Panamarenko’s poëzie met vleugels

Naar aanleiding van de vijfenzestigste verjaardag van Panamarenko, organiseren de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel een retrospectieve van het werk van deze eigenzinnige meester. Na een carrière van veertig jaar is hij uitgegroeid tot een referentie in de hedendaagse kunst.

Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Koningsplein 3 (ingang Gresham), 1000 Brussel en hal van Dexia Bank, Pachecolaan 44, 1000 Brussel. Tot 29 januari 2006. Toegang (tot de musea): euro 9, senioren en studenten: euro 6,50. Info: 02 508 33 50. Het bezoek aan Dexiabank is gratis.

Wie het universum van Panamarenko binnentreedt, ontdekt een ogenschijnlijk technologische wereld, maar voortdurend doorspekt met de puurste fantasie. In de hal van het museum, in het gezelschap van drie klassieke schilderijen in gouden kaders – één werk van Gustaaf Wappers en twee van Constant Montald – troont de meest emblematische constructie van Panamarenko: de Aeromodeller, een enorm Zeppelinachtig object, een luchtschip van 27 meter omtrek gevuld met 650 vierkante meter lucht. De gevlochten mand heeft een lengte van 6 meter, is in grijze metaalkleur geschilderd en werd door Panamarenko samen met zijn moeder gerealiseerd. Zoals de meeste van zijn werken heeft dit buitengewone tuig nooit echt gevlogen maar dat is niet zo belangrijk. “Ach, of zo’n uitvinding nu werkt of niet, het belangrijkste is dat de intelligentie van de toeschouwer wordt aangescherpt”, zegt de artiest hierover.

Een beetje verder staat een bombastische onderzeeër die Panamarenko de zachte naam Panama Nova Zemblaya meegaf. En de U-Kontroll III: een vederlicht en erg elegant vliegtuigje met een reikwijdte van 13 meter dat lijkt te wachten op een passagier voor een luchtdoop. Zo loopt u overal op deze expo de droom en de verbeelding tegen het lijf.

Droomtuigen

Op deze tentoonstelling presenteert Panamarenko in totaal 87 curiositeiten rond het thema ruimtevaart en (onder)zeevaart, verdeeld over vijf niveaus van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten. Vliegende schotels, vliegtuigen, luchtschepen, ruimtetuigen, duikboten en andere voertuigen die de natuurwetten om ter meest tarten. Maar hij herinterpreteert ze met de macht van de verbeelding en toont zich zo een waardig opvolger van Leonardo da Vinci en Jules Verne.

Panamarenko werd in 1940 geboren en groeide op tussen de strips en de Amerikaans literatuur. Wellicht vandaar dat de reis naar de sterren hem altijd heeft gefascineerd. Als artiest, ingenieur en zacht visionair exploreerde hij voortdurend de ruimte en de beweging, de lucht en de vlucht, de energie en de zwaartekracht. Zijn werk verenigt artistieke en technologische hoogstandjes door spectaculaire constructies in het leven te roepen van een prachtige schoonheid, ludiek en imposant.

Een reusachtige libelle

Hier en daar valt uw oog op een buitengewone installatie. Op Das Flugzeug bijvoorbeeld, een prachtig wit droomtuig. Of de Prova Car, een wagen met uitgepuurd design, daterend van 1967. Verderop laat een vliegende sigaar u stomverbaasd achter. Bing 2 is een vliegende schotel uitgerust met een motor... het idee om een interplanetair toestel te bouwen heeft Panamarenko inderdaad nooit losgelaten. Maar hij geeft het ruiterlijk toe: “Ik amuseer me. Wetenschap of kunst op een serieuze manier bedrijven interesseert me eigenlijk niet.”

Maganeudon uit 1972 zag het daglicht na de wetenschappelijke ontdekking van een reuzenlibelle. Voor dit oeuvre heeft Panamarenko de natuur gekopieerd, maar er tegelijk wat menselijke technologie aan toegevoegd onder de vorm van een... fiets. Het toestel straalt de gratie van een reu-zeninsect uit.

Naast deze grandioze en indrukwekkende installaties, staan creaties van kleiner formaat, maar die eveneens de stempel van de meester dragen: vogels, krokodillen, rugzakken, tekeningen, schetsen, schilderijen... Het vormt allemaal een samenhangend geheel. Enkel twee volumineuze en wulpse vrouwen vallen uit de toon in de poëtisch-technische wereld van deze uitzonderlijke tentoonstelling in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten.

In de hal van de Dexiabank, het tweede luik van dit project, gaat het er iets intimistischer aan toe. Hier presenteert Panamarenko schetsen, tekeningen, zeefdrukken plus nog enkele kleine objecten. Maar de thema’s van zijn grotere werk zijn ook hier aanwezig. n

A