Massages van Zweeds tot OOSTERS

Relaxatiemassages zijn in. Dat merk je aan het enorme aanbod van wellnessbehandelingen. Van hot stones tot kruidenstempels. Hoe vindt u de massage die aan uw behoeften voldoet? Welk resultaat mag u verwachten en zijn er ook risico’s aan verbonden?

Massages behoren tot de oudste medische behandelingen waarvan het nut vandaag steeds beter gekend raakt. 3000 jaar geleden waren de Chinezen al bijzonder bedreven in het kneden van en drukken op de zachte weefsels van het lichaam. Om de pijn te verlichting of het genezingsproces te versnellen. In Europa duurde het tot de 19de eeuw eer medische massages werden ontwikkeld die later hun weg vonden naar tal van kuuroorden.

Naast strikt therapeutische massages op medisch advies en onder toezicht, is er vandaag een groeiend aanbod van uiteenlopende ontspan- ningsmassages waar oosterse en westerse invloeden zich met elkaar vermengen. Ze werken in op het lichaam en de geest, bestrijden stress en pijn, helpen afvalstoffen afvoeren en emoties losmaken. Hoe kiest u daaruit uw ding? Johan Ottenburgh, kinesitherapeut en docent gezondheidscoach (opleidingscentrum Syntra-AB) gidst ons door massageland.

Oosters of westers?

Nergens is de grens tussen oost en west zo duidelijk als in de beleving en toepassing van massages. “Twee grote scholen liggen vandaag aan de basis van alle bestaande massages: de oosterse en de westerse of klassieke Zweedse massage. De vele nieuwe benamingen en types zijn slechts varianten op deze basistechnieken. De oosterse draait helemaal rond de energiesystemen in het lichaam, terwijl de westerse de nadruk legt op de spieren en het skelet.”

De Zweedse massage werd oorspronkelijk ontwikkeld om de bewegingen van de gymnastiek te reproduceren. Deze therapeutische massage waarbij een aantal handgrepen op het bindweefsel worden uitgevoerd, wordt in alle opleidingen kinesitherapie aangeleerd. De aanpak stoelt op de klassieke geneeskunde en de anatomie. De Zweedse aanpak wordt niet alleen therapeutisch maar ook als ontspanning aangeboden. Onder meer de Californische massage, de hot stones en de kruidenstempelmassage zijn varianten op deze aanpak. Ook bindweefselmassage en lymfedrainage zijn ervan afgeleid.

Energiebanen

Aan de andere kant van het spectrum situeert zich de groep oosterse massages met als bekendste de Thaise, de Indonesische, de Chinese tuina en de Japanse Shiatsu. De alleroudste is de tuina, die onderdeel is van de traditionele Chinese geneeskunde. “Ook hier wordt via handgrepen ingewerkt op spieren en zachte bindweefsels maar de oosterse massages vertrekken van een totaal andere filosofie, gebaseerd op de idee dat een vitale kracht of energie door het lichaam circuleert via zogeheten energiesystemen. Wanneer deze energiebanen (meridianen) door spanningen of letsels worden geblokkeerd, kan dat leiden tot ziekte of pijn. Oosterse massages werken soms ook – via manipulatie van de energiebanen – in op organen als de dunne darm of de maag, wat bij de westerse niet gebeurt. Oosterse massages werken ook met ‘organen’ die wij niet kennen, zoals de ‘drieverwarmer’ die er voor zorgt dat het vuur of de energie brandend blijft, dat het voedsel wordt opgenomen en verbrand door het lichaam, en dat de stoom (of energie) die hierdoor vrijkomt figuurlijk wordt afgelaten. Dat slaat dan bijvoorbeeld op heel nerveuze opgejaagde mensen die stoom moeten aflaten. In de oosterse massageaanpak speelt dit soort beeldspraak over energie vaak een belangrijke rol.”

What’s in a name

Aroma, shantala, reiki, hot stones, chocolate, kruidenstempels, lomi lomi.... Massagenamen tieren welig en het rijtje gaat crescendo. “Heel wat therapeuten en centra bedenken vaak ook een eigen naam voor hun varianten. In het oosten heeft zowat elke regio of land een eigen versie ontwikkeld van de massage, waarbij andere drukpunten, handgrepen of lichaamszones worden aangepakt. Dat is op zich niet erg of verkeerd. Zolang u maar weet op welke massagegroep ze gebaseerd zijn en wat ze juist aanbieden.”

Wat mag u verwachten?

1. Zweedse ontspanningsmassage

Verwacht u aan een totale ontspanning van vooral uw spierstelsel. Dat wordt helemaal los en warm gewreven. “Het masseren gebeurt op een rustig, traag tempo met olie of hydraterende crème. Te vergelijken met het gevoel dat u ervaart in een warm bad. U voelt zich nadien lomer, luier, relaxter. De bloedcirculatie wordt meer op gang gebracht, wat het zelfhelende vermogen van uw lichaam bevordert. Alle processen die daarmee gepaard gaan beginnen nadien beter te werken. Deze massage kan ook het afvoeren van afvalstoffen bevorderen en lymfedrainage teweegbrengen. Een ontspannen spierstelsel gaat gepaard met een mentale boost, minder stress, een betere nachtrust, een rustiger spijsvertering en darmwerking. Ook de huid vaart er wel bij. Die wordt beter doorbloed en zal hierdoor mooier en gezonder ogen. Bij sommige mensen kan een relaxatiemassage ook emotionele reacties uitlokken. Mensen die bijvoorbeeld moeite hebben met aanrakingen kunnen hier soms heftig op reageren. Het kan beslist meer losmaken dan de spieren.”

2. Tuina of Chinese massage

Tuina werkt in op de energiebanen die volgens de oosterse filosofie doorheen het lichaam lopen. Elke baan leidt naar een orgaan. In plaats van het lichaam te kneden, wrijven of strijken, wordt er gedrukt en getrokken. Deze massage voelt heel anders aan dan de westerse. De handgrepen zijn veel intenser, steviger, soms op het pijnlijke af. Deze energetische massage kan, zeker de eerste keer, minder ontspannend aanvoelen maar zorgt nadien voor een relaxt effect dat geruime tijd aanhoudt.

Typisch voor de meeste oosterse massages is dat zij het zelfhelende vermogen van het lichaam heel sterk op gang trekken. Dat kan in eerste instantie negatieve effecten geven. De dag van en na de massage hebben sommige mensen vaak veel meer fysieke klachten, zoals slecht slapen, diarree, koorts, obstipatie. De traditionele Chinese geneeskunde interpreteert die signalen als positief. Het lichaam reageert op het vrijmaken van de energiebanen waardoor er plots weer veel opgekropte energie door het lichaam circuleert. “U kunt het vergelijken met mensen die drie maanden heel hard en intensief werken, om dan tijdens hun eerste weekendje vrij, ziek te worden. Omdat uw lichaam voelt dat het zich nu ineens mag laten gaan. Ziekte wordt in het oosten niet negatief gezien maar als een genezende reactie van het lichaam. Ziek betekent uit evenwicht.

Een massage kan het genezingsproces versnellen, maar dat betekent vaak wel dat u eerst meer kwalen voelt. Ook alle drukpuntmassages zoals shiatsu en acupressuur werken volgens diezelfde filosofie.”

Op emotioneel vlak kunnen oosters geïnspireerde massages eveneens grote gevolgen hebben. “Het vrijmaken van energiebanen die soms lang geblokkeerd hebben gezeten, kan ook voor een emotionele ontlading zorgen. Mensen zijn zich daar vooraf niet altijd van bewust. Het kan bijvoorbeeld gaan om intense huilbuien. Het effect van de massage hangt ook af van uw eigen persoonlijkheid. Heel gestresseerde mensen zullen de vrijgemaakte energiebanen bijvoorbeeld veel sterker voelen dan wie eerder rustig door het leven wandelt.”

3. Ayurveda

Deze derde massagegroep, van Indische oorsprong, is een beetje apart en situeert zich tussen oost en west. “Deze massage maakt eigenlijk deel uit van een hele levensfilosofie met daarbij ook aandacht voor voedingsadvies, kruiden en beweging. Deze massage onderscheidt zich doordat er enorm veel kruidenolie wordt gebruikt. U wordt er letterlijk mee overgoten en die olie moet een tijdje op de huid blijven. De olie zelf zorgt mee voor het relaxerende effect.”

Veel meer dan alleen de rug

Bij een massage denkt u misschien automatisch aan zachte handen die vooral uw rug, nek en schouders de zevende hemel in wrijven. “Maar u kunt in principe heel uw lichaam laten masseren bij een ontspannende massage. Dat kiest u zelf. Al zal een massage van buik en borstkas voor de meeste mensen minder ontspannend aanvoelen dan de rug en de benen. Buik en borstkas zijn wat intiemere plekken, en die laten bevoelen door een ‘vreemde’ therapeut kan soms net meer spanning opwekken. Het nut ervan voor een ontspannende massage is niet meteen duidelijk. Verder zijn er heel wat variaties mogelijk. Sommige masseurs doen een rugmassage van een half uur, anderen een heel lichaam gedurende een uur. Dat spreekt u best vooraf af.”

Ook ontspannende gezichtsmassages zijn in trek. Ze bieden een goede oplossing voor wie niet graag een volledige lichaamsmassage wil, maar wel wil genieten van het ontspannende en verjongende effect van een massage. Hierbij worden dezelfde handgrepen gebruikt maar dan op het aangezicht, waardoor de gelaatsspieren en de huid tot rust komen.

Hoe vaak u zich laat masseren, hangt van uw persoonlijke voorkeur af. “Het heeft geen zin om u om de twee of drie dagen te laten masseren, omdat u dan het effect verliest dat u beoogt, zeker bij oosterse massages. De ene doet het wekelijks, de andere maandelijks of enkele keren per jaar. Sommigen combineren massage met sport: een keer per week sporten ze echt, en een keer ondergaan ze een sportmassage, dat is een wat intensievere versie van de Zweedse massage, die zorgt voor een goede doorbloeding van de spieren.”

Wanneer is masseren afgeraden?

Massages zijn niet per definitie compleet onschuldig of onschadelijk. In bepaalde gevallen zijn ze zeker niet aangewezen. “Verschillende huidaandoeningen, zoals eczeem, brandwonden, open wonden of trauma’s zijn een tegenindicatie. Die plekken op het lichaam worden best niet beroerd door massages. Dat geldt ook voor een verstuikte voet of enkel. Daarop een ontspannende massage toepassen zal de bloeding alleen rondsturen. Enkel een therapeutische behandeling door een medisch deskundige is hier aangewezen.

“Ook bij sommige kankerpatiënten zijn ontspanningsmassages niet aangewezen (lees ook ‘Niet-klassieke behandelingen in de oncologie’, p. 46), hoewel deze patiënten natuurlijk een grote behoefte voelen aan relaxatie. In beperkte mate kan het soms, afhankelijk van de plaats waar de kanker zich bevindt. Maar daar moet heel omzichtig mee worden omgesprongen en dit gebeurt best in samenspraak met een arts.”

Ook mensen met bloedcirculatieproblemen zoals spataders moeten uitkijken. De bloedcirculatie is beschadigd en handgrepen, zelfs van een klassieke Zweedse massage, kunnen dat proces verergeren.

Hoe kiest u uw eerste massage?

“Wie nog nooit een ontspanningsmassage meemaakte, debuteert best met een klassieke Zweedse massage, om het lichaam rustig te laten wennen aan die nieuwe handgrepen. Of voor een van de vele afgeleiden van deze klassieke massage die in wellnesscentra worden aangeboden. Een bekend voorbeeld is de hot stone massage, waarbij naast de handgrepen ook warme lavastenen worden gebruikt om te masseren of om op bepaalde weefsels en spieren te leggen waar er spanningen zitten. De kruidenstempelmassage voegt de helende eigenschappen van kruiden toe om de ontspanning tot stand te brengen. Verder zijn er chocolademassages (met een mengsel van cacaoboter dat op de huid wordt aangebracht en ook de zintuigen mee prikkelt), massages met essentiële oliën enz.

Oosterse massages hebben door de band de reputatie dat het er steviger en harder aan toe kan gaan. “Dat is voor een eerste kennismaking niet voor iedereen ideaal. Er zijn ook enkele lokale varianten waarbij masseurs zelfs met voeten en ellebogen aan de slag gaan. Als u daarvan houdt, is dat natuurlijk geen probleem. Bij de meeste oosterse massages is het ontspannende effect niet zozeer voelbaar tijdens maar na de behandeling.”

Wel opletten voor u bij een masseur aanklopt. De titel van masseur of therapeut is niet beschermd, wat betekent dat iedereen, zonder de minste scholing, relaxatiemassages mag aanbieden. U informeert best vooraf naar de kwalificaties van de therapeut.”

Kari Van Hoorick