Meer voor uw erfgenamen, minder voor de fiscus

Iets nalaten aan een organisatie én er tegelijk voor zorgen dat uw erfgenamen meer krijgen van uw erfenis? Dankzij de formule van het duo-legaat kan het. Ook de fiscus steunt het goede doel!

Hoe een en ander concreet in zijn werk gaat, wat er in uw testament moet staan en wie welk voordeel doet met een duo-legaat, vroegen we aan Erik Peeters, verantwoordelijke fondsenwerving bij Artsen zonder Grenzen, en aan notaris Karel Tobback, die ons de juridische achtergrond schetst. Een duo-interview over het duo-legaat.

Krijgt u vaak de vraag om een testament te maken? Of blijft dat toch vooral iets voor mensen zonder kinderen?

Karel Tobback: Mensen die hun testament willen maken zijn geen uitzondering meer. En het zijn zeker niet altijd mensen zonder kinderen. Die evolutie heeft verschillende oorzaken: eerst en vooral is er het erfrecht dat onze erfgenamen aanwijst. Bepaalde erfgenamen (de ouders, de echtgenoot, kinderen,...) hebben een voorbehouden deel, een stuk van de erfenis dat naar hen moet gaan. Daarnaast is er het beschikbare deel. Hiermee doet iedereen wat hij wil. Vroeger lieten de meeste mensen die mogelijkheid onbenut maar vandaag willen ze ook effectief gebruik maken van die vrijheid. We stellen daarbij vast dat de bloedband aan belang heeft ingeboet. We willen niet meer zo nodig enkel onze familieleden iets nalaten. Verder zijn ook de familiale relaties sterk geëvolueerd. De situatie van een nieuwsamengesteld gezin zit soms complex in elkaar. Dat heeft vaak voor gevolg dat de nieuwe partners een testament maken, waarin ze alles officieel ‘regelen’. Een andere evolutie is dat er meer tijdelijke testamenten worden gemaakt. Mensen komen al eens op hun beslissing terug omdat de situatie verandert.

Ziet u ook een evolutie in het soort ‘goede doel’ waaraan mensen (een deel van) hun vermogen willen nalaten?

Karel Tobback: Absoluut, vroeger was de Kerk dé ngo bij uitstek. Als we een schenking wilden doen of een deel van ons vermogen nalaten aan een goed doel, dan klopten we bij meneer pastoor aan en klaar was Kees. Die rol van de kerk is sterk verminderd. Het goede doel waar we nu iets aan nalaten zijn organisaties waar we in ons leven mee te maken hadden of waar we een bijzondere affiniteit mee hebben. Dat kan vanalles zijn. Maar legaten worden toch meestal nagelaten aan organisaties die een behoorlijke credibiliteit hebben opgebouwd en die een langetermijnstrategie hebben. Bovendien moeten de organisaties over een officiële machtiging beschikken om legaten te mogen ontvangen.

Merkt u bij Artsen zonder Grenzen een stijging van het aantal legaten?

Erik Peeters: Ja. Sinds Artsen zonder Grenzen in 1995 gemachtigd is om legaten te ontvangen, stijgt dat aantal elk jaar. Om u een idee te geven: eind 2004 hadden we een bedrag van euro 3,8 miljoen (legaten en schenkingen) op een totaalbedrag van euro 16,5 miljoen aan private fondsenwerving (alles wat uit vrije wil wordt gegeven, dus subsidies van de overheid niet meegerekend). Voor het jaar 2000 was dat maar een goeie euro 1,2 miljoen.

Maken de schenkers zich bekend?

Erik Peeters: Meestal niet, wij weten niet op voorhand wie ons iets zal nalaten. Mensen bellen wel eens om inlichtingen, maar zelden om ons te melden dat ze ons begunstigd hebben in hun testament. Wat wij wel weten, is dat het om mensen met heel verschillende achtergronden gaat. Het zijn dus niet enkel bemiddelde mensen die een deel van hun vermogen weggeven aan een goed doel. 70 % steunde Artsen Zonder Grenzen al toen ze nog leefden, maar 30 % (dat is toch bijna één derde!) deed dat voor de eerste maal via een legaat per testament.

Weten die mensen op voorhand waar hun geld naartoe gaat?

Erik Peeters: Dat ligt heel anders voor een schenking dan voor een legaat. Wie een bepaald bedrag schenkt en daar de voorwaarde aan verbindt dat het aan een welbepaald project moet besteed worden, kan zeker zijn dat dit ook gebeurt. Is het om een of andere reden toch niet mogelijk, dan vragen wij aan die mensen of we het aan een ander project mogen besteden, waar de nood het hoogst is. Maar bij een legaat ligt dat veel moeilijker. Wie nu een testament maakt, weet (gelukkig) niet wanneer hij zal overlijden en dus ook niet wanneer het geld precies bij ons terecht zal komen. Het is best mogelijk dat de projecten die lopen op het moment dat het testament opgesteld wordt, niet meer lopen op het moment dat de persoon overlijdt.

Karel Tobback: Ik raad aan geen doel te vermelden. Ik heb legaten meegemaakt die pas 10 jaar later werden uitgevoerd. Nu beslissen waarvoor uw geld over 10 jaar moet dienen, is eigenlijk onmogelijk.

Een bedrag nalaten gebeurt bij testament. Moet dat bij een notaris?

Karel Tobback: In principe niet. Zelf thuis een legaat op papier zetten is mogelijk, maar aan zo’n eigenhandig testament zijn twee risico’s verbonden: de formulering en de bewaring. Een notaris zal altijd de correcte formulering gebruiken zodat er later geen discussie kan zijn. Bovendien wordt het notarieel testament bewaard in een Centraal Register van de Federatie van Notarissen, zodat het niet kan ‘verdwijnen’, zoals een eigenhandig opgesteld document. Zowel de notaris als de federatie moeten zich houden aan het beroepsgeheim. Zo’n registratie in het centraal register kost ongeveer 200 euro, maar dan ben je ook helemaal zeker dat er niets foutloopt.

Kunnen we terugkomen op onze beslissing?

Karel Tobback: U kunt uw testament altijd herroepen. Persoonlijke situaties kunnen immers veranderen. Daarom is het ook zo belangrijk dat u een datum op uw testament zet. Bij een overlijden wordt enkel rekening gehouden met het meest recente testament.

Kunnen mensen ook een onroerend goed nalaten in plaats van een geldsom?

Erik Peeters: Ja, Artsen zonder Grenzen mag ook legaten aanvaarden onder vorm van een onroerend goed (een huis, een appartement,...). Meestal worden die dan verkocht en wordt de opbrengst gebruikt voor de activiteiten van onze organisatie.

Een ander roerend goed dan geld kan trouwens ook gelegateerd worden. Zo kunnen mensen een kunstwerk nalaten. Dat wordt dan verkocht, tenzij de schenker gevraagd heeft dat niet te doen, maar het bijvoorbeeld aan een museum te schenken. n

A Annemie Goddefroy