Olijfolie : Al het goede van de Middellandse Zee

De voordelen van een mediterrane voeding worden vaak geprezen, meer bepaald de gunstige invloed op hart- en vaatziekten. Het verstandig gebruik van olijfolie vormt daarbij niet de enige, maar wel een belangrijke factor.

Tot enkele jaren geleden was olijfolie een algemene term voor een mengsel van oliën van diverse herkomst. Tegenwoordig wordt zelfs erkend dat olijfolie, net als wijn, cru’s kent die van jaar tot jaar kunnen verschillen, terwijl ze toch hun belangrijkste kenmerken behouden. Die kenmerken zoals kleur, consistentie en smaak variëren naargelang de gebruikte olijvensoorten, de bodem waarop de olijfbomen gekweekt worden, het klimaat, de regio en het tijdstip van de pluk. Zo is olijfolie met een groene tint gemaakt van groene, minder rijpe olijven en heeft ze over het algemeen een sterkere smaak. De donkere (zwarte) olijven geven een olie met een mildere smaak.

De goede cholesterol blijft, de slechte verdwijnt

De bloedconcentraties van bepaalde vetten beïnvloeden in belangrijke mate het risico op hart- en vaatziekten. Het gaat daarbij om het totale cholesterolgehalte, bestaande uit de LDL- (of ‘slechte’) cholesterol, HDL- (‘goede’) cholesterol en de triglyceriden.

Vanzelfsprekend blijft het dieet een van de hoekstenen van de preventie en behandeling van stoornissen in het vet- metabolisme – in de volksmond ‘een te hoge cholesterol’ – en van hart- en vaatlijden. Het is bewezen dat verzadigde vetten in de voeding het totale cholesterolgehalte verhogen, door voornamelijk het (ongezonde) LDL-cholesterol te doen stijgen. Deze verzadigde vetten zijn helaas overvloedig aanwezig in de westerse voeding.

Enerzijds is het belangrijk, zeker voor wie met overgewicht of met een te hoge cholesterol kampt, de totale aanvoer van vetten te bepreken maar anderzijds ook de verzadigde vetten te vervangen door onverzadigde vetten. Nu is het belangrijkste enkelvoudig onverzadigd vetzuur in de voeding oleïnezuur en dat is precies het vetzuur dat in grote mate aanwezig is in olijfolie.

Onderzoek heeft uitgewezen dat een voeding die rijk is aan enkelvoudig onverzadigde vetzuren het totale choles-terol en het (slechte) LDL-cholesterol significant doet dalen, terwijl het (goede) HDL-cholesterol ongemoeid wordt gelaten zelfs bij grotere hoeveelheden enkelvoudig onverzadigde vetten. Volgens bepaalde onderzoeken is dit niet het geval bij grote hoeveelheden meervoudig onverzadigde vetzuren. Die zouden namelijk ook de (goede) HDL-cholesterolwaarde doen dalen, wat vanzelfsprekend niet de bedoeling kan zijn.

Deze vaststelling heeft tot een aantal algemene richtlijnen geleid:

l de totale vetinname mag maximaal 30 % van de energie-inname bedragen

l de hoeveelheid verzadigde vetten moet teruggedrongen worden tot minder dan 10 % van de energie-aanvoer

l de inname van meervoudig onverzadigde vetten zou 7 tot 10 % van de energie-aanvoer moeten vertegenwoordigen

l en de overige 10 tot 15 % moet bestaan uit enkelvoudig onverzadigde vetten.

Ideaal bij diabetes

De voeding vormt ook een belangrijk element in de behandeling van diabetes type 2. Wat de controle van het lichaamsgewicht betreft moet u er natuurlijk rekening mee houden dat olijfolie 100 % vet is en dus behoorlijk wat calorieën levert. Het is niet omdat olijfolie een gezonde olie is, dat u ze onbeperkt mag gebruiken, zeker niet wanneer u neiging hebt tot overgewicht.

In het verleden kregen diabetespatiënten de raad hun totale vetinname te beperken door minder verzadigde vetten te eten en de inname van complexe koolhydraten te verhogen. Onderzoekers hebben echter vastgesteld dat een voeding die vetarm is maar rijk aan koolhydraten het triglyceridengehalte in het bloed kan doen toenemen wanneer de voeding onvoldoende vezels bevat. Een voeding die rijk is aan enkelvoudig onverzadigde vetzuren en arm aan verzadigde vetten û zoals de typisch mediterrane voeding û blijkt wel een gunstige invloed te hebben op de bloedvetten en de glycemiecontrole. Zij is daarom zeer geschikt voor diabetespatiënten.

Ongekende voordelen

Uit onderzoek is gebleken dat het gebruik van olijfolie de maagzuursecretie vermindert, wat een positieve invloed zou kunnen hebben op aandoeningen van de maag en het duodenum.

Olijfolie blijkt ook nog heel wat bestanddelen te bevatten die in zeer lage concentraties voorkomen, maar niettemin een niet te verwaarlozen invloed hebben op de gezondheid. Zo heeft olijfolie een hoog gehalte vitamine E en het vruchtvlees van de olijven bevat fenolen, die beide een belangrijke anti-oxidatieve werking hebben. Bovendien blijken zowel de vitamine E, als het squaleen (een koolwaterstof) en de fytosterolen in olijfolie duidelijke kankerwerende eigenschappen te bezitten. Een reden te meer om regelmatig olijfolie te gebruiken. n

Leen Baekelandt