Overdrijven we niet?

De strijd tegen de bacteriën lijkt wel een wapenwedloop. Fabrikanten verdringen elkaar om ons de efficiëntste wapens tegen ziektekiemen aan te bieden. Maar komt die poetsijver onze gezondheid wel ten goede? Hoe (weinig) hygiënisch moeten we zijn om gezond te blijven, elke dag, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat?

Steeds meer specialisten beweren dat overdreven hygiëne ons niet beschermt, dat het ons integendeel ontvankelijker maakt voor allergieën. Maar hoe vinden we de gulden middenweg tussen smetvrees en stikken in de viezigheid? Zijn we goed bezig of puilt ons dagelijkse leven uit van de gevaarlijke gewoontes? Misschien nemen we juist te veel zinloze preventiemaatregelen? Wij legden een gemiddelde dag van een gemiddelde Belg voor aan Rob Renaerts, bio-ingenieur bij OIVO (het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties) en aan de dierenarts Rob Lückerath. Zij haken in, leggen uit en sturen bij.

Die ochtend in de keuken

7 uur

Ontbijt: Graag een boterham met jam. Ik ben de enige die ervan eet, dus ik doe best lang met zo’n pot. Maar hoe zit het met de choco, want die wordt niet in de koelkast bewaard?

Rob Renaerts: “Mensen staren zich blind op bacteriën in de lucht of op de vloer, maar die komen alleen met veel moeite je lichaam binnen. Het is zinvoller om erop te letten wat je met de voeding binnenkrijgt. Vandaar dat je bij alle voedingsmiddelen het best even op het etiket naleest waar je moet op letten. Fruitsap bijvoorbeeld, bewaar je na opening in de koelkast en drink je binnen de drie dagen op. Meestal kan choco probleemloos bij kamertemperatuur bewaard worden, maar kijk altijd op het etiket. Dat geldt ook voor jam. Het probleem is dat mensen zich vaak bewust zijn van de risico’s door voeding die ze kopen, maar dat ze ervan overtuigd zijn dat alles wat ze zelf maken, sowieso veilig is. Dat is een misverstand, want industriële processen werken meestal efficiënter en meer gecontroleerd. Jam is meestal vrij veilig maar het etiket lezen is altijd een aanrader.”

7u.20

Het lunchpakket van de kinderen: Ik maak boterhammetjes met kaas of rookvlees, nooit met americain. Zij kunnen hun middaglunch immers niet in een koelkast bewaren en het risico op vergiftiging lijkt me dan ook te groot.

“De strikte regel voor een lunchpakket is dat je niets langer dan twee uur op kamertemperatuur mag bewaren”, weet Rob Renaerts. “Maar normaal is vier uur aanvaardbaar voor een broodje gekookte ham of kaas. Americain is inderdaad geen aanrader voor een lunchpakket, dat bederft ontzettend vlug. Net zoals pastacombinaties met room: daarin groeien bacteriën erg snel.”

Snel naar de badkamer!

7u.30

Wassen: Mijn vriend neemt elke dag een douche, maar daar heb ik de tijd niet voor. Ik beperk me tot een snel kattenwasje. Elke dag neem ik wel een proper washandje, de handdoek gaat pas in de was na enkele dagen, als hij vuil lijkt. Wassen gebeurt zeepvrij, producten voor intieme hygiëne gebruik ik niet.

Nogal wat mensen vinden een bad vies – “Soppen in je eigen viezigheid” – en zweren bij een douche, liefst elke dag. Tenzij je je badwater... opdrinkt, blijkt het risico echter mee te vallen. Rob Renaerts: “Bacteriën stinken en als je er dus te veel van hebt, haal je ze best weg van de vochtige plaatsen op je lichaam waar ze het best gedij-en. Of je dat met een douche of een bad doet, of met een washandje maakt niet zoveel uit.”

En wat met de washandjes, die broeinesten van bacteriën? “Een washandje waar je alleen je armen en benen mee wast, kun je gerust een paar dagen na elkaar gebruiken. Maar natuurlijk was je je gezicht best niet met het washandje waarmee je gisteren nog je achterwerk hebt schoongemaakt.”

Wat met de producten voor intieme hygiëne? “Water is daar het veiligst. En als je vindt dat iets niet goed of normaal ruikt, ga je beter naar de dokter in plaats van dergelijke producten te gebruiken.”

7u.35

Tanden poetsen: Hoe zit het met dat spoelbekertje? En met de tandenborstel: moet ik hem snel vervangen, of pas wanneer de haartjes alle kanten uitstaan?

“Een tandenborstel en een bekertje zullen hooguit wat bruin uitslaan door de kalk in het leidingwater”, stelt Rob Renaerts ons gerust. “Bacteriën vinden daarin te weinig voedsel om te kunnen groeien. En als ieder zijn eigen tandenborstel gebruikt, kunnen er alleen maar je eigen bacteriën inzitten, waartegen je lichaam al antistoffen heeft.”

En nu, de deur uit!

7u.40

De poes en hond krijgen nog een aai, de grasparkiet een zwaai en dan: handtas over de schouder en weg!

Dierenarts Rob Lückerath: “Een huisdier aaien of zelfs een zoen op zijn bol geven is geen probleem, tenzij je een yopi bent: Young (ik bedoel: héél jong), Old (héél oud), Pregnant (zwanger) of Immunodeficient (met verzwakt immuunsysteem ). Het merendeel van de dierenziektes zijn niet overdraagbaar op de mens. Meestal zitten de ziektekiemen dan in de uitwerpselen of urine, rechtstreeks contact daarmee is te vermijden. Maar kijk eens naar mij: ik kom voortdurend met zieke dieren in contact en ben zelf nooit ziek. Wat ik wel heel vies vind, is dat mensen hun hond op de muil zoenen. Als die buiten gelopen heeft, kan het best zijn dat hij vijf minuten voordien koeien- of kippenstront naar binnen gespeeld heeft!”

7u.45

Naar kantoor: In volle ochtendspits is het drummen op de bus en ik gruw bij de gedachte aan het leger bacteriën dat op het punt staat om mijn lichaam te ver-overen. Toch maar een mondmaskertje kopen, à la Michael Jackson? Nu beperk ik me ertoe niet te dicht bij kuchende, niezende of ziek uitziende mensen te komen en de steunpalen en -lussen op de bus zo weinig mogelijk aan te raken.

Rob Renaerts relativeert: “Zelfs met een mondmaskertje zijn besmettingen op plaatsen waar veel mensen op elkaar gepakt staan, moeilijk te vermijden. Van bacteriën die op zo’n lus of buis achterblijven, heb je in principe alleen maar last als je meteen daarna je handen in je mond stopt.”

Op kantoor

8 uur

Ik heb wel eens gelezen dat telefoons broeinesten zijn van bacteriën, maar op mijn werk heeft ieder zijn eigen exemplaar, dus het zijn wel mijn eigen bacteriën waarmee ik in contact komt. Hetzelfde geldt allicht voor wat zich op het toetsenbord van mijn computer bevindt.

Tegen je eigen bacteriën heb je voldoende weerstand opgebouwd. Maar zelfs als je een telefoon deelt, is de aanwezigheid van ziektekiemen niet groter dan op een deurklink of tafel. “Normaal kan je immuunsysteem dat wel aan”, zegt Rob Renaerts. “Als je verzwakt bent, kun je de risico’s beperken door je handen te wassen voor je ze in contact brengt met je mond of iets dat je in je mond wil stoppen.”

8u.30

Een collega is papa geworden en trakteert op suikerbonen. Héél verleidelijk: niemand die het mandje passeert, kan aan de verleiding weerstaan om erin te graaien.

Dit is het verhaal van de pinda’s die in nogal wat cafés bij een biertje aangeboden worden: een onderzoek wees uit dat er niet zelden bacteriën inzaten van mensen die in het bakje gegraaid hadden na een toiletbezoek waarna ze hun handen niet gewassen hadden. “De gedachte is vies, maar er is niet echt een probleem, tenzij voor mensen met een verzwakte weerstand. Die eten bijvoorbeeld ook best geen rauw vlees of rauwe vis. Niet voor niets combineren bijvoorbeeld Japanners en Scandinaviërs rauwe vis met sterke alcohol. Dat doodt bacteriën die we niet gewend zijn en ons ziek kunnen maken.”

9 uur

Omdat ik ecologisch verantwoord koffie wil drinken, laat ik de plastic bekertjes links liggen en vul ik telkens mijn eigen koffiekop bij. Ik gebruik de mok dag in dag uit. Eén keer per dag was ik ze af in de lavabo van het toilet (zonder afwasmiddel). Water drink ik recht-streeks uit een fles. Daar doe ik wel enkele dagen mee. Ben ik verkouden, dan vertrouw ik op katoenen zakdoeken want papieren zakdoekjes zijn niet milieuvriendelijk...

“Zolang je een kop met een restje koffie en suiker geen drie, vier dagen laat staan, zul je geen gezondheidsrisico’s lopen door uit een gebruikte kop te drinken”, weet Rob Renaerts. “Als je aan de fles drinkt, zul je soms na een paar dagen iets onaangenaams ruiken. Dat zijn waarschijnlijk bacteriën aan de rand van de fles, maar een ramp is dat niet. Je ruikt ze zo goed omdat je er met je neus bovenop zit en bovendien zijn het je eigen bacteriën. Hetzelfde geldt voor de zakdoeken: als alleen jij ze gebruikt, is er geen probleem.”

Smakelijk!

12 uur

Ik eet iets in het bedrijfsrestaurant: soep, een broodje of een dagschotel, die er in bakken au bain marie wordt warm gehouden. Of ik doe een rondje saladbar, de geraspte worteltjes, pastaslaatjes, tomatenpartjes en mayonaise staan er uren voor het opscheppen.

Rob Renaerts: “Zo’n bain marie bewaart voedsel op 65° en dat is warm genoeg om geen problemen te creëren. Volksgezondheid controleert dat ook geregeld en in (bedrijfs)restaurants loop je meestal weinig risico’s: die mensen gaan doorgaans professioneel met voeding om.”

Na de middag

12u. 30

Een sanitaire stop: Er bestaan plastic overtrekjes om over wc-brillen te leggen, maar ik vertrouw erop dat een schoon uitziende bril ook wel vrij schoon ís. Bij twijfel ga ik er ook wel eens met wat toiletpapier over. Verder sluit ik het wc-deksel voor ik doortrek. ik heb ergens gelezen dat anders minuscule waterdeeltjes mét bacteriën in je gezicht verstoven worden. Daarna was en droog ik mijn handen grondig af.

Volgens onze specialist heeft het deksel sluiten, niet veel zin. “Bacteriën zweven overal in de lucht. Die concentratie is zo klein dat je er niet ziek zult van worden. Al dat gedoe over wc-brillen is overdreven: die komen enkel in aanraking met je billen, dus raken de bacteriën je lichaam niet makkelijk binnen.”

14 uur

De collega naast mij zit verwoed te niezen en te hoesten. Misschien zorgt de airco er wel voor dat we het virus volgende week allemaal op bezoek krijgen?

“Het is niet ondenkbaar dat mensen ziek worden door airco”, weet Rob Renaerts. “Als het een systeem is dat lucht doet circuleren door kantoren of klaslokalen, kan het helaas ook ziektekiemen verspreiden.”

Die avond, ten huize van...

17 uur

Bij wijze van aperitief, soppen alle leden van mijn gezin gezellig broodstengels in een dipsausje terwijl ik in de keuken het avondmaal bereid.

Rob Renaerts: “Het uiteinde van de broodstengel wordt elke keer opnieuw bedekt met de dipsaus, dus dat is niet zo’n grote infectiehaard. Maar als iemand ziek is, zou ik het toch maar anders aanpakken.”

17u. 05

Rauwe kip en groente snijd ik op dezelfde plank, want allebei gaan ze daarna toch in de wokpan: dat overleven bacteriën niet.

“Voor rauwe kip en groente mag nooit dezelfde snijplank worden gebruikt”, stelt onze hygiënespecialist. “Als je het vlees en de groenten nadien allebei vijftien minuten laat koken (voor een soep, bijvoorbeeld) is dat wat anders, maar bij het wokken kunnen stukjes groente minder goed verhit worden als ze langs de rand van de pan liggen of zo. Dat risico op salmonella mag je echt niet lopen.”

17u. 30

Na het eten gaat alles in de vaatwasser, maar omdat die nog niet vol is, zal ik hem pas de volgende ochtend aanschakelen. Even de tafel schoonmaken met vaatdoek en keukenhanddoek en... klaar!

“In een vaatwasser wordt de vaat aan vrij hoge temperaturen blootgesteld en keukenspullen bieden ook meestal niet veel houvast aan bacteriën. Houten snijplanken kun je maar beter altijd schrobben. Maar gebruik vooral geen ontsmettende doekjes, want die zijn door hun chemische samenstelling vaak veel schadelijker dan bacteriën. Voor vaat- en keukenhanddoeken kun je afgaan op de geur: als ze een geurtje verspreiden, wijst dat op de aanwezig-heid van veel bacteriën.”

Slaap zacht!

23 uur

Tijd om te gaan slapen. Na het tandenpoetsritueel gooi ik mijn handtas naast mijn bed. Ik ben nog net wakker genoeg om me af te vragen of ze – zoals de mouwen van nonchalante dokters in ziekenhuizen – geen gruwelijk grote bacteriebom is. Tenslotte vergezelt ze me de hele dag, van bus naar wc, op tafels en stoelen, maar vaak ook op de grond.

“Handtassen zijn geen goede aanhechtingspunten voor bacteriën en je stopt ze niet in je mond, dat valt dus mee. Een ander probleem is dat van artsen die van de ene zieke en verzwakte mens naar de andere gaan, en via mouwen of polshorloges ziektekiemen kunnen overbrengen. Maar dat is een specifiek probleem, dat vooral in ziekenhuizen of verzorgingstehuizen opduikt.”

23u. 05

Naar bed. Eigenlijk wilde ik verse lakens en dekbed-overtrekken leggen, maar daar ben ik te moe voor. Als ze om de veertien dagen verschoond worden, maalt toch niemand om een dagje méér? En omdat ze morgen toch afgehaald worden, mag de poes zich vandaag op het voeteneinde van het bed nestelen.

“Beddengoed moet niet zozeer omwille van bacteriën verschoond worden, maar vooral om het woekeren van huisstofmijt, verantwoordelijk voor allergieën, tegen te gaan. Daar een tijdslimiet op zetten heeft niet veel zin, omdat ook de vochtigheid een rol speelt. Een keer om de twee weken het beddengoed verschonen is oké, van een dagje meer wordt niemand ziek. Zolang je het geen maanden laat liggen is het goed.”

Dierenarts Rob Lückerath vindt dieren op bed vooral uit sociaal oogpunt niet aanvaardbaar, maar een gezondheidsprobleem heeft hij er niet mee. “Zelf zou ik geen hond of kat op mijn bed willen, met al dat haar en gewoon... omdat ze stinken. Vandaar dat zoveel van die kleine witte troetelhondjes zo vaak gewassen worden... (lacht)... en dat ze dus nog erger gaan stinken! De zeep tast immers de beschermende vetlaag van hun huid aan, zodat bacteriën helemaal vrij spel krijgen!” n

Ariane De Borger