“Op welk loon wordt mijn pensioen berekend als ik opnieuw ga werken?”

“Ik ben 57 jaar en momenteel met brugpensioen. Maar ik voel mij nog te jong om thuis te zitten niksen. Graag zou ik opnieuw aan de slag gaan, maar dan wel op een rustiger manier. Ik ben er mij wel van bewust dat ik dan misschien een job zal moeten aanvaarden waarin ik minder verdien dan mijn laatste loon. Anderzijds zou ik ook niet té veel willen verliezen. Daarom vraag ik mij af welk loon de pensioendienst in aanmerking zal nemen om mijn later pensioen te berekenen: mijn laatste loon van voor mijn brugpensioen of mijn eventuele nieuwe, lagere loon.”

Als u na een periode van ziekte of werkloosheid het werk hervat, wordt uw pensioen berekend op basis van uw laatste loon. Omdat veel vijftigplussers ervoor terugschrikken om na een periode van inactiviteit opnieuw aan de slag te gaan en eventueel voor een lager loon te werken, werd voor hen een gunstiger regeling uitgedokterd. Als u ouder bent dan 50 en in totaal meer dan 20 jaar gewerkt hebt, dan geldt sinds 1 juli 2000 volgende regeling: als u na een periode van ziekte, werkloosheid of brugpensioen een nieuwe job aanvaardt met een lager loon dan het loon in uw vorige job, dan zal de pensioendienst het hoogste loon als basis nemen voor de berekening van uw pensioen. Let op: u moet wel degelijk een ziekte- of werkloosheidsuitkering (ook brugpensioen is een vorm van werkloosheid) ontvangen hebben, al was het maar voor één dag. Stel dat u nog in uw opzegtermijn bent voor uw brugpensioen en u aanvaardt een job met een lager loon, dan komt u niet in aanmerking voor deze regeling omdat u nog niet werkloos geweest bent.

“Kunnen andere begunstigden iets ondernemen tegen mijn recht op vruchtgebruik?”

“Ik woon samen met mijn vriendin, we zijn allebei 75 jaar. Zij bezit een eigen huis. Kan zij mij het vruchtgebruik van dat huis nalaten tot aan mijn overlijden of tot ik eventueel naar een rusthuis ga? Ze heeft al een testament gemaakt waarin ze haar nichtjes en een vriend begunstigt. Kunnen zij mij uit het huis laten zetten om het te verkopen en zo hun deel te krijgen?”

Uit uw brief begrijp ik dat uw vriendin geen kinderen heeft. Zij kan dus over haar goederen beschikken zoals ze dat zelf wil. Ze heeft immers geen reservataire erfgenamen die in elk geval recht hebben op een deel van haar nalatenschap en die dus van u zouden kunnen eisen dat u uw vruchtgebruik omzet in geld. Als zij u in een testament het vruchtgebruik van haar huis, of beter nog het ‘recht om er te wonen’ nalaat, dan kunnen de andere begunstigden van haar testament niet beletten dat u dat recht uitoefent.

“Heb ik als ex-echtgenote van een onderwijzer recht op een pensioen?”

“Ik ben 57 jaar en ben 30 jaar gehuwd geweest. Ik was een huisvrouw met 3 kinderen. Enkele jaren geleden heb ik ingestemd met de echtscheiding omdat men mij voorhield dat ik vanaf 55 jaar recht zou hebben op een soort pensioen voor de jaren huwelijk, alsof ik zelf zou gewerkt hebben. Maar mijn man werkte in het onderwijs, en nu blijkt dat dit recht niet geldt voor de beroepen in het onderwijs. Ik vind geen werk wegens mijn leeftijd en gebrek aan beroepservaring, en nu komen er nog gezondheidsproblemen bij ook!”

Voor echtgenoten van een persoon die een rustpensioen heeft uit de privésector, als werknemer of zelfstandige, bestaat er inderdaad een recht op een pensioen voor de echtgescheiden echtgeno(o)t(e). Dit is een rustpensioen berekend op het werk van de ex-echtgenoot gedurende het huwelijk. Het bedrag ervan stemt overeen met de helft van het gezinspensioen, berekend over die jaren. De ex-echtgenoot heeft hier steeds recht op, ook wanneer hij of zij de echtscheiding ‘verloren’ heeft. Dit recht op een rustpensioen als echtgescheiden echtgenoot bestaat echter niet in het stelsel van de ambtenarenpensioenen. De ex-echtgenoot van een ambtenaar behoudt wél het recht op een overlevingspensioen, berekend op het werk van zijn/haar ex tijdens het huwelijk, wanneer deze ex-echtgenoot overlijdt en de aanvrager ondertussen niet hertrouwd is. Ook hier doet het er niet toe of u de echtscheiding wint of verliest.

De verklaring voor dit verschil ligt in het feit dat een rustpensioen uit de privésector gedeeltelijk gezien wordt als een soort verzekering, terwijl een ambtenarenpensioen opgebouwd is als een vorm van uitgesteld loon. Een loon kan men geen twee keer betalen.

“Tweemaal gescheiden, hoe moet het met mijn appartement?”

“Ik ben 75 jaar en ik heb als zelfstandige gewerkt in de bouwsector. In 1982 ben ik gescheiden en in 1984 heb ik een appartement gekocht op mijn naam. Ik ben hertrouwd in 1992 onder het wettelijk stelsel. Met mijn tweede vrouw woonde ik in mijn appartement. Dertig maanden geleden vroeg ze de scheiding aan en de rechter heeft aparte woningen verordend. We krijgen nu elk ongeveer 300 euro rustpensioen. Ik heb een testament opgemaakt met volgende clausule: ‘ik ontneem mijn echtgenote elk recht op mijn nalatenschap’. Is dat geldig? Mijn bestaansmiddelen zijn écht ontoereikend. Mag ik mijn flat verkopen of er een hypotheek op nemen zonder dat mijn echtgenote en haar kinderen zich daarmee bemoeien? Misschien is het belangrijk, te weten dat ik zelf twee kinderen heb uit mijn eerste huwelijk. En het kind van mijn echtgenote uit haar eerste huwelijk heb ik geadopteerd.”

U kunt uw echtgenote probleemloos in een testament onterven. De twee voorwaarden daartoe zijn in uw geval immers voldaan: er is een juridische procedure waarin gescheiden woonplaatsen werden aangevraagd, en u leeft al meer dan zes maanden gescheiden.

Wat uw appartement betreft, dat is en blijft een eigen goed, vermits u het op uw naam gekocht hebt voor uw huwelijk en u getrouwd bent onder het wettelijk stelsel. Als u dat wilt, kunt u het verkopen zonder dat u de handtekening van uw (ex-)vrouw nodig hebt. Ook ten aanzien van de kinderen doet u met uw eigen goederen wat u wilt, en dit zolang u leeft.

“Is de erfenis voor onze dochter een eigen goed?”

“Mijn dochter heeft een huwelijkscontract gesloten onder het wettelijk stelsel. In het contract staat dat “alle goederen gemeenschappelijk zijn als ze geschonken of vermaakt zijn aan de twee echtgenoten samen of aan één onder hen onder beding dat die goederen gemeenschappelijk zullen zijn...” Onze dochter en haar man hebben besloten kinderloos te blijven. Onze vier kinderen zouden, na ons beider overlijden, ongeveer 2 miljoen euro erven. Krijgt onze dochter het recht op het beheer van haar eigen erfenis? Wordt deze erfenis voor haar een eigen goed, of zal het gemeenschappelijk zijn?”

Gezien het huwelijkscontract, zal de erfenis van uw dochter voor haar een eigen goed zijn. De tekst van het contract is duidelijk. Alleen de schenkingen waarbij u als schenker duidelijk vermeldt dat zij bedoeld zijn voor het echtpaar zullen gemeenschappelijk zijn voor haar en haar echtgenoot.

Wanneer u overlijdt en geen testament nalaat dat het echtpaar als echtpaar zou bevoordelen (wat mogelijk is ten belope van 1/4e van uw nalatenschap), dan wordt uw nalatenschap gewoon in vier gelijke delen over de vier kinderen verdeeld. De schoonkinderen hebben daar juridisch niets mee te maken.

“Wat verandert er als ik ga samenwonen?”

“Ik ben een weduwe van 72 en wil graag samenwonen met mijn vriend van 75. Ik heb geen kinderen, hij heeft er 2 en 2 kleinkinderen. Verandert er iets aan mijn overlevingspensioen? Wordt mijn vriend nog steeds als WIGW beschouwd als we samenwonen? We hebben samen de huurovereenkomst ondertekend, de meubels zijn van mij. Kan deze huur voor problemen met zijn familie zorgen als hij zou overlijden? Kunnen de schulden van zijn kinderen een weerslag hebben op ons?”

Aan uw overlevingspensioen verandert er niets. Uw vriend zal wel aan zijn ziekenfonds moeten melden dat hij gaat samenwonen, en dat zal een invloed hebben op zijn statuut. Er wordt namelijk rekening gehouden met de bestaansmiddelen van de persoon met wie de WIGW-begunstigde samenwoont. Wat de huurovereenkomst betreft, stelt zich geen probleem. Voor de schulden van zijn kinderen blijft u buiten schot. Ten eerste omdat een ouder in principe nooit instaat voor de schulden van meerderjarige kinderen (lees hierover p. 70). Ten tweede omdat de kinderen niet gedomicilieerd zijn bij hun vader. Een schuldeiser mag beslag leggen op goederen op het adres van de schuldenaar. Zo worden ouders soms door schuldeisers van kinderen aangepakt, omdat zij toegestaan hebben dat de kinderen hun domicilie bij hen namen... Daarvoor moet uw vriend opletten.