Je met je kind verzoenen na een conflict

Ouders en kinderen. Een onverwoestbare bloedband. Toch worden heel wat ouders geconfronteerd met een zoon of dochter die de brug opblaast. Wat veroorzaakt zo’n breuk en hoe raak je weer verzoend?

Oscar Wilde waarschuwde er ooit voor: kinderen houden eerst onvoorwaardelijk van hun ouders maar groeien later op om hen kritisch te beoordelen. Al bestaat er voor een ouder geen harder vonnis dan een totale breuk.

In Nederland maakte naar schatting één ouder op vijf ooit zo’n contactbreuk mee. In de Verenigde Staten hebben psychologen het zelfs over een stille epidemie omdat het aantal gevallen stijgt, maar veel ouders te beschaamd zijn om het probleem aan te kaarten. “Ouders die door hun volwassen kind worden afgewezen, hebben het gevoel te hebben gefaald. Ze worstelen met schuldgevoelens. Bovendien verliezen ze vaak ook het contact met hun kleinkinderen”, vertelt relatie- en gezinstherapeut Margo Van Landeghem.

Dit zorgt voor veel stil verdriet blijkt uit de grote respons op onze lezersoproep, maar ook uit reacties op andere sites waar in de steek gelaten ouders van gedachten wisselen met lotgenoten. Voor velen blijkt het onderwerp taboe wegens te pijnlijk, te gênant. Want een volwassen kind hebben dat je niet meer wil zien, dan moet je als ouder iets erg op je kerfstok hebben, denkt de buitenwereld vaak.

Verraad

In de meeste gevallen klopt dat beeld niet, stelt de Amerikaanse psycholoog Joshua Coleman vast. Hij maakte iets gelijkaardig mee met zijn eigen volwassen dochter en beet zich in het onderwerp vast. “Meestal is er sprake van heel gewone ouders, die wellicht fouten maken, maar binnen de normale limieten. De ouders bedoelden het goed, maar dat werd door de zoon of dochter totaal anders ervaren.”

Dat een op het eerste zicht normale ouderkindrelatie uitmondt in een diep en soms blijvend conflict, kan verschillende oorzaken hebben. Familiaal bemiddelaar Monique Van Eyken: “Ongeacht de situatie, komt het er heel vaak op neer dat mensen niet kunnen aanvaarden dat hun kind of ouder er een andere visie over relaties, manier van leven, geld op nahoudt dan zijzelf. Het ontbreekt hen aan empathie om echt in elkaars schoenen te staan en vanuit die invalshoek te kijken. Want elk verhaal heeft twee kanten.”

Vele oorzaken

“Een echtscheiding kan heel wat breuken veroorzaken. Wanneer ouders contact houden met de ex van hun kind kan dit aanvoelen als verraad. Maar voor ouders is zo’n scheiding ook lastig, zeker als ze een goeie band hadden met hun ex-schoonzoon of -dochter. Wanneer een grootouder met de beste bedoelingen de naschoolse opvang voor beide ouders blijft verzorgen, kan dat moeilijk liggen bij het eigen kind. Ook als ouders commentaar hebben op de afwikkeling van een scheiding of als ze het voor hun kleinkinderen opnemen, kan dat tot een breuk leiden. We merken ook dat een te nauwe band tussen de ouders en hun kind, waarbij ze bijvoorbeeld een bouwgrond naast hun huis schenken, grote conflicten kan teweegbrengen. Zoiets kan maar slagen als beide gezinnen duidelijke afspraken maken over naast elkaar wonen en hun grenzen kennen. Te veel bemoeienis kan je kind in een lastige positie brengen bij zijn/haar partner.”

Loslaten

Je volwassen kind loslaten, is niet voor iedereen vanzelfsprekend. “Sommige ouders blijven hun waarden, hun visie op opvoeding enz. aan hun kinderen opdringen. Vaak omdat ze zelf zo door hun ouders zijn grootgebracht. Ze vinden het vanzelfsprekend dat hun kinderen dezelfde weg opgaan. Kinderen hebben recht op een eigen leven. Dat verdient respect en daar loop het vaak fout. Ook de partner van het kind brengt zijn eigen levensvisie mee, wat voor extra spanningen kan zorgen.”

Andere frequente oorzaken van familiebreuken zijn een echtscheiding van de ouders, waarbij het kind van een van beide vervreemdt, maar ook financiële geschillen, een verschillende behandeling van de kleinkinderen en jaloezie tussen broers en zussen. “Ouders doen er niet altijd goed aan om elk kind exact evenveel te willen geven, zelfs al is dat met de beste bedoelingen. Kinderen nemen die cultuur over en gaan automatisch alles afwegen. Terwijl niet alles afgewogen kan worden en kinderen verschillende behoeften hebben. De ene zal bijvoorbeeld vijf jaar studeren en de andere meteen gaan werken. Ik denk dat je als ouder beter benadrukt dat iedereen gelijke kansen krijgt.”

Kleinkinderen

Kleinkinderen die te midden van dit tumult het contact met de grootouders kwijtraken, maken het verhaal nog pijnlijker. Voor heel wat opa’s en oma’s lijkt de rechtbank de enige uitweg. “Dat raden we toch sterk af. Grootouders kunnen meestal geen goede band opbouwen met hun kleinkind als het contact met hun eigen kind niet hersteld is. Anders zadel je je kleinkind op met een onmogelijk loyaliteitsconflict, dat zich op termijn tegen opa of oma dreigt te keren.”

“Wat ik merk, is dat bij een ouder-kindbreuk iedereen afziet. Ook kinderen die zelf het contact hebben verbroken, hebben er last van”, vertelt Monique Van Eyken. Dat heeft ook te maken met de existentiële loyaliteit van kinderen aan hun ouders. “Je kan het contact met je ouders doorknippen maar niet die loyaliteit”, weet Margo Van Landeghem. “Zelfs kinderen die beweren opgelucht te zijn na een breuk, blijven diep vanbinnen naar die loyauteit verlangen. Als je dat blijft ontkennen, kan zich dat later wreken onder de vorm symptomen zoals relatieproblemen, depressie enz. Daarom raden we uiterst zelden een definitieve breuk aan. Soms kan een tijdelijke onderbreking nodig zijn, om nadien rustig te bekijken welke vorm van contact voor beide partijen haalbaar en comfortabel is.”

Verzoenen

Als ouders en kinderen er zelf niet uit raken, kunnen ze een vertrouwenspersoon inschakelen. Dat kan een familielid zijn die ze beide vertrouwen of een professioneel bemiddelaar of therapeut. “Een bemiddeling kan pas slagen als beide partijen de ruzie willen uitklaren en naar elkaar willen luisteren. Het uitgangspunt is gelijkwaardigheid en daar wringt het schoentje soms. Vandaag hebben ouders en kinderen een gelijkwaardige relatie, gebaseerd op wederzijds respect en inleving. Sommige ouders hebben het daar vanuit een paternalistische visie lastig mee en vinden dat zij altijd gelijk hebben. Hun kind moet zich eerst excuseren. Vanuit die koppigheid blijven breuken bestaan en is een bemiddeling uiterst moeilijk.

Blijft de breuk, dan kan het helpen om het gedrag van de ander proberen te begrijpen vanuit een ruime familiecontext. Contextuele therapie, waarbij het gedrag mee wordt verklaard vanuit de generaties, kan dan een oplossing bieden. Het kan helpen in te zien waarom een moeder overbeschermend reageert of waarom een dochter voor een ander leven kiest. Doordat je het gedrag beter kan plaatsen, ga je het minder beoordelen en meer begrip tonen. Dat kan volstaan om weer samen verder te kunnen.”

Wat als een verzoening ondanks alles faalt? Monique Van Eyken: “Blijft het water te diep, dan is het vaak beter om het contact op een laag pitje te zetten. Lukt ook dat niet, dan beslis je best samen om de relatie te beëindigen en afscheid te nemen. Dat is altijd beter dan stilzwijgend het contact te verbreken.”

KARI VAN HOORICK

1 op 5 ouders verloren ooit het contact met hun volwassen kind

1 op 10 ouders ziet zijn kind zelden of nooit meer