Nieuwe technologie brengt nieuwe hoop

De diagnose- en behandelingstechnieken van borstkanker evolueren voortdurend. Een overzicht van de laatste ontwikkelingen, met extra aandacht voor het neusje van de zalm: de TomoDirect.

Met 9500 nieuwe gevallen per jaar, is borstkanker de vorm van kanker die het vaakst voorkomt bij vrouwen. De verbetering van de diagnose- en de behandelingstechnieken blijft dan ook niet onopgemerkt. Sommige van deze innovaties worden al toegepast, andere zitten nog in de onderzoeksfase.

Tomosynthese

Het onderzoek met tomosynthese is een nieuwe methode die de borst driedimensionaal bestudeert. Met een digitaal mammografieapparaat van de laatste generatie kan de arts als het ware per plakje van een millimeter door de volledige borst kijken door middel van 25 digitale radiologische lagedosisopnamen die gemaakt worden in een cirkelboog van 50°. Deze medische beeldtechniek biedt nieuwe hoop op vroegtijdige diagnose. Hoe werkt het? “Met een klassieke mammografie krijg je een beeld dat van voren, schuin of van opzij genomen wordt en waarop alle structuren in de dikte van de borst op elkaar gestapeld worden. Daardoor wordt het beeld minder goed leesbaar. Met tomosynthese wordt dit probleem vermeden”, zegt professor Eric Lifrange, hoofd van de borstkliniek in het universitair ziekenhuis van Luik (CHU).

De derde generatie

Voorlopig staat de techniek nog in haar kinderschoenen. “We schrijven momenteel het derde hoofdstuk van de geschiedenis van het mammografische onderzoek”, zegt prof. Lifrange. “Het eerste was de klassieke mammografie op zilverhoudende film. Aan het einde van de 20ste eeuw volgde de digitale en nu hebben we toegang tot 3D-beelden.”

Deze technologie is in meerdere opzichten interessant. Dankzij 3D kunnen de afwijkingen beter onderscheiden worden van de gezonde weefsels. Waarover gaat het hier precies? Kort gezegd, worden borsten in het kader van röntgenbeelden ingedeeld in borsten met voornamelijk vetweefsel of met voornamelijk dicht klierweefsel. Hoe meer vetweefsel de borst bevat, hoe zwarter de mammografie zal zijn. Hoe meer dicht klierweefsel de borst bevat, hoe witter de beelden zullen zijn. Een witte vlek (afwijking) zal dus logischerwijs moeilijker op te sporen zijn op een witte achtergrond (dicht klierweefsel) dan op een zwarte achtergrond (vetweefsel). “Bij vrouwen met een dicht borstweefsel is een mammografie dus niet voldoende. Dat is het geval bij één vrouw op de drie (tussen 50 en 70 jaar) en nog meer bij vrouwen jonger dan 50 jaar. In deze omstandigheden zijn klinische en echografische onderzoeken nuttig om de gevoeligheid van de vroegtijdige diagnose te verbeteren. Tomosynthese zou eveneens het probleem als gevolg van dicht borstweefsel kunnen helpen omzeilen.”

Bovendien zou een mammografie met tomosynthese ook de sortering in de letsels makkelijker maken doordat het goedaardige of mogelijk afwijkende karakter verduidelijkt wordt. Ten slotte maakt 3D het mogelijk om een afwijking en de verspreiding daarvan in de borst beter op te sporen.

Beperkte toegang

Een minpunt? “Het is een dure techniek die zich nog in de evaluatiefase bevindt. Er zijn veelbelovende mogelijkheden maar we moeten nog de prestaties verbeteren, bekijken in welke situaties 3D het interessantst is, enzovoort.” Bovendien is deze techniek nog niet beschikbaar in de meeste Belgische centra. “Ik denk dat de techniek binnen ongeveer vijf jaar perfect gehomologeerd en op technologisch gebied geoptimaliseerd zal zijn. Over vijf à tien jaar zal ze waarschijnlijk overal beschikbaar zijn.”

Radiotherapie: in twee minuten klaar

Deze vooruitgang geeft radiotherapie een ander aanzien omdat de duur van de behandeling verkort wordt van enkele weken tot... twee minuten! In geval van een conservatieve behandeling, m.a.w. wanneer de tumor weggenomen wordt zonder de borst te verwijderen, blijft radiotherapie onvermijdelijk. Uit onderzoek is immers gebleken dat ze de kans op hervallen aanzienlijk vermindert. Voor de patiënten betekent dit tot nu toe dat ze gedurende 5 tot 6 weken naar het ziekenhuis moeten gaan. Dankzij de recente innovatie kan deze behandeling echter beperkt worden tot... één sessie van twee minuten, wat naast tijdsbesparing tal van andere voordelen biedt. Dit toestel, de Mobetron, is momenteel alleen beschikbaar in het Jules Bordet Instituut in Brussel en in het Sint-Augustinusziekenhuis in Antwerpen.

Meteen na de operatie

De behandeling vindt plaats terwijl de patiënt op de operatietafel ligt, onder algemene verdoving, net nadat het kankergezwel weggenomen werd. De wonde is nog niet dichtgemaakt en het tumorbed (plek waar de tumor weggehaald werd) kan dus rechtstreeks bestraald worden. “We weten dat 85 % van de recidieven zich ter hoogte van het tumorbed voordoen”, zegt dr. Catherine Philippson, radiotherapeute in Bordet. “De Mobetron kan deze plek nauwkeurig en met een hoge dosis bestralen zonder dat de gezonde weefsels daarbij beschadigd worden.” Een eerste studie over recidieven binnen de vijf jaar toont aan dat ze gedaald zijn van gemiddeld 5 tot 10 % met de klassieke radiotherapie naar 1 tot 2 % met de Mobetron.

Toch zijn er enkele voorwaarden om in aanmerking te komen voor dit nieuwe apparaat. “De tumor moet kleiner zijn dan 2 cm, enig in aantal en een tubulair gezwel, dat zich kan uitzaaien. Er is echter geen leeftijdsbeperking. Ongeveer de helft van de vrouwen met borstkanker komt dus in aanmerking.”

Een ander voordeel: er kan onmiddellijk gestart worden met chemotherapie als dit nodig is.

TomoDirect: uiterst nauwkeurig

TomoDirect is een module die gecombineerd wordt met het toestel voor tomotherapie, een techniek voor intensiteitsgemoduleerde radiotherapie met rotatie rond de patiënt. In vergelijking met de klassieke radiotherapie, waarbij het aantal richtingen beperkt is, kan tomotherapie tumoren met zeer complexe vormen nauwkeurig bestralen zonder de omliggende gezonde weefsels te beschadigen. Het toestel is eveneens uitgerust met een CT-scanner om de tumor te kunnen zien en hem uiterst nauwkeurig te kunnen lokaliseren.

Een meer gerichte bestraling

Met de nieuwe TomoDirect-techniek kan een borst behandeld worden met behulp van het toestel voor tomotherapie maar dan met vaste bundels in plaats van door rotatie. Zo kunnen de patiënten sneller behandeld worden zonder de voordelen van de nauwkeurigheid en de intensiteit te verliezen. Ze genieten dus van dezelfde behandelingskwaliteit maar met een veel kortere bestralingstijd. Deze techniek wordt ook gebruikt voor andere soorten kanker. “In de toekomst zal het ongetwijfeld mogelijk zijn om de bestralingsdosis op de plek van de tumor zelf te verhogen, waardoor het aantal sessies verkleind kan worden”, zegt Truus Reynders, radiofysica in het UZ Brussel. “Maar dit moet nog bevestigd worden door de klinische studies die we momenteel uitvoeren.”

Ideaal om gezonde weefsels te beschermen

Voor wie is TomoDirect geschikt? “Hoewel in theorie alle vrouwen met borstkanker door TomoDirect behandeld kunnen worden, denken we dat deze techniek vooral heilzaam zal zijn voor patiënten bij wie het zeer belangrijk is de gezonde weefsels te sparen. Dat is met name het geval bij patiënten met kanker in de linkerborst. Op die manier kunnen we beter vermijden dat het hart bestraald wordt, in vergelijking met klassieke radiotherapie.”

In de praktijk start de behandeling enkele weken nadat de tumor weggenomen werd. De patiënt komt gedurende enkele weken meerdere dagen naar het ziekenhuis. In België is deze techniek vanaf september in het UZ Brussel beschikbaar. “Met TomoDirect kunnen we de patiënten met een hoge graad van precisie verzorgen terwijl de neveneffecten beperkt blijven. Over de reële impact op de overlevingskansen van de patiënten kunnen we nu echter nog niets zeggen. Dat moet eerst nog onderzocht worden door middel van betrouwbare klinische studies.”

Gwenaëlle Ansieau

Tomosynthese, Mobetron, TomoDirect: de behandelingen worden preciezer, sneller én intensiever.