Koken zonder te kijken

Blind of slechtziend zijn en toch uw eigen potje koken? Voor zij die het (opnieuw) willen leren, organiseert de Brailleliga aangepaste cursussen. Het belangrijkste doel: leren proeven van... uw herwonnen zelfstandigheid!

Voorzichtig plaatst Irène het steelpannetje waarin een champignonsaus zit op het vuur. Achter haar is Benoît heel geconcentreerd bezig met op de tast een courgette in schijfjes te snijden. En even verderop kijkt Céline Lorentz toe, de lerares die al hun bezigheden van dichtbij volgt. Is dit een kookcursus? Jazeker, maar heel anders dan de andere. Benoît (31) leest het recept namelijk in braille en Irène (56) ontcijfert het hare op verschillende vellen papier, in supergrote letters. Op de wandkasten staat in grote letters en in braille aangeduid wat er in zit: kruiden, paneermeel, opdienschotels,...

Onze twee koks bevinden zich in de lokalen van de Brailleliga en volgen er een cursus voor blinden en slechtzienden. Het doel? In alle veiligheid leren koken en op die manier een flinke dosis autonomie verwerven of herwinnen.

Cursussen op maat

Céline Lorentz, logopediste gespecialiseerd in zintuiglijke tekorten, geeft deze cursus nauwelijks een jaar, maar andere opleidingen om blinden de meest courante dagdagelijkse handelingen aan te leren, bestaan al sedert 1954. “Het is onze bedoeling mensen te helpen om zich aan te passen aan het dagelijkse leven en een deel van hun autonomie te herwinnen, zodat ze niet altijd een beroep hoeven te doen op anderen of niet altijd hun toevlucht moeten zoeken tot bereide gerechten. Door zelf te koken kunnen ze tot een gezonde, evenwichtige voeding komen.”

In de keuken kunnen de leerlingen kiezen tussen drie niveaus. “In een eerste jaar beperken we ons tot de basis”, legt Céline uit. “De leerlingen leren het keukengerei te gebruiken, hun werk te plannen, nuttige reflexen te verwerven en de eenvoudige kook- en baktechnieken onder de knie te krijgen. In het tweede jaar volgen de sauzen en wat uitgebreidere gerechten. Gedurende het derde jaar kunnen ze zich specialiseren. Belangrijk daarbij is dat de cursussen niet meer dan drie leerlingen tellen, zodat de begeleider elk van hen optimaal kan volgen. Per niveau hebben er tien cursussen plaats, in een ritme van ongeveer twee keer per week.”

Zelfredzaamheid

Benoît, die zijn zicht verloren heeft tijdens zijn kindertijd, geeft toe dat hij enkele jaren geleden al eens kookles volgde. Maar ondertussen is hij de kneepjes vergeten omdat hij ze niet voldoende in de praktijk heeft omgezet. Nu is hij ingeschreven in het eerste jaar en erg gemotiveerd. “Ik ben die klaargemaakte gerechten echt wel beu. En bovendien vind ik het vervelend om altijd op anderen te moeten rekenen. Zelf kunnen koken geeft me meer zelfvertrouwen en ik vind het ook leuk om thuis aan de slag te gaan voor kennissen of vrienden. Zo kan ik ook eens iemand uitnodigen voor een etentje. Vroeger kon ik alleen maar een aperitief aanbieden. Nu kijken ze met bewondering toe hoe ik me uit de slag trek.”

Een pittige opleiding

Tijdens de les is Benoît supergeconcentreerd want elke handeling vergt zijn aandacht. Hij mag niet vergeten de schillen weg te gooien, de hoeveelheid water in de kookpot te controleren, het keukengerei dat op de tafel ligt terug te vinden. “Ik moet wel voelen en tasten om het materiaal en de ingrediënten te vinden. Maar door bijvoorbeeld de textuur van een groente te voelen, weet ik meteen of ze al volledig geschild is en schoongemaakt. Wat ik moeilijk vind? Vlees bakken in de pan en het draaien zonder me te verbranden. Maar ik maak vorderingen.”

Céline stapt van de ene cursist naar de andere. Ze geeft raad en bemoedigt. “Leg links wat je nog nodig hebt, rechts wat je niet meer nodig hebt”, herinnert ze Benoît wanneer hij op zijn werkblad zijn spulletjes niet meer terugvindt. Extra aandacht gaat daarbij naar het bedienen van snijdende voorwerpen (die zijn gevaarlijk), het gebruik van luidruchtige instrumenten (die doen schrikken) en het sluiten van laden en kastdeurtjes (daaraan kunnen de cursisten zich bezeren).

Het leven makkelijker maken

Irène voelt zich in haar element tussen de potten en de pannen. Jaren geleden, voor ze haar zicht verloor, hield ze al van koken. Enkele jaren geleden, ze werkte toen als apothekeres, volgde de pijnlijke diagnose: pigmentaire retinitis, een zeldzame genetische ziekte. Op dat moment heeft ze, zoals ze het zelf noemt, “de grens overgestoken”. De grens tussen de ‘normale’ wereld en deze van de slechtzienden. Vandaag is haar zicht beperkt tot een vage halo. “Ik word stilaan helemaal blind maar wanneer dat zal zijn, weet ik niet. Nu zie ik nog contrasten. Maar water in een glas bijvoorbeeld kan ik al niet meer zien.”

Irène is bezig aan haar tweede jaar. “Ik eet heel graag! Ik kon al goed koken, maar hier heb ik heel wat kneepjes geleerd die het leven gemakkelijker en aangenamer maken: maatlepels en bekertjes gebruiken, de sprekende weegschaal, de klok met merktekens, het instrumentje om het eiwit van de dooier te scheiden,... noem maar op.”

Samen aan tafel

Ondanks de ernst die de twee leerlingen opbrengen, lachen ze veel. Benoît maakt zich klaar om een ei te breken en de dooier te scheiden van het wit. Hij concentreert zich, neemt het ei dat naast hem ligt en met een kort klopje, breekt hij het. Maar er komt geen druppel uit. Céline buigt zich geïntrigeerd voorover. “Maar dat ei is hardgekookt, Benoît!”

Ze helpen ook elkaar. Irène let op de courgettes van Benoît die in de pan liggen te sudderen, terwijl hij de schillen weggooit. En wanneer hij de aardappelen op het vuur zet, zegt zij dat er volgens haar wat meer water bij moet.

Na een ochtend koken zijn Céline, Irène en Benoît blij dat ze aan tafel kunnen gaan om te proeven wat ze hebben klaargemaakt en commentaar te geven op het verloop van de kookles. “We overlopen wat er moeilijk is gegaan en we praten er samen over”, zegt Céline. “En we delen ons enthousiasme!”

“Mijn moeder verwacht me zaterdag”, zegt Irène nog. “Ik heb haar gebeld dat ik het voorgerecht zal meebrengen: pannenkoekjes gevuld met champignons!” n

Gwenaëlle Ansieau – Foto’s: Eddy Vangroenderbeeck