Ongebondenheid

“Behalve aan geliefden ben ik enkel trouw geweest aan mijn roeping als kunstenaar en mijn plicht als intendant. Beginselvast in mijn ongebondenheid”, zegt de hoofdpersoon in het boek van Tom Lanoye. Bestaat ongebon-denheid in oorlogstijd? En daarbuiten?

Alles is theater

Vlak voor WOII wordt Alex Desmedt directeur van het grootste stadstheater van Antwerpen. Zijn Joodse vrouw, actrice Lea Liebermann, zorgt mee voor grote successen. Op de scène introduceert hij een draaischijf. “De eenheid van plaats, tijd en handeling, kan je dankzij een draaischijf vrolijk aan je laars lappen en je kan morrelen aan de chronologie”, zo stelt hij. Als verteller brengt hij zijn verhaal ook niet chronologisch. En evenmin betrouwbaar, beseft hij zelf. “De menselijke memorie is een raar beestje en de collectieve herinnering is pas écht onbetrouwbaar”, vertelt hij. Tijdens de oorlog kiest zijn broer Rik, dirigent en directeur van de Vlaamse Opera, openlijk (de verkeerde) kant. Alex niet. Hij schippert, maar bedriegt uiteindelijk zichzelf. Kan je kunst los zien van het regime waarvoor je werkt?

Tom Lanoye, De draaischijf

Prometheus, 25,99 euro isbn 9789044649321

Twee kanten

Kan Joseph Pearce ongebonden zijn? Zijn grootvaders stonden aan twee kanten van de geschiedenis. De ene groeide op in een Vlaams-katholiek milieu, de andere in een traditioneel Joods gezin in Breslau, een stad in het Duitse keizerrijk. Zijn vader, Werner Peritz, moest zijn naam veranderen in Vernon Pearce, toen hij in 1941 als Duitse Jood werd ingelijfd bij het pionierskorps van het Britse leger. Pearce schrijft met verve over wat mensen in verwarring brengt: vooruitgang, verandering, evolutie, schreef De Standaard over eerder werk van de auteur. Dat is in dit boek niet anders. Van zijn overgrootmoeder, die er na de schoolstrijd in 1884 niet aan dácht om haar zonen naar de rijksschool te sturen, tot de opkomst van het antisemitisme en fascisme.

Joseph Pearce, Tussen Oder en Zenne

Atlas Contact, 24,99 euro isbn 9789045040042

Een seizoen van opstand

Anna Witsen was een telg uit een adellijk geslacht, begiftigd met een heel mooie zangstem. De omstandigheden van haar leven en dood, eind 19de eeuw, vormen het uitgangspunt voor dit fictieve verhaal. In de roman ontmoeten we een zoekende Anna. Als ze wordt toegelaten op het conservatorium in Amsterdam, reageert haar vader koudweg dat er geen sprake van kan zijn omdat hun wereld en de artistieke wereld te ver uit elkaar liggen. Maar ze is ook een kind van haar tijd en beseft ‘dat dit een seizoen van opstand is’. Haar verlangen naar vrijheid en ongebondenheid valt op een koude steen bij haar vader en zus, die haar wisselende gemoed als krankzinnig beschouwen. Zoals elke noot in een muziekstuk, is elk woord van de schrijver op zijn plaats.

Arthur Japin, Wat stilte wil

De Arbeiderspers, 24,99 euro isbn 9789029542869