Let op de timing!

U koopt vastgoed samen met uw kinderen – u het vruchtgebruik, zij de blote eigendom – en vermijdt zo een smak successie-rechten. Hoe pakt u dit aan zodat de fiscus uw gesplitste aankoop aanvaardt? En wat als u het geld al geschonken had voor 1 juni 2012?

Sinds 1 juni 2012 is de fiscus een pak strenger dan voorheen en aanvaardt hij niet langer een aantal technieken om successierechten te vermijden. Voor hand- en bankgiften is er geen probleem. De veel gebruikte techniek van de gesplitste aankoop ligt wel wat ingewikkelder. Het kan nog, maar u moet goed opletten hoe u het aanpakt.

De techniek

De gesplitste aankoop is een veel gebruikte techniek voor (onder meer) de aankoop van een tweede verblijf of een opbrengsteigendom. De ouders kopen het vruchtgebruik, de kinderen de blote eigendom. Bij het overlijden van de ouders betalen de kinderen geen successierechten meer.

De fiscus negeert de splitsing

Op basis van een ‘fictiebepaling’ in het wetboek van successierechten mag de fiscus er van uitgaan dat bij een overlijden de volle eigendom in de nalatenschap aanwezig is; dus niet alleen het vruchtgebruik. De fiscus doorprikt alles en negeert dus het feit dat iemand anders de blote eigendom kocht. Hij weigert m.a.w. te geloven dat de blote eigenaar effectief voor zijn blote eigendom heeft betaald. Is een aankoop met een splitsing tussen vruchtgebruik en blote eigendom dan zinloos? Neen. Het wettelijke vermoeden kan door de belastingplichtige worden weerlegd. Het komt er dus op aan zich goed voor te bereiden en het nodige bewijsmaterieel te creëren en te bewaren.

Hoe overtuigt u de fiscus?

In feite eist de fiscale administratie het bewijs van drie elementen om het vermoeden ongedaan te maken:

1. De blote eigenaar toont duidelijk aan dat hij voldoende financiële middelen heeft om zijn deel van de prijs te betalen. Dit vermelden in de koopakte volstaat niet. Laat uw kinderen rekeninguittreksels bijhouden of het bewijs dat ze een lening aangingen (een kredietdocument opgesteld door de bank is voldoende).

LET OP! Ook een schenking door de ouders mag! Het hoeft geen notariële schenking te zijn, een hand- of bankgift volstaat. Maar de schenking moet wel plaatsgevonden hebben vóór de aankoop.

2. De blote eigenaar toont aan dat hij zijn aandeel effectief betaald heeft met eigen middelen. Hij doet dit aan de hand van bankoverschrijvingen, rekeninguittreksels of kopies van cheques daterend van voor en/of na de aankoop.

3. De blote eigenaar bewijst dat de uitsplitsing correct gebeurde. Het deel van de vruchtgebruiker mag niet kunstmatig hoog worden gehouden. De prijsopdeling moet dus marktconform zijn en rekening houden met de waarde van het vruchtgebruik en de waarde van de blote eigendom. De waarde van het vruchtgebruik wordt berekend aan de hand van de sterftetabellen.

Kan het nog sinds 1 juni 2012?

Op 1 juni 2012 is een totaal herschreven fiscale anti-rechtsmisbruikbepaling in werking getreden, ook voor successierechten. (nvdr: de antimisbruikbepaling werd al besproken in een artikel in Plus Magazine van september, waarin een aantal technieken onder de loep werd genomen). Met die maatregel wil de fiscus de strijd aangaan tegen al te gekunstelde fiscale constructies. In een administratieve omzendbrief van 19 juli 2012 stelde de fiscus een zwarte lijst op van verdachte constructies. De gesplitste aankoop vruchtgebruik/blote eigendom staat op deze lijst, maar enkel wanneer hij gepaard gaat met een voorafgaandelijke schenking en voor zover de fiscus kan aantonen dat de schenking gebeurde met het oog op de gesplitste aankoop.

Hoewel een administratieve circulaire geen echte bron van recht is en in ons land alleen de rechter het laatste woord heeft in juridische en fiscale zaken, geldt ook hier de wijsheid dat een gewaarschuwd man er twee waard is. Wie vandaag een gesplitste aankoop doet en die laat voorafgaan door een schenking, weet dat hij mogelijk problemen riskeert met de fiscus op de sterfdag van de vruchtgebruiker. De kans bestaat wel dat onze rechters de fiscus in de toekomst terugfluiten, maar ondertussen is wel voorzichtigheid geboden.

Zonder risico

De gesplitste koop door de kinderen-blote eigenaars kan ook op een andere manier worden gefinancierd, bijvoorbeeld via eigen spaargeld of via een lening. Er is evenmin een probleem als de kinderen het geld ter beschikking hebben uit een erfenis. Zo kan een weduwe nog perfect tot een gesplitste koop met haar kinderen overgaan, wanneer de kinderen hun deel blote eigendom betalen met geld dat ze van hun vader erfden.

Enkel voor aankopen na 1 juni 2012

De antimisbruikbepaling geldt voor gesplitste aankopen na 1 juni 2012. Wat als de gift aan de kinderen voor 1 juni 2012 plaatshad, maar de gesplitste aankoop erna? Dit stelt geen probleem. Zijn er meerdere handelingen in het spel, zoals hier een schenking en een aankoop, dan moeten alle handelingen hebben plaatsgevonden na 1 juni 2012 wil de nieuwe antimisbruikbepaling kunnen toeslaan.

Eric Spruyt, notaris en docent KULeuven en HUB-EHSAL