Midzomer in Zweden

Het is één uur 's nachts. Drie uur geleden is het daglicht overgegaan in een soort van schemering en nadien is het niet donkerder meer geworden. Niemand in ons gezelschap heeft slaap. We zitten op het bordes van de Vargas Wilderness Lodge in de buurt van het plaatsje Bollnäs, zo'n 320 km ten noordwesten van Stockholm. Hoewel het niet echt donker is, lijkt de natuur toch haar adem in te houden. De stilte is tastbaar. Wat later zoek ik mijn bed op, maar om half vijf schiet ik weer wakker. Verbazing alom: buiten lijkt het al middag. De zon schijnt volop, de vogels kwetteren zich te pletter en in bed blijven wordt nu wel heel moeilijk. Niet te verwonderen dat zoveeel Zweden hun bed niet zien in de kortste nacht van het jaar. We zijn de gasten van natuurfotograaf Håkan Vargas die samen met zijn vrouw een milieubewust vakantieverblijf heeft uitgebouwd. Een blokhut met kleinere gastenhuisjes en een sauna aan de rand van een meer tussen eindeloze bossen. Alles is van hout gemaakt en kaarsen en olielampen zorgen voor de verlichting. Elders in het woud heeft Håkan een schuilhut gebouwd om beren en ander wild te observeren. Hier sluit hij zijn gasten een heel weekend op, weliswaar voorzien van alle comfort. Buiten legt hij lokaas en dan is het maar hopen dat de dieren zich laten zien. Eerder die avond hebben Bernt en Kerstin, een bevriend muzikantenkoppel, op hun manier midzomernacht gevierd. Verscholen tussen de bomen op bijna 1000 meter van elkaar lieten ze oude hoorns weerklinken, gemaakt van berkenhout, schaapsbotten en geitenhoorn. Ooit dienden deze instrumenten als communicatiemiddel tussen de zomerboerderijen. In Zweden wordt midzomernacht traditioneel gevierd in het eerste weekend na 21 juni. Die vrijdag geldt in het hele land zelfs als een officiële feestdag. Vele Zweden brengen dit weekend met vrienden en familie in hun buitenverblijf door, anderen kiezen voor een hotel of een vakantieoord in het groen. De nacht van vrijdag op zaterdag hoor je immers verbonden te blijven met de natuur. Eens boven de 60ste breedtegraad (de lijn van Oslo over Uppsala tot Helsinki) gaat de zon tussen 1 juni en 31 juli slechts één tot twee uur echt onder (boven de 66ste breedtegraad zelfs helemaal niet meer). En dat fenomeen wordt op het Zweedse platteland al eeuwenlang gevierd met rituelen die hulde brengen aan de natuur en de vruchtbaarheid. In de centrale provincies Dalarna en Hälsingland houden al die tradities onverminderd stand. Op vrijdagmiddag scharen de families zich rond een smorgåsbord, het typisch Zweedse, koude en warme buffet met zalm, haring en gehaktballetjes in alle mogelijke variaties. Veel mensen trekken traditionele klederdracht aan en dragen een bloemenkrans in hun haar. Meisjes die nog geen geliefde hebben, horen zeven verschillende bloemsoorten tot een krans te vlechten en die tijdens de midzomernacht onder hun hoofdkussen te leggen. De jongen van wie ze dan dromen, wordt later gegarandeerd hun man. In de namiddag verzamelt iedereen op het gras rond een soort van meiboom die met klimop, berkentwijgen, lupines en wilde bloemen wordt omvlochten en versierd met een windhaan, ringen en driehoeken. Is de paal een vruchtbaarheidssymbool, dan staan de ringen en driehoeken voor de verbondenheid met de familie en de lokale gemeenschap. Onder luide aanmoediging van het publiek trekken mannen volgens een geijkt ritueel de midsummerstång beetje bij beetje naar omhoog tot hij stevig vastzit in de grond. En dan is het tijd om te dansen rond de bloemenpaal û van volksdansen over walsen tot moderne ritmes. Er wordt bier gedronken uit sixpacks en ik zie een opgeschoten tienerjongen met een Iron Maiden T-shirt vrolijk rondzwieren in de armen van zijn blonde moeder. 's Avonds verzamelen families en vrienden voor een sauna en een zwembeurt, tussen de barbecue en het drinken door. Het gebruik wil immers dat je in de nacht van vrijdag op zaterdag niet gaat slapen - net als de zon. Mora, Rättvik en de andere stadjes en dorpjes rond het Siljanmeer gelden als het hart van de midzomernachtviering, maar bieden ook buiten deze periode voldoende bezienswaardigheden. Nusnäs telt nog vijf ambachtelijke houtsnijderijen die Dala-paardjes maken in alle mogelijke formaten. Dit symbool ziet eruit als een paard van Troje en wordt vervaardigd van berken- of grenenhout. Het wordt rood geschilderd en versierd met witte, blauwe en oranje motieven. In Dalhalla sloeg een meteroriet een krater van 60 meter diep en 400 m lang. Op de bodem is nu een hypermodern auditorium gebouwd voor allerlei openluchtconcerten. Meer naar het noorden ligt Edsbyn. Het openluchtmuseum hier vat het landelijke Zweden samen zoals we dat kennen van films en Scandinavisch design: aarderood gebeitste houten boerderijen, beschilderde kasten, een kerkje enz. Ludo Hugaerts