd geweest en ik heb altijd graag gedaan wat ik deed. Maar ik denk dat de Maribel-operatie die ik in 1981 als premier heb doorgevoerd al een tax shift was. Men denkt nu dat men het warm water uitvindt, maar die korting op de werkgeversbijdrage, gecompenseerd door een hogere btw, was al een belastingverschuiving, weliswaar met een lichtvoetigere naam.

Ik vind het ook fantastisch dat ik als minister van Buitenlandse Zaken de cruciale veranderingen binnen Europa heb kunnen meemaken. De val van de Muur, het ineenstorten van de Sovjetunie, het herenigen van de twee Duitslanden, het creëren van de Monetaire Unie. Ik heb ook twee jaar aan het Verdrag van Maastricht gewerkt. Op dat ogenblik heb je het gevoel dat je mee geschiedenis schrijft.

Heb je heimwee naar die periode aan de top?

Ik heb geen heimwee naar de Belgische politiek. Ik ga wel nog wekelijks naar het partijbureau (n.v.d.r. van CD&V), maar verder is het aan de huidige generatie en ik vind dat ze dat goed doet. Ik heb wel heimwee naar de internationale politiek, omdat je dan dingen kan verwezenlijken boven de partijgrenzen heen.

Denk je dat het nu moeilijker is om aan politiek te doen?

Op bepaalde vlakken is het nu makkelijker. Mijn vader had de Congocrisis, wij het Egmontpact. Nu kabbelt het een beetje. Wat moeilijker is, is dat alles nu sneller gaat. Sociale media spelen daar een belangrijke rol in. De huidige generatie politici moet veel vlugger op alles reageren. Dat probleem hadden wij niet.

Je haalt regelmatig uit naar het nationalisme. Jouw partij vormt een coalitie met de nationalisten. Heb je daar moeite mee?

Ach nee, dat is gewoon politiek. Psychologisch vind ik het ook perfect verklaarbaar dat mensen nationalistisch stemmen. De globalisering is in zekere zin beangstigend en dan heeft men de neiging zich terug te plooien op zichzelf. Maar ik vergelijk nationalisten graag met holbewoners die in hun grot kruipen, de ladder intrekken en dan denken dat ze veilig zijn. Begrijpelijk, maar het zal niet helpen.

Is de globalisering niet vooral moeilijk voor wie kwetsbaar is?

De globalisering vergt veel van ons. En misschien vooral van diegenen die het al moeilijk hebben, maar het is een onomkeerbare evolutie. De termen ‘volk’ en ‘identiteit’ zijn in deze tijd trouwens relatief. Weet je dat wij eigenlijk Kaukasiërs zijn? Alle blanken in Europa worden beschouwd als Kaukasiërs.

Heb je ooit getwijfeld aan jezelf?

Ik heb harde momenten meegemaakt in de politiek, momenten van scherpe kritiek, de media die zich tegen je keren, mensen binnen je partij die vinden dat je plaats moet maken. Op zo’n momenten heb je een olifantenvel nodig. Ben ik daardoor aan mezelf gaan twijfelen? Nee. Ik geef mij rekenschap van mijn vergissingen en trek er lessen uit. Elke vergissing is een les voor de toekomst. Trouwens, er zijn belangrijker zaken dan politiek.

Je bent 53 jaar getrouwd. Je zei wel eens dat je in je huwelijk, lang voor de Belgische politiek, het federalisme hebt ingevoerd.

Ja, dat hebben wij haast meteen ingevoerd. Ook inzake geldstromen (lacht). Mijn vrouw beheerde het volledige huishouden en de kinderen. Ik werkte buitenshuis. Aan die bevoegdheidsverdeling zijn geen lange onderhandelingen voorafgegaan (lacht).

Is dat het geheim van een lang huwelijk?

Er is natuurlijk meer nodig voor een goed huwelijk. Diep respect en verbondenheid zijn essentieel.

Jullie gezinsorganisatie was wel erg conservatief.

De combinatie die de huidige generatie vrouwen moet maken is ook niet makkelijk. Mijn drie dochters werken allemaal. Ik heb intussen elf kleinkinderen. Maar mijn kinderen moeten genoeg kunnen verdienen om hulp in het huishouden te betalen. Want anders lukt het niet. Ik ben mijn vrouw dan ook zeer dankbaar voor de rol die ze heeft opgenomen. Zonder haar had ik nooit kunnen doen wat ik allemaal heb gedaan. Mijn vrouw heeft politieke en sociale wetenschappen gestudeerd, maar het zou voor haar niet mogelijk zijn geweest om buitenshuis te werken. Er was onze kinderlast. Wij hadden vijf kinderen.

Je hebt wel eens krasse uitspraken gedaan over mensen die scheiden.

Ik denk inderdaad dat kinderen van gescheiden ouders een vorm van handicap hebben. Jonge stellen kiezen voor kinderen en dan plots worden ze verliefd op iemand anders. Ach, dat is niet zo moeilijk als je een beetje onder de mensen komt. En dan geven ze daaraan toe en spat het hele gezin uit mekaar. Maar verliefdheid en passie, dat gaat weer over. Seksualiteit zonder liefde en zonder verbondenheid is slechts een wrijving van huiden. Maar de huid verslijt.

Je hebt bij je 50-jarige huwelijksjubileum beloofd dat je vaker thuis zou zijn. Is dat ook gelukt?

Ach, dat was een beetje zoals een verkiezingsbelofte (lacht).

ANN HEYLENS – FOTO’S FRANK BAHNMÜLLER