Onze neuronen blijven op post

Het staat nu vast: onze geestelijke vermogens nemen met de jaren niet af en dus kunnen we ons brein een leven lang in topvorm houden. Op het vlak van de neurowetenschappen wordt heel veel research gedaan. We trokken naar Parijs, waar in oktober 2010 een onderzoekscentrum opende dat uniek is in de wereld. Het Institut du cerveau et de la moelle épinière, kortweg ICM (nvdr: Instituut voor de hersenen en het ruggenmerg) brengt op één locatie patiënten, artsen en internationale vorsers samen. Fundamentele research en klinische toepassingen vinden er elkaar, zodat patiënten snel met de nieuwste technieken kunnen worden behandeld. Een gesprek met wetenschappelijk directeur Bertrand Fontaine.

Blijven onze zenuwcellen zich onophoudelijk vernieuwen?

Professor Bertrand Fontaine: De meest frappante ontdekking is dat onze neuronen niet of nauwelijks aftakelen als we ouder worden. Onze hersenen blijven in staat om lacunes te compenseren, zich te herstellen en zelfs te verbeteren. Er worden permanent neuronen aangemaakt en een volwassene beschikt zelfs op gevorderde leeftijd over stamcellen die in staat zijn om uit te groeien tot een nieuwe generatie zenuwcellen.

Komt ervaring onze efficiëntie ten goede?

Absoluut. Een afname van de intellectuele behendigheid kan worden gecompenseerd door meer ervaring. Door hun deskundigheid en ervaring kunnen volwassenen de nodige afstand nemen. Dat komt de efficiëntie bij de besluitvorming ten goede en is nuttig wanneer men bepaalde activiteiten moet sturen. Het brein is een proces dat voortdurend evolueert. De term ‘veroudering’ is trouwens slecht gekozen. We moeten het eerder hebben over natuurlijke evolutie die een leven lang duurt, over ontwikkeling, zoals tijdens de kindertijd.

Moeten we ons brein regelmatig trainen om het fit te houden?

Wie in zijn jeugd zijn hersenen traint, legt een prima startkapitaal aan. Hoe groter dat is, hoe beter het later standhoudt. Vandaar dat het belangrijk is dat een kind musiceert, aan sport doet, diverse activiteiten beoefent, zodat het kan ontdekken waarin het uitblinkt. Het is niet bewezen dat oefening op latere leeftijd de soepelheid van de hersenen doet toenemen, maar het houdt ze wel soepel. Wanneer een volwassene leert vioolspelen of jongleren, groeien de overeenstemmende zones in de hersenen. Op een spelconsole spelen, zich engageren in een vereniging: het zijn allemaal activiteiten die de werking en de autonomie van de hersenen onderhouden. Intellectuele nieuwsgierigheid is een goede zaak op elke leeftijd, vandaar ook het belang van sociale relaties. Dit geldt ook voor zieke patiënten.

Zullen we ooit hersenziektes kunnen genezen?

Een van de uitdagingen van de research is een link leggen tussen de celactiviteit op het niveau van de neuronen en de globale werking van de hersenen. Na een cva (beroerte) of schedeltrauma kan een andere zone de taak van de beschadigde hersenzone overnemen. Wij proberen deze soepelheid te stimuleren. Een uiterst geavanceerde microscoop, waarmee we kunnen zien hoe de moleculen in de cellen functioneren, kan daarbij helpen. We zouden er graag in slagen om hersenzones die door Parkinson of de ziekte van Alzheimer zijn vernield, te genezen. En zelfs om de neuronen ertegen te beschermen. Het is onze bedoeling om in te grijpen nog vóór er symptomen optreden, zodat we de patiënt binnenkort geneesmiddelen kunnen geven in een stadium waar het brein nog performant is.

Marie-Christine Colinon en Agnès Duperrin