Karel Appel schudt aan de boom

Wat gebeurt er als werken van Karel Appel in de clinch gaan met schilderijen van tijdgenoten, en ook met oude meesters uit de Lage Landen? Het verrassende resultaat ziet u nog tot half januari in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten.

Expo ‘Karel Appel, Onderweg. Reis van Rudi Fuchs langs de kunst der Lage Landen’, tot 16/01/2005 in het Paleis voor Schone Kunsten, Bozar, Ravensteinstraat 23, Brussel. Di-zo 10-18 uur, geleid bezoek 15 uur. Toegang: euro 9 (korting, onder meer voor 60+: euro 7, -12 gratis). Info: tel. 02 507 84 30, www.bozar.be

Er is voor mij maar één wet: de verf moet op het doek en niet ernaast!” Dat zegt Karel Appel in een gefilmd gesprek met een aantal kinderen. Ze staan voor één van de nieuwe, monumentale schilderijen van Appel, een stroom van felle kleuren.

Wat doet u als u een lijn fout hebt geschilderd?, vraagt een kind. “In de wereld van de spontaneïteit bestaan geen goede en foute lijnen”, antwoordt Appel. “Je gaat op je gevoel af. Wanneer een schilderij af is, weet ik ook al niet. Op een bepaald moment voel je dat. Maar soms neem ik een paar dagen later de draad weer op omdat ik voel dat er nog iets ontbreekt.”

Raakpunten met medestanders

In de recentste werken van Karel Appel ligt de verf in vele lagen op het doek geklad. Hij werkt ook met reliëfs en plastische installaties met maskers, takken, tafelpoten en geraamtes die hij aan de doeken vasthecht. Opgezette dierenkoppen zijn met kettingen aan de schilderijen vastgekluisterd. Veel kleurrijker dan zijn oudere doeken, die in deze expo worden samengebracht met werk van andere schilders uit de Nederlanden. Conservator Rudi Fuchs zocht naar gelijkenissen én contrasten tussen Appels’ werk en dat van uiteenlopende kunstenaars, van de 16e eeuw tot vandaag. Soms is het thema gelijklopend, andere keren gaat het om raakpunten qua kleur of vormgeving. Zo zijn Appels’ oudere werken uit de COBRA-periode opgehangen tussen schilderijen van zijn medestanders van weleer zoals Lucebert, Constant, Corneille, Claus en Alechinsky. De stijlgelijkenissen zijn frappant.

Confrontaties met oude meesters

Elke nieuwe kunststroming heeft de pretentie te breken met het verleden, maar met de jaren nestelt ook zij zich in de annalen van de kunstgeschiedenis. Daarom wil deze expo Appel inschrijven in een langere kunsttraditie. Breugel, Rubens, Van Dyck, Ensor, Permeke, Brusselmans, Mondriaan, Raveel, Panamarenko, Tuymans,... ze gaan de confrontatie met werk van Appel aan. Zo hangt zijn Black cloud over the city samen met Ensors Witte wolk en Het zwarte gevaar van Mondriaan. Een nieuw werk, Firefly, stelt een gigantisch insect voor dat een figuur oppeuzelt. Het bevindt zich niet ver van de Archaeoptix, het voorhistorische robotvogeltje van Panamarenko. Het speelse, op een kindertekening lijkende Little Hip Hip Hoorah vond een plaats naast de 16e eeuwse Vlaamse kermis van Pieter van der Heyden. Dankzij deze confrontatie merkt u dat er vaak meer overeenkomsten dan verschillen bestaan tussen de artistieke stromingen en periodes. Ook in de schilderskunst valt de appel niet ver van de boom.

Filip Godelaine