Jan Decleir Acteren uit liefde

Sil de strandjutter, priester Daens, zelfs Sinterklaas: het zijn allemaal personages die in ons hoofd gelinkt zijn aan de karakterkop van Jan Decleir. Niemand zal protesteren als we hem de bekendste en meest gewaardeerde Vlaamse acteur noemen. Een monument, al is dat nu net wat hij niét wil zijn.

Stug, gesloten, weerbarstig, brommerig: het zijn adjectieven waarmee in interviews met Jan Decleir kwistig gestrooid wordt. Maar de man die tegenover me zit is aimabel, charmant en enthousiast. En dat laatste is vooral te danken aan Onder het melkwoud, waarmee hij en collega-acteur Koen De Sutter deze dagen door Vlaanderen en Nederland trekken. “Die tekst behoort tot het beste van de wereldliteratuur!”, zegt hij nadrukkelijk.

Het stuk van Dylan Thomas verwoordt de gedachten van de inwoners van een Welsh dorpje. Je zou dus meer dan twee acteurs verwachten...

Het is al succesvol opgevoerd met zes acteurs, maar het voelt toch aan alsof het geschreven is om het met twee te doen. Die eenvoud werkt verhelderend. Ze zorgt ervoor dat de aandacht niet afgeleid wordt van de tekst. Vandaar dat ik het niet jammer vind dat we het stuk nu in een theater brengen in plaats van in de openlucht, zoals op het Zeeuwse Nazomerfestival. Daar zijn we twee keer moeten gaan lopen voor een storm en in het theater – dat leeg stond! – was dat stuk even overweldigend. Uiteindelijk draait theater rond het woord dat moet vlees worden.

Dat bekrompen dorp waar alle passie netjes achter een façade weggemoffeld wordt, hebt u dat ook gekend in uw jeugd?

Nee, totaal niet. Ik ben dan wel in Niel geboren, maar ik heb er nooit gewoond. Vermoedelijk was het toeval dat ik daar geboren ben, het ouderlijk huis van mijn moeder was daar. Ik weet het niet, ik heb het nooit gevraagd en nu is het te laat. Maar Dylan Thomas toont niet alleen de bekrompenheid van die dorpsbewoners, maar ook hoe genereus ze kunnen zijn. Hij heeft het over mensen van wie hij houdt, over een dorpje waar hij het fijne wil van weten. Hij heeft een monument geschreven voor een klein dorpje in Wales dat op het eerste gezicht niets te bieden heeft. Waar de toeristen – altijd op zoek naar het uitzonderlijke – gewoon voorbij rijden.

Over monumenten gesproken: u bent zelf een monument geworden in het Nederlandstalige theater.

Nee, dat wil ik absoluut niét zijn! En noem me ook geen Bekende Vlaming, dat is een beroep op zich. Ik ben acteur. Dat is niet zo’n prestatie, ik heb eigenlijk als een soort slappeling de gemakkelijkste weg gekozen, mijn oudere broer Dirk achterna (hij was ook acteur, maar kwam in 1974 om bij een verkeersongeval, nvdr). Uit liefde.

Dan is er veel liefde in uw familie: uw jongere zus Reinhilde is actrice, uw dochter Sofie en zoon Jenne ook. Zelfs uw jongste zoon Flor heeft zijn eerste rol gespeeld, als Quinten in de tv-novelle David. Dat moet haast in de genen zitten...

Toch niet in die van mijn ouders. Mijn vader was bediende en is ook nog schepen in Brasschaat geweest, voor de toenmalige Volksunie. Mijn moeder was huisvrouw en heeft dus haar hele leven hard gewerkt, met vijf kinderen in een tijd zonder al die machines in huis. Vóór mijn broer Dirk was er enkel een oom die met theater te maken had. Vanuit zijn Vlaamsgezinde overtuiging, om onze cultuur uit te dragen. Maar het bracht niet op en toen werd hij garagist. Dat is iets dat ik in mezelf herken: ik zou ook best kunnen overschakelen naar zo’n beroep, me over motoren buigen, aan een oude tractor werken. Ik ben graag met mijn handen bezig (lacht. ) Zo’n Bob de Bouwer zijn, dat zegt me wel wat. Iets met mijn handen doen, zoals de schilderijen die ik nu maak, dat heb ik nodig als uitlaatklep. Al doe ik dat niet als tijdverdrijf, tegen de verveling, hoor. Ik kan perfect tijd in ledigheid doorbrengen. Naar mensen kijken, zomaar... En ik schaam me daar helemaal niet voor of heb daar geen wroeging over.

Is het voor uw zus en kinderen niet ontzettend moeilijk om uit uw schaduw te geraken?

Mijn zus heeft talent genoeg en heeft dat kunnen gebruiken. Sofie heeft onafhankelijk van mij haar naam in de theaterwereld gemaakt. Iedereen weet waarvoor zij staat en ze doet het goed met haar gezelschap, Theater Zuidpool. Maar ik denk dat zij sowieso het minste last had met die erfenis, mijn twee andere kinderen meer (glimlacht)... omdat het mannen zijn. Och, de jongste is nog aan het zoeken welke richting hij zal uitgaan. Ik had altijd gedacht dat hij zou gaan schrijven of zo. Ik hoop dat hij zijn humaniora afmaakt, al heb ik dat zelf ook niet gedaan. Ik heb pas later beseft dat er niets op tegen is om een paar dingen tegen je goesting te doen. Ik ben destijds naar de academie gegaan. Daar moest je een toelatingsproef voor doen, maar dat was toen – op zijn zachtst gezegd – niet onoverkomelijk. Als je je borstel niet ondersteboven vasthield, was het allang oké. Ik schilder nu dus maar of ik in de academie iets als basis opgestoken heb... In ieder geval heb ik er prachtige mensen leren kennen. Ik heb in die wereld meer vrienden dan in het theater.

U bent net 64 geworden, gaat u volgend jaar met pensioen?

Ik zal wel moeten, zeker? Waarschijnlijk ga ik op een laag pitje verder werken. Koen en ik zijn met heel veel plezier en liefde bezig aan Onder het melkwoud, het zou leuk zijn als dat een staartje krijgt. We zijn ook erg geïnteresseerd in Faust, nog zo’n sterke tekst uit de wereldliteratuur. En ik zou graag iets doen met het gezelschap van mijn dochter...

U hebt dat spotje gemaakt om mensen aan te zetten om een duolegaat te doen, ten voordele van een goed doel. Hebt u uw nalatenschap zelf al geregeld?

Ai, wat moet ik nu zeggen? Eerlijk gezegd: nee, ondanks al mijn sympathie voor die campagne. Maar ik weet dat dit slordig is en dat ik het toch wel moet doen om de mensen die ik graag zie niet het bos in te sturen met een vergiftigd geschenk.

Onder het melkwoud is nog te zien in Stadsschouwburg Brugge (26 en 27/4) en in HETPALEIS Antwerpen (21 en 22/5, en van 26 tot 29/05, telkens 20.00 uur). Meer info: www.thassos.be en tel. 03 235 04 90

Ariane De Borger – Foto’s: Benny De Grove

“Zo’n Bob de Bouwer zijn, dat zegt me wel wat.”