Kunst, kitsch of camp?

Niets is van alle tijden. Wat vroeger design was, wordt nu misschien als kitsch ervaren, of als ‘camp’. De vaak dunne grenslijn tussen maat en overdaad, tussen gevoeligheid en sentimentaliteit vormt het thema van een uiterst boeiende tentoonstelling in het Gentse Designmuseum.

Het woord kitsch dook omstreeks 1870 voor het eerst in Duitsland op. Er werden industrieel vervaardigde producten van een bedenkelijke kwaliteit en vormgeving mee aangeduid. Ondertussen is de term internationaal bekend en ieder heeft zo zijn eigen visie over wat al dan niet als kitsch moet worden beschouwd. Bovendien worden sommige zaken die nog niet zolang geleden als kitsch bestempeld werden plots opnieuw hip, en worden banale voorwerpen verheven tot kunst. Dan heeft men het over camp: zo smakeloos of lelijk dat het uiteindelijk toch weer mooi of interessant gevonden wordt. Dit fenomeen begon al in de sixties, denken we maar aan de popart.

Van kabouters tot computers

Denkt u dat u perfect in staat bent, het onderscheid te maken tussen goede en slechte smaak? Dan is deze tentoonstelling dubbel interessant want u wordt constant aan het twijfelen gebracht. Kitsch, design en camp worden schaamteloos naast elkaar geplaatst. Aan u om uit te maken wat wat is. Is een Applecomputer van enkele jaren geleden, dat beruchte model in doorzichtig blauw plastic design? Een trend-setter was het in ieder geval, want vrij snel kwamen er allerlei dagelijkse voorwerpen in dezelfde kleur uit. Is dat dan kitsch?

Zoekt u naar de absolute koning van de kitschvoorwerpen, dan komt u onvermijdelijk bij de tuinkabouter terecht. Maar... nu zijn er ook exemplaren van topdesigners als Philippe Starck op de markt. Wat moeten we daarmee? En zijn alle neo-stijlen per definitie kitsch, zoals de prachtige imitatie van een renaissancestoel uit de negentiende eeuw die op de expo te zien is? Natuurlijk is het namaak pur sang, maar het ziet er wel prachtig afgewerkt uit! Even verder in de tentoonstelling staan een aantal stoelen bij elkaar, zowel designklassiekers als goedkope imitaties. Ze zijn allemaal in het roze geschilderd, dé kitschkleur bij uitstek. Zo zien de designstoelen er al heel wat minder strak uit. En een verzameling theepotten in diverse stijlen en van verschillende periodes toont aan dat dit een erg kitschgevoelig object is.

Frank Huygens van het Designmuseum: “Voor de samenstelling van deze tentoonstelling hebben we een werkgroep samengesteld die uit diverse generaties bestaat want je merkt meteen dat smaak erg generatiegebonden is. Maar kitsch is vandaag ook van alle sociale klassen. Dat iets duur is, wil niet per se zeggen dat het geen kitsch zou zijn.”

Kerstbomen als symbool

In een tweede deel van de expositie wordt in 24 themakramen een staalkaart geboden van de kitsch die ons dagelijkse leven omringt. Eén kraam toont de aan de westerse smaak aangepaste ornamenten van het Chinese restaurant. Ook toeristische prullaria hebben een zeer hoog kitschgehalte, misschien net omdat de toerist met een clichébeeld van zijn bestemming naar huis wil terugkeren? Nederland presenteert zich steevast met windmolens op Delftsblauwe borden en van de Eiffeltoren zien we een vloedgolf van afgeleide producten. Van de Mona Lisa zijn er bijna geen afleidingen te vinden die niet kitsch zijn, zelfs het Louvre doet eraan mee.

Eén themakraam brengt, samen met de overal in het museum opgestelde kerstbomen, een ode aan het grootste kitschgebeuren van het jaar: Kerstmis. Wie zei daar dat kitsch niet leuk kan zijn? n

Kitsch, camp of design? Tot 24 juni in het Designmuseum, Jan Breydelstraat 5, Gent. Nog tot 24 juni, di-zo: 10-18 uur. Toegang: euro 2,50 (55+: euro 1,20). Info: tel. 09 267 99 99 en http://design.museum.gent.be

Filip Godelaine