Leven met een familiegeheim

Eindejaarstijd, familietijd. Vaak is dit ook de periode waarin niet verwerkte familiegeheimen (weer) naar boven komen. Zoals bij Kathy voor wie de schok van een verborgen Franse broer zevenentwintig jaar later nog altijd gevolgen heeft.

Ik moet 17 geweest zijn toen er op een late namiddag werd aangebeld”, begint Kathy (44) uit Grembergen haar verhaal. “Ik was alleen thuis. Op de stoep stond een pittig Frans vrouwtje dat zei dat ze ‘verre familie’ was. Ze heette Geneviève en was bezig met een stamboomonderzoek. Toen mijn moeder thuiskwam, zette ze haar boodschappentassen neer en stapte ze op die Franse mevrouw toe met een brede glimlach. Ah, ma chérie! Alsof ze haar altijd gekend had. Ik vond dat wel leuk want zoveel familiebezoek kregen we niet. Twee dagen later kondigde mijn moeder aan dat die verre familie kwam eten. Geneviève bracht haar man mee, Pierre. Het werd een zeer gezellige avond. Pierre en mijn vader, die de hele tijd zeer voorkomend bleef, vonden elkaar in hun passie voor geschiedenis.

De volgende ochtend kwam het er ineens uit. Kathy, ik moet je wat vertellen, zei mijn moeder zenuwachtig. Die man die hier gisterenavond was, is eigenlijk je broer. De schok was enorm. Hoe kon dat nu? Ik was 17, de jongste van vijf kinderen, en ik kreeg er ineens een Franse broer bij die 14 jaar ouder was dan ik.”

Verliefd op de bezetter

“Het geheim van mijn moeder kwam er met horten en stoten uit. Ik wist dat ze in het begin van de oorlog verliefd was geworden op een Duitse officier die in Antwerpen gekazerneerd was. In 1941 waren ze getrouwd en in 1942 had ze een tweeling van hem gekregen û mijn oudste broer en zus. Later was die Duitser naar het Oostfront overgeplaatst en had ze zogenaamd nooit meer iets van hem gehoord. Na de bevrijding werd dat huwelijk ontbonden en leerde ze mijn vader kennen. Tenminste, dat dacht ik.

Haar echte verhaal bleek heel anders te klinken. Om zo dicht mogelijk bij haar Duitse man te zijn, had ze haar tweeling in 1943 achtergelaten bij haar moeder. Ze was vrijwillig ziekenhuishelpster bij het Duitse Rode Kruis geworden en ingezet in een lazaret in Polen. Daar heeft ze die man nog enkele keren gezien tijdens korte verlofperiodes en in het najaar 1944 bleek ze opnieuw zwanger te zijn.”

Geboren tussen het puin

“Mijn moeder werd met het Duitse leger geëvacueerd naar Berlijn. Pierre moet er geboren zijn in onvoorstelbare omstandigheden, tussen het puin en net na de overgave aan de Russen. Van de Amerikaanse soldaten kreeg mijn moeder melkpoeder dat ze, bij gebrek aan melk en drinkbaar water, moest aanmaken met haar eigen speeksel. Gelukkig werd ze met haar baby en een grote groep vluchtelingen getransporteerd naar Parijs, waar beiden werden opgenomen in een ziekenhuis. Pierre was zo zwak dat hij tussen leven en dood bengelde.

Enkele maanden later, toen ze beiden op krachten was gekomen, heeft mijn moeder Pierre in Parijs voor adoptie afgestaan en is ze teruggekeerd naar België, waar mijn grootmoeder bijna drie jaar voor mijn oudste broer en zus gezorgd had in de moeilijkste tijd van de oorlog. Pierre is in juni 1946 geadopteerd door een kinderloos echtpaar in de Morvan. Toen hij 18 werd, hebben ze hem verteld dat hij niet hun echte zoon was. Na het overlijden van zijn adoptiemoeder heeft hij vier jaar lang via allerlei wegen gezocht naar zijn echte moeder, van wie hij alleen de naam kende. En zo kwam het dat hij ineens voor onze deur stond û met eindeloos veel vragen. Het enige wat mijn moeder hem gezegd moet hebben, was: Ik wist dat ik je ooit terug zou zien.”

Ik veroordeel haar niet maar ik kan het niet begrijpen

“Mijn moeder is nu 84, maar ze wil er niet of nauwelijks over praten als ik naar de details van haar geheim vraag. Vele zaken blijven onduidelijk en soms geeft ze tegenstrijdige versies. Na haar terugkeer in België is ze van collaboratie vrijgesproken, omdat ze ontlastende brieven van Britse krijgsgevangenen had bewaard. Daarin stond dat mijn moeder in Polen medicijnen voor hen gestolen had uit de Duitse apotheek. Na die vrijspraak heeft ze blijkbaar besloten de oorlog definitief uit haar geheugen te bannen en een nieuw leven te beginnen. Een jaar later leerde ze mijn vader kennen. Ze kreeg nog drie kinderen.

Zelf kan ik niet zeggen dat ik alles verwerkt heb. Kun je uit liefde voor een man gaan collaboreren met de bezetter van je land? Kun je een kind dat je met moeite in leven kon houden, zomaar afstaan voor adoptie en het vergeten? Ik weet dat de oorlog mensen ontmenselijkt. Ik veroordeel mijn moeder dus niet, maar ik kan haar ook niet begrijpen, vooral niet als ze weer eens een ander verhaaltje opdist, of zegt Ik weet het niet meer.

Ik blijf het verschrikkelijk vinden wat ze Pierre heeft aangedaan. Nadat hij ons teruggevonden had, heb ik hem in mijn beste Frans een brief gestuurd om te zeggen hoe erg ik het vond dat hij ons al die jaren had moeten missen. Nog altijd voel ik tegenover hem een soort van plaatsvervangende schuld en schaamte. Alsof ik al die jaren wil goedmaken dat hij zijn moeder en zijn broers en zussen niet heeft gezien. Ik heb toen als 17-jarige gezworen dat ik mijn kinderen nooit in de steek zou laten. Dat ik vandaag geen kinderen heb, is wellicht een indirect gevolg, denk ik. Toen ik de juiste partner gevonden had, had ik onbewust altijd schrik iets fout te doen of mijn kind te kwetsen.” n

A Ludo Hugaerts

Kathy: “Ineens had ik een Franse broer”