Nieuw leven in de oude tuin

Het saaietuinsyndroom bestáát. Het komt vaak voor bij mensen die uitgekeken zijn op de tuin die ze twintig of dertig jaar geleden hebben aangelegd. Is dit bij u ook het geval? Lees dan de 10 vuistregels van een ervaren vakman eer u aan de renovatie begint.

Nadat we een paar nieuwe tuinen bezocht hadden, waren we de onze ineens hartsgrondig beu”, vertellen Leo en Francine. “In 1981 zijn we in onze nieuwbouwwoning getrokken. Onze kinderen waren nog kleuters en we hadden geen geld om onze tuin te laten aanleggen. We hebben toen gekozen voor de klassieke oplossing: zelf een groot gazon zaaien en daaromheen bomen, sparren, laurierkersen en bloeiende heesters planten. Voor de kinderen was het gazon natuurlijk een ideaal speelterrein. Vandaag zijn de kinderen de deur uit en de tuin lijkt somber en uitgeleefd. De bomen en sparren zijn te groot geworden en laten te weinig zon door. Het gazon is overwoekerd met mos en we moeten voortdurend snoeien, want de struiken hebben een dichtbegroeide jungle gemaakt.”

Tuinarchitect Willem Burssens uit Lovendegem heeft een lange ervaring met tuinrenovaties. Hem klinkt het verhaal van Leo en Francine zeer vertrouwd in de oren: “Met de jaren veranderen de functie van een tuin én uw eigen smaak. We zijn de jongste jaren helemaal in de ban van de Engelse tuincultuur en de buxussen gekomen. Bovendien gaat een plant niet eeuwig mee. Hoe sneller een plant groeit, hoe eerder hij zijn levenskracht verliest. Een buddleia bijvoorbeeld is gemiddeld na vijf jaar op, rozen na tien jaar, vaste planten worden liefst om de twee jaar gescheurd.” Vanuit zijn ervaring stelde onze tuinarchitect deze vuistregels op voor het renoveren van uw tuin.

Vuistregel 1: Breng weer spanning en mysterie in de tuin

Dat kan het best gebeuren door de tuin net zoals een woning op te delen in ongelijke kamertjes die van elkaar gescheiden worden door tussenhagen van buxus, taxus of haagbeuk, of door bepaalde coniferen. Elk onderdeel krijgt een andere beplanting of functie (een border, een fruittuin, een stuk gazon, een zithoek...). Het voordeel van deze opdeling is dat de tuin visueel veel groter lijkt. Je kijkt niet meteen door tot het einde van de tuin en dat brengt spanning en mysterie, maar ook gezelligheid en privacy.

Vuistregel 2: Gebruik de truc met de hagen

Het werken met tussenhagen hebben we geleerd van de Engelse tuinen. Vooral buxus en taxus zijn populair omdat deze groenblijvers langzaam groeien en zeer oud kunnen worden. Tussenhagen vormen ook een relatief voordelig middel om verandering te brengen. U kunt er een groot gazon mee opdelen of er een cirkel rond een boom mee vormen. Maar u kunt ook een meer decoratieve haag langs de binnenzijde van een lelijke maar functionele buitenhaag van coniferen of laurierkersen plaatsen.

Vuistregel 3: Denk aan paden en een zithoek

Goede, niet te smalle tuinpaden zijn decoratief en verhogen het comfort en de veiligheid bij het tuinwerk en bij de verplaatsing van tuinmeubilair of zwaar gereedschap. Paden van kiezelsteentjes of dolomietsteentjes op een 15 cm diepe ondergrond van steenslag vormen de voordeligste oplossing. De keitjes hebben echter het nadeel dat ze snel tussen de planten verdwijnen. Kies daarom voor een duurzame oplossing. Voordelige betonklinkers zijn interessant omdat die tegenwoordig bijna net zo decoratief en oud lijken als gebakken klinkers of tuintegels van natuursteen. Ze moeten geplaatst worden op een ondergrond van gestabiliseerd zand (min. 15 cm).

Vuistregel 4: Wissel strakke lijnen af met wilde elementen

Strakke geometrische lijnen (rechthoekig, vierkant, rond) voor de tussenhagen, paden en borders brengen een rustgevende structuur, maar worden nog mooier wanneer ze worden afgewisseld met wildere elementen. Bollen of piramides van buxus combineren met golvende buxus- of taxuswolken bijvoorbeeld. Of een stuk gazon binnen een tussenhaag hoog laten opgroeien met weidebloemen en narcissen.

Vuistregel 5: Vermijd lege gazons

Stukken gazon, afgebakend met een tussenhaag, maken de tuin spannend, maar zorg dan dat het gazon niet leeg is. Plant er een mooie (fruit)boom, eventueel met hoog gras eronder (zie vuistregel 4).

Vuistregel 6: Zorg voor rustpunten

De gerenoveerde tuin moet ook rust bieden vanuit de woning. Een goede oplossing is het voorzien van een rustpunt voor het oog vanuit de keuken of de woonkamer. Dat kan bijvoorbeeld een eenvoudig, recht pad met een solitaire plant zijn of een geplaveide cirkel met een beeld.

Vuistregel 7: Bloemen zijn belangrijk

In uitgeleefde tuinen blijft de bloei vaak beperkt tot bolplanten en bloeiende heesters in de lente en rozen in de zomer. Denk bij de renovatie daarom zeker aan enkele grote vaste-plantenborders. Het aanbod aan vaste planten is tegenwoordig zo groot dat je werkelijk van maart tot november een weelde aan bloemen kunt hebben. Maak er geen kleurenkakofonie van maar vertrek van uw eigen lievelingskleuren. Gebruik die borders echter niet als plukborders, want dat verminkt het effect. Weet wel dat ook een border onderhoud en aandacht vraagt.

Vuistregels 8: Pas op met tuinornamenten en vijvers

Blijf spaarzaam met tuinornamenten, want het effect wordt snel kitscherig. Bij een tuinrenovatie denken vele mensen ook aan een vijver. Bezin eer je begint! De ervaring leert dat echte vijvers ongelooflijk veel onderhoud en kosten vergen. Beperk u misschien liever tot een kleine waterpartij, bijv. een minimalistisch vijvertje met een fonteintje.

Vuistregel 9: Vervang niet alles

Een grondige renovatie betekent niet dat u niets uit de oude tuin kunt recupereren. Verwijder alles wat u echt beu bent, maar laat die mooie eikenboom of forse plataan staan en integreer hem in het nieuwe plan. Als u een volwassen loofboom wilt kappen, moet u daarvoor trouwens toestemming aan de gemeente vragen. Struiken die nog de moeite waard zijn, kunt u eventueel zelfs verplanten op voorwaarde dat ze niet te diep wortelen. Behoud vanzelfsprekend ook alle planten waarmee u een sentimentele band hebt.

Vuistregel 10: Neem ‘grote’ verbeteringen mee

Profiteer van de renovatie om een aantal grote verbeteringswerken te laten uitvoeren die u anders zouden afschrikken: een verbetering van de tuingrond door het machinaal onderwerken van een grote hoeveelheid humus bijvoorbeeld, of de aanleg van tuinverlichting, het plaatsen van sproeiers en zo meer.

Hoe houd ik het betaalbaar?

“Een tuinarchitect is onbetaalbaar! Deze mythe houdt hardnekkig stand maar is fout”, zegt Willem Burssens. “Het budget voor een tuinrenovatie kunt u betaalbaar houden door goede afspraken te maken en het werk te verdelen. De tuinarchitect zal er geen moeite mee hebben als u hem zegt dat hij binnen een bepaald budget moet blijven. U kunt zijn rol ook beperken tot het maken van een gedetailleerd plan. Het zwaarste werk kunt u door een aannemer laten uitvoeren. Meestal is dat het verwijderen (met de wortelkluit) van oude bomen en struiken, het frezen van het gazon, het uitgraven of verbeteren van oude grond en het aanvoeren en egaliseren van nieuwe grond. De beplanting aankopen en uitplanten kunt u met wat hulp zelf uitvoeren, net als het plaatsen van klinkers of tuintegels.”

De beste timing

Zin gekregen in een -bescheiden of ingrijpende- renovatie? Ga dan in het voorjaar en de vroege zomer uitgebreid tuinen bekijken (vraag adressen aan drie of vier tuinarchitecten). Eens u een duidelijk idee hebt van wat u precies wilt, kunt u een plan laten opmaken. De uitvoering van de renovatie gebeurt dan het best in het late najaar, de winter of het vroege voorjaar. Dat is immers de beste tijd voor de aanplant van bomen en heesters, omdat ze dan profiteren van de regen en de grotere vochtigheid (denk aan de droge lente en zomer van vorig jaar!). Voor het zaaien van nieuw gazon wacht u beter tot het volgende voorjaar (bij voorkeur tussen 15 april en 15 juni). n

Ludo Hugaerts