Pelgrimstocht in het museum

Het MAS in Antwerpen pakt dit najaar uit met een grootse tentoonstelling over het jodendom, het christendom en de islam.

We kozen voor de drie monotheïstische wereldgodsdiensten die zich baseren op een heilige schrift, zegt MAS-directeur Carl Depauw. “Ze worden op een evenwaardige manier naast mekaar geplaatst, waardoor je snel de verschillen maar ook de gelijkenissen ontdekt. Het thema sluit perfect aan bij de internationale en multiculturele havenstad die Antwerpen is. We hebben daarom nauw samengewerkt met de betrokken geloofsgemeenschappen in deze stad.”

Een constante in de drie religies is de pelgrimstocht. Bij de christenen is Santiago de Compostela populair, elke goede moslim gaat minstens één keer in zijn leven naar Mekka en de Klaagmuur in Jeruzalem heeft voor joden nog altijd een magnetische aantrekkingskracht. Het doel is telkens hetzelfde: een loutering ondergaan en terugkomen als een spiritueel rijker en beter mens. “Pelgrimages zijn ook fascinerend voor niet-gelovigen”, aldus Depauw. “Ze ondernemen een bedevaart naar Santiago als zoektocht naar zichzelf. We hopen dat deze tentoonstelling voor de bezoeker een soort museale pelgrimstocht wordt waar hij onvermoede dingen over de godsdiensten en zichzelf ontdekt en gelouterd en verrijkt buitenstapt.”

Vaticaanse topstukken

Het MAS kon voor de tentoonstelling meer dan 200 waardevolle voorwerpen verzamelen. “We hebben iconische stukken uit de belangrijke ankerplekken van de drie godsdiensten”, aldus Depauw. We kregen bruiklenen uit de Vaticaanse collectie, met als topstuk de Madonna van Loreto van Caravaggio (1604-05). Dat is heel bijzonder: een Caravaggio wordt zelden uitgeleend. Het schilderij van de Madonna hangt normaal gezien in de Sant’Agostino basiliek in Rome. Het is een aantrekkingspool voor toeristen en het heeft dan ook overtuigingskracht gevergd om het naar Antwerpen te halen. Maar het thema past perfect bij onze tentoonstelling.

Het is precies 400 jaar geleden dat er nog een Caravaggio naar Antwerpen kwam. In 1617 onderhandelde Rubens himself voor de aankoop van de Madonna van de Rozenkrans van Caravaggio (1607). Het werk kwam als altaarstuk in de Antwerpse Sint-Pauluskerk te hangen, waar het tot 1781 bleef. Nu hangt het in het Kunsthistorisch Museum in Wenen, met een kopie in de Sint-Pauluskerk.

Sleutels van de Ka’aba

Ook om het verhaal van het jodendom en de islam te illustreren komen er spectaculaire bruiklenen naar Antwerpen. Voor het jodendom leende het Israëlisch Museum in Jeruzalem, fragmenten van een Dode Zeerol en een schilderij van Marc Chagall uit.

“Heel trots zijn we ook op de sleutels van de Ka’aba (het heiligdom) uit Mekka. Zij behoorden toe aan de Ottomaanse sultans en worden bewaard in het Topkapi Paleis Museum in Istanbul. Ze werden nooit eerder uitgeleend”, zegt Depauw. “Vooral voor de Turkse gemeenschap in ons land is dit fantastisch nieuws.”

In de Hendrik Conscience Bibliotheek is de tentoonstelling over de heilige schriften ondergebracht. Daar krijg je inzage in hoe gelovigen de Bijbel, de Koran en de Tenach gebruikten, maar ook hoe ze hun heilige boeken vorm gaven en versierden.

Heilige Plaatsen. Heilige Boeken. Jodendom, christendom en islam. Van 19/9 tot 15/1/2015 in het MAS, Hanzestedenplaats 1. Di-zo, 10-17u. En tot 21/12 in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Hendrik Conscience Plein 4. Di-zo, 13-17u. Info: www.mas.be

Ann Heylens