Pak haaruitval tijdig aan

Een terugwijkende haarlijn, doorzichtige plekken of abnormaal haarverlies kunnen je zelfbeeld een knauw geven. Gelukkig zijn er opties om je haardos te redden.

Liefst één op de twee mannen en vanaf de menopauze ook de helft van de vrouwen worden geconfronteerd met een almaar dunner wordende haardos, stelt dermatoloog dr. Thomas Maselis vast. “Belangrijk om weten is dat er verschillende vormen van haarverlies zijn, die uiteenlopende oorzaken hebben. Om de meest doeltreffende behandeling te starten, moeten we dus eerst achterhalen om welk type haarverlies het gaat.”

Mannelijke vorm van haaruitval

De mannelijke vorm van haaruitval treft zowel mannen als vrouwen en is meteen ook de meest voorkomende vorm. Hij zorgt voor verminderde haargroei tot kalende plekken bovenop het hoofd maar niet in de nekstreek of aan de zijkanten. Dit haarverlies wordt veroorzaakt door een genetische aanleg waardoor de haarzakjes op bepaalde plaatsen op de scalp verkeerd reageren op het mannelijke hormoon. Die combinatie zorgt ervoor dat de groeicycli van je haar steeds korter worden, waardoor je haar dus minder lang groeit en veel sneller uitvalt. Na verloop van tijd zijn de groeicycli zo kort dat er alleen nog donshaartjes groeien op je hoofd. Bij jongens start dit proces al vanaf het moment dat ze veel mannelijk hormoon beginnen te produceren in de puberteit. Het duurt wel enkele cycli alvorens dit stiekeme proces zichtbaar wordt, meestal rond de leeftijd van 25 jaar.

Ook één op de twee vrouwen heeft haarzakjes met deze foute genetische aanleg. Maar bij vrouwen duiken de gevolgen meestal pas na de menopauze op. “Tot aan de menopauze produceren vrouwen een beetje mannelijk en heel veel vrouwelijk hormoon. Na de overgang valt de aanmaak van vrouwelijk hormoon sterk terug waardoor het mannelijke hormoon aan invloed wint. Met als gevolg dat de groeicycli van het haar verkorten. Vrouwen worden meestal niet zo kaal als mannen. Bij hen is er eerder sprake van een uitdunning van de haardos.”

Behalve de menopauze kunnen ook anderen factoren meespelen, zoals stress waardoor de bijnieren meer mannelijk hormoon produceren maar ook mannelijk hormoon stimulerende stoffen in bepaalde voorbehoedsmiddelen. Of nog het polycystisch ovariumsyndroom (PCOS): op de eierstokken worden cystjes aangemaakt met eitjes die niet loskomen uit de eierstokken; die cystjes produceren mannelijk hormoon.

Wat kan je doen? “De slaagkansen van een behandeling bij deze vorm van haarverlies worden mee bepaald door de timing. Wie lang wacht of al grotendeels kaal is, zal zijn originele haardos met een behandeling niet terugwinnen. Als je tijdig ingrijpt, is de kans op herstel bij dit type haarverlies wel groter. Studies geven aan dat bij 50% tot 70% van de mannen en vrouwen de haargroei verbetert. De behandeling kan verschillende vormen aannemen.

1 Bij de klassieke minoxidil-behandeling breng je dagelijks een lotion op je haar aan, die na verloop van tijd je haar weer laat aangroeien. Dit middel verlengt opnieuw de groeicyclus van de haarzakjes.

2 Hormonale behandelingen bij vrouwen zorgen ervoor dat de aanmaak van het mannelijke hormoon wordt onderdrukt. Bijvoorbeeld cyproteronacetaat, een bestanddeel van de bekende Diane-pil die ook gebruikt wordt bij de behandeling van acné.

3 Bepaalde plaspillen (spironolacton) hebben als nevenwerking dat ze ook het mannelijke hormoon verminderen en dus eveneens verder haarverlies afremmen.

4 Je kan ook proberen te voorkomen dat het mannelijke hormoon wordt omgezet in zijn actieve vorm. Deze behandeling (o.a. finasteride en dudasteride) wordt ingezet tegen prostaataandoeningen maar aangezien het vooral het actieve testosteron is dat op de haarzakjes zit, kan dit medicijn ook worden gebruikt om het mannelijke type haaruitval af te remmen of te doen keren.

Andere vormen van haaruitval

Cicatriciële alopecia is naast het mannelijke type ook een veel voorkomende vorm van haaruitval. Hierbij gaan de haarzakjes op het hoofd ontsteken en verlittekenen. Heel typisch is dat er tussen de haarzakjes een blinkende ivoorkleurige witte huid ontstaat of dat er uit één haarzakje meerdere haartjes kunnen groeien. Wie de hoofdhuid van dichtbij bekijkt, merkt echt littekens tussen de haarzakjes. Die aangetaste haarzakjes worden na verloop van tijd voor altijd vernietigd.

Frontale fibroserende alopecia is een wat aparte maar veel voorkomende vorm die vooral vrouwen na de menopauze treft. Door het afsterven van de haarzakjes aan de voorste haargrens schuift de voorste haarlijn almaar meer naar achter. Je kan dat een tijdje camoufleren door je haren anders te kammen maar dat remt het proces natuurlijk niet af.

Wat kan je doen? Zo snel mogelijk behandelen om te redden wat er te redden valt. Een vernietigd haarzakje kan geen haar meer produceren. Sterke corticoïdecrèmes worden ingezet om de ontsteking achter deze alopeciavorm te stoppen. Ook finasteride-behandelingen kunnen soelaas brengen, al is niet meteen duidelijk hoe dit precies werkt.

Bij alopecia areata heb je meestal verschillende kale plekken op het hoofd, ook wel stressplekken genoemd omdat stress een uitlokkende factor kan zijn. Dit haarverlies is het gevolg van een auto-immuunziekte waarbij het lichaam de eigen haren aanvalt en afstoot. Naast de plekkenvorm is er ook een diffuse vorm waarbij je meer verspreid over het hoofd haar verliest. Bij deze auto-immuunziekte slaagt het lichaam er wel niet in om de eigen haarzakjes volledig te vernietigen. De kale plekken gaan meestal na verloop van tijd weer aangroeien.

Wat kan je doen? Een behandeling is zeker maatwerk. De meeste therapieën – corticoïdecrèmes, Puva lichttherapie, lokale immunotherapie – geven wisselende resultaten.

Transplantaties en klonen

Haartransplantaties zijn vooral geschikt bij haarverlies veroorzaakt door het mannelijke hormoon en bij sommige gevallen van cicatriciële alopecia. Goed werkende haarzakjes die niet overgevoelig reageren op mannelijk hormoon worden een voor een geoogst, klaargemaakt voor transplantatie en vervolgens met de hand weer ingebracht op de kale stukken van je hoofd. De getransplanteerde haren zullen eerst uitvallen omdat de groeicyclus wordt beëindigd, waarna er weer een nieuw haar wordt geproduceerd. Vanaf dan groeit er weer haar op je hoofd. Begin hier niet te vroeg mee. Rond 40-50 jaar is de haaruitval door mannelijk hormoon meestal gestabiliseerd en kunnen de kale plekken weer worden gevuld. Deze behandelmethode is wel wat pijnlijk en niet goedkoop, maar geeft een mooi en langdurig resultaat.

Gekloond haar zou wel eens de oplossing van de toekomst kunnen worden. Bij dieren zijn er al successen geboekt met het klonen van stamcellen waaruit zich nieuwe haarzakjes ontwikkelen. Bij mensen is die stap uit veiligheidsoverwegingen nog niet gezet, maar er is zeker hoop.

Nog meer haarvijanden

Medicatie. Chemotherapie is de bekendste boosdoener maar er zijn talloze geneesmiddelen die in verband worden gebracht met haarverlies zoals cholesterolverlagers, bloeddrukverlagers, antidepressiva, ontstekingsremmers enz. De haaruitval kan ook pas na langdurig gebruik optreden.

Ziekten. Een te traag of te snel werkende schildklier, bepaalde stofwisselingsziekten, auto-immuunziekten kunnen haaruitval veroorzaken.

Voeding. Ondervoeding, een tekort aan ijzer, zink, vitamines uit de B-groep kunnen haarverlies geven.

Leeftijd. Haarzakjes kunnen ook uitgeput geraken en daardoor ophouden met nieuwe haren te produceren. Vanaf 40 jaar haakt jaarlijks 5 tot 10% van de haarzakjes af. Gewoon door veroudering. Vitaminesupplementen kunnen dat proces wat afremmen, al moet je er zeker geen wonderen van verwachten.

Seizoenen. Herfst en lente zijn periodes waarin veel mensen tijdelijk meer haar verliezen. Meestal herstelt dit zich vanzelf maar het kan wel bestaand haarverlies verergeren.

Extensions. Je haar verlengen is beslist geen goede oplossing om haaruitval te camoufleren. Een avondje extentions met clips dragen is geen probleem, maar technieken waarbij haarlokken voor lange tijd worden aangehecht aan je resterende haren zijn uit den boze. Je haarwortels moeten een extra last torsen en dreigen na verloop van tijd door de tractie ook te begeven. Deze tractie alopecia zien we ook vaak bij mensen die heel strakke vlechtjes maken (afrokapsel).

KARI VAN HOORICK