Osteoporose vermijden zonder hormonen

Door de heisa rond hormonale substitutie zijn heel wat vrouwen gestopt met deze behandeling. Daarmee valt echter ook een belangrijke bescherming tegen osteoporose weg. Wat kunt u doen om u tegen breuken te beschermen zonder hormonen te gebruiken?

Het botweefsel dat ons skelet vormt, wordt voortdurend vernieuwd. Oud weefsel wordt afgebroken, nieuw weefsel aangemaakt. Elk jaar wordt zo ruim 10 % van onze botten vernieuwd. Voor de aanmaak van nieuw, stevig bit zijn drie elementen van essentieel belang: een voeding met voldoende calcium, vitamine D (aangemaakt onder invloed van zonlicht) en lichaamsbeweging.

Ongeveer tot ons dertigste wordt er meer bot aangemaakt dan er afgebroken wordt. Onze botten worden daardoor steviger en de massa neemt toe. Na de leeftijd van 45 verandert het evenwicht tussen opbouw en afbraak en wordt er meer botweefsel afgebroken dan aangemaakt. De botmassa neemt nu af, temeer daar vrouwen na de menopauze veel minder oestrogenen produceren en deze oestrogenen remmen de botafbraak. Van osteoporose spreekt men echter pas als het bot zo verzwakt is dat het makkelijk kan breken.

Voldoende inname van calcium, vitamine D en lichaamsbeweging zijn belangrijk om voldoende bot op te bouwen, maar bieden helaas geen absolute garantie om aan osteoporose te ontsnappen. Al was het maar omdat ook erfelijk kan zijn.

Gezond eten, voldoende bewegen

In de opbouwfase van het bot, tot 30 jaar, en zeker in de periode tussen de 10 en de 18 jaar wanneer kinderen het hardst groeien, is het belangrijk dat hun voeding voldoende calcium bevat. Ook voldoende lichaamsbeweging is onontbeerlijk. Hoe sterker de botten op jonge leeftijd zijn, hoe kleiner de kans op osteoporose later. Na de leeftijd van 30 jaar is het een kwestie van behoud van het bot. Door een aantal leefregels te volgen, kunt u hier zelf heel wat aan doen.

l Eet voldoende calcium

Voor volwassenen bedraagt de aanbevolen hoeveelheid calcium 800 tot 1000 mg per dag. Calciumrijke producten zijn zuivelproducten zoals melk, yoghurt en kaas maar ook groene bladgroenten, noten en volkorenbrood. Tegenwoordig zijn er ook producten te koop die verrijkt zijn met calcium.

Inuline, een stof die onttrokken wordt aan de cichoreiwortel, verhoogt de opname van calcium uit de voeding met ongeveer 20 %, en dit ter hoogte van de dunne darm (normaal zowat 30 %). Inuline wordt intussen reeds toegevoegd aan meer dan 2500 voedingsproducten, waarvan er 20 herkenbaar zijn aan het Beneo-logo.

l Beweeg

Elke vorm van lichaamsbeweging waarbij de benen belast worden, draagt bij tot de stevigheid van de botten. Wandelen en joggen zijn prima. Maar bewegen is niet alleen belangrijk omwille van de rechtstreekse invloed op de stevigheid van het bot. Door meer te bewegen, bouwen we ook meer spierkracht op en dat draagt er dan weer toe bij dat we stabieler zijn en minder makkelijk vallen. Valpreventie is in het kader van osteoporose immers ook een belangrijk element. Oefeningen die het evenwichtsgevoel en het coördinatievermogen verbeteren, dragen daartoe bij.

l Haal een frisse neus

Onder invloed van de zon maakt uw huid vitamine D aan, onmisbaar voor de opname van calcium uit de darmen. Een kwartiertje per dag in de buitenlucht volstaat al!

l Wees matig met alcohol en stop met roken

Alcohol en nicotine hebben een ongunstige invloed op het bot.

Het belang van uw T-score

Helaas wordt osteoporose vaak pas vastgesteld wanneer er klachten optreden. Bot-ontkalking is een proces dat jarenlang totaal ongemerkt kan evolueren, tot u plots door een val of een misstap een botbreuk oploopt. Heup- en polsbreuken, die typisch zijn voor osteoporose, zijn makkelijk herkenbaar. Wervelbreuken zijn dat minder makkelijk. Als een wervel inzakt of breekt als gevolg van een misstap of een val, dan uit zich dat door een zeer plotse rugpijn die lang kan aanhouden. Bij ernstige osteoporose kunnen meerdere wervels inzakken waardoor de persoon in kwestie kleiner wordt en krom gaat lopen.

Om na te gaan of iemand aan osteoporose lijdt, zal de arts eerst met de patiënt alle mogelijke risicofactoren overlopen (zie kader hieronder). Daarna volgt een lichamelijk onderzoek, al dan niet gevolgd door aanvullende onderzoeken (radiografie, bloedonderzoek, botdichtheidsmeting).

Een botdichtheidsmeting (botdensitometrie) is een onderzoek waarbij de dichtheid van uw beenderen gemeten wordt aan de hand van opnamen, meestal van uw heup en lendenwervels. Het apparaat waarmee dat gebeurt, is een soort röntgentoestel maar met een zeer lage straling. Dit onderzoek is pijnloos en duurt slechts een tiental minuten. U hoeft u zelfs niet uit te kleden.

Op basis van deze botdichtheidsmeting wordt uw T-score berekend. Die vergelijkt uw botdichtheid met het gemiddelde van een gezonde vrouw van 35. Een T-score tussen + 1 en -1 is prima; tussen -1 en -2,5 is er sprake van osteopenie (een verminderde botmassa) en bij een score lager dan -2,5 is er sprake van osteoporose.

Tegenwoordig worden er ook nieuwe echografische toestellen gebruikt voor de bepaling van de botdichtheid.

Hulpmiddelen als het moet

Een gezonde levensstijl kan niet alle gevallen van osteoporose voorkomen. Soms zijn er geneesmiddelen nodig.

l Calciumsupplementen worden aanbevolen voor mensen die behandeld worden met geneesmiddelen tegen osteoporose, die glucocorticoïden gebruiken en minder dan 1000 mg calcium per dag via hun voeding binnenkrijgen. Extra toediening van vitamine D (400 IE/dag) is enkel zinvol bij mensen die nooit buiten komen.

l Bisfosfonaten zijn geneesmiddelen die zich aan het botoppervlak hechten en die de cellen die verantwoordelijk zijn voor de botafbraak minder actief maken. Op die manier remmen ze de botafbraak, gaan ze het botverlies tegen en verhogen de botdichtheid. Dat ze daardoor ook de kans op wervelbreuken en op heup- en polsbreuken verminderen is voor enkele van deze producten aangetoond. Sommige van deze geneesmiddelen worden cyclisch gebruikt (bijvoorbeeld 14 dagen wel en dan 76 dagen niet), andere worden dagelijks of wekelijks gebruikt.

l Raloxifene is een zogenaamde selectieve oestrogeen receptor modulator (SERM). Dit is een niet-hormonale stof die op dezelfde wijze op het bot inwerkt als oestrogenen (remming van de botafbraak). Op het borst- en baarmoederweefsel hebben SERM’s een anti-oestrogene werking. Raloxifene zou vooral het aantal wervelfracturen aanzienlijk verminderen.

Zowel bisfosfonaten als SERM’s zijn evenwel duur en ze worden alleen terugbetaald bij een bewezen, bestaande osteoporose en niet in de preventie ervan.

l Calcitonines zijn geneesmiddelen die het botverlies eveneens tegengaan maar ze worden tegenwoordig vooral gebruikt om de pijn die gepaard gaat met een wervelbreuk te verminderen. n

l Momenteel wordt ook bijschildklierhormoon getest ter preventie van osteoporose. Deze stof – in tegenstelling tot de andere middelen is dit dus wél een hormoon – zou de aanmaak van nieuw bot stimuleren.

Leen Baekelandt