Op zoek naar dé abstracte vorm

De Belgische modernist Georges Vantongerloo was in de ban van strakke geometrische vormen, maar met de jaren slopen steeds meer speelse lijnen en krullen zijn werk binnen. Maak kennis met een belangrijke, maar in ons land wat vergeten avant-gardekunstenaar.

Het heringerichte Provinciaal Museum voor Moderne Kunst van Oostende pakt uit met een overzichtstentoonstelling die eerder al in het Franse Musée Matisse te zien was, maar die werd uitgebreid met een aantal bruiklenen. Schilder-beeldhouwer Georges Vantongerloo, die een belang-rijke rol speelde in de abstracte beeldhouwkunst van de 20ste eeuw, is de centrale figuur. Hij groeide op in Antwerpen maar nadat hij tijdens de Eerste Wereldoorlog gewond was geraakt, vluchtte hij naar Nederland. Aanvankelijk schilderde hij in een postimpressionistische stijl, tot hij zich in 1917 aansloot bij De Stijl, de belangrijke kunstbeweging rond Piet Mondriaan en Theo Van Doesburg.

Enthousiast omarmde hij de abstracte schilderkunst, maar het waren vooral zijn beeldhouwwerken die de aandacht trokken. Zijn serie Construction dans la sphère (1917) wordt beschouwd als een van de eerste ontdekkingsfases van de abstracte beeldhouwkunst. Later verhuisde Vantongerloo naar Parijs, waar hij zich bezighield met ambitieuze architecturale projecten. Zo maakte hij ontwerpen voor een luchthaven met strakke geometrische lijnen zoals die ook op zijn doeken te zien waren, en voor een brug over de Schelde.

Na 1938 doken de eerste gebogen lijnen op, zowel in zijn schilderwerk als in zijn beeldhouwkunst. Het werd allemaal wat speelser en kleurrijker. Op het einde van de jaren 40 maakte hij eenvoudige voorwerpen uit hout en metaaldraad en vanaf 1950 experimenteerde hij voor zijn sculpturen met doorschijnende materialen zoals plexiglas. Zo bleef deze Franse Belg tot zijn dood in 1965 experimenteren met nieuwe vormen en lijnen, spiralen en krullen, steeds op zoek naar de poëzie in de werkelijkheid.

Een leven in beeld en... beeld

Acht zalen van het PMMK vertellen telkens het verhaal van één periode uit de loopbaan van de kunstenaar aan de hand van schilderijen, sculpturen, architecturale maquettes, grafische documenten, tekeningen en aquarellen. Er zijn ook prachtige foto’s te zien van Ernst Scheidegger, die vooral bekend is dankzij zijn beelden van Giacometti maar die ook een interessante blik werpt op de mens achter de kunstenaar Georges Vantongerloo. Scheidegger bezocht de man regelmatig in zijn atelier, dat meer weg had van een laboratorium. In een zijvleugel van het museum wordt zijn werk bovendien vergeleken met Belgische tijdgenoten zoals Victor Servranckx, Jozef Peeters, Felix De Boeck en Paul Joostens. n

Georges Vantongerloo (1886-1965), pionier van de moderne beeldhouwkunst. In het Museum voor Moderne Kunst-aan-Zee (PMMK), Romestraat 11, Oostende. Nog tot 31/8, di-zo: 10-18 uur. Toegang: euro 7 (55+: euro 5). Info: tel. 059 50 81 18, www.pmmk.be

Filip Godelaine