Ik tel mijn zegeningen

Humor en spontaniteit vormen het handelsmerk van actrice Maaike Cafmeyer. Een open gesprek.

Voor ze naar de set vertrekt van de één-reeks Eigen Kweek mogen we op de koffie bij Maaike Cafmeyer, hartje Gent. In het najaar stelt ze als master van het Filmfestival van Oostende haar eigen filmselectie voor.

Wat hebben de films die je hebt geselecteerd gemeen?

Ze hebben als thema leugenachtigheid versus waarachtigheid. Ze gaan over mensen die zich heel anders voordoen dan ze zijn. Soms dramatisch, soms humoristisch. Ze gaan over de menselijke psyche. We zijn niet wie we op het eerste gezicht lijken.

Waarom fascineert dat je?

Voor een acteur zijn zulke personages de leukste rollen, daaraan heb je een vette kluif. Ik ben ook erg geïnteresseerd in leugenaars. Het is even simpel om de waarheid te vertellen. Toch kiezen mensen ervoor dat niet te doen. Dat is wat mij intrigeert. Bij sommige mensen is het bijna een karakterstoornis. Bij anderen is het omdat ze niet voldoen aan het ideale plaatje dat ze voor zichzelf hebben gecreëerd. Soms speelt ook de angst mee maatschappelijk niet aanvaard te worden.

Moet jij je vaak anders voordoen dan je bent?

Hoe ouder ik word, hoe minder ik de behoefte voel om te pleasen, dat is een grote opluchting. Als je als acteur een rol speelt, ben je natuurlijk iemand anders. Maar je kan een heel waarachtig acteur zijn.

Heb je je ooit al sterk vergist in mensen?

Jazeker. Vaak denk ik bij mensen: er is iets, maar ik kan de vinger er niet op leggen. Ik heb geleerd dat het erop aan komt dat gevoel niet te negeren. Maar ik denk dat iedereen in zijn leven wel een paar keer gesjareld wordt (lacht). Het leuke is dat je met de jaren almaar meer mensen tegenkomt die je liggen.

Ouder worden is fijn?

In dat opzicht wel. Maar voor vrouwen is het toch heel dubbel en niet altijd plezierig. Het is als actrice sneu wanneer je vervangen wordt door een jonger exemplaar. Natuurlijk moeten jonge mensen kansen krijgen. Wanneer je jong bent, zit je boordevol ideeën. Da’s goed. Maar laat me een voorbeeld geven: een bekend Vlaams acteurskoppel deed auditie om een stel te spelen. De man werd voor de rol gecast, de vrouw te oud bevonden. Terwijl ze dezelfde leeftijd hadden, in het ware leven een koppel vormen en mekaar ook graag zien. Dat was een fantastische casting geweest, alleen werd de vrouw vervangen door een jonger iemand. Maar die zal op haar beurt later opnieuw vervangen worden. Het drama is dat wij vrouwen niet bij machte zijn dat aan mekaar uit te leggen. We zouden ons moeten kunnen verenigen, met Helen Mirren en Meryl Streep als rolmodel. We zouden jonge vrouwen moeten kunnen duidelijk maken dat het belangrijk is dat je ergens voor staat. Want als je enkel op je uiterlijk teert, is het op een bepaald ogenblik gedaan. Zorg dat je iets te betekenen hebt, dat je meer bent dan alleen mooi.

Heb je het gevoel dat je leeftijd een rol speelt in de aanbiedingen die je krijgt.

Voor mij valt het redelijk mee. Ik werd ook nooit gecast voor mijn schoonheid. Ik was nooit de mooiste van de hoop. Ik word vaak gevraagd voor iets humoristisch. Maar ik voel wel dat sommige collega’s niet meer gevraagd worden en dat vind ik echt heel jammer.

Geldt dat alleen voor vrouwen?

Ja, toch wel. Wat dat betreft zit de natuur echt oneerlijk in mekaar. Mannen worden vaak mooier met de leeftijd. Voor ons is het anders, en ik zie dat veel vrouwen daar onder lijden.

Misschien zou het helpen als er meer vrouwelijke regisseurs waren?

O, maar ik maak ook mijn eigen werk! Ik ben zelf een scenario aan het schrijven. Dat moet. Het kan niet anders. Anders blijf ik afhankelijk van het oordeel van vaak mannelijke regisseurs. En dat wil ik niet meer. Regisseren is natuurlijk ook een metier. Je moet het lef en de autoriteit hebben om te zeggen hoe het moet. Het blijft een mannenwereld en je moet er als vrouw echt je mannetje in staan. Maar de geesten rijpen.

Spreekt hier een feministe?

Dat ben ik meer en meer geworden. Het woord schrikte mij altijd af want ik vind mannen namelijk heel tof. En wanneer je jezelf feministe noemt, wordt er dikwijls gedacht ‘wat een zeikwijf met haar op haar benen’, maar het is wel nodig.

Is het drama niet dat vrouwelijk solidariteit moeilijk is?

Da’s inderdaad moeilijk. Mannen zijn meer groepsmensen. Wij rivaliseren veel. We willen de beste haan strikken (lacht). We doen het onszelf aan!

Probeer je je dochtertjes daarvan bewust te maken?

Mijn kleinste is heel grappig. Ik zei een keer: ‘Bess, je bent zo grappig!’ Waarop ze antwoordde: ‘ik ben niet grappig! Ik wil mooi zijn!’ Toen dacht ik: o nee, hier zit al het verdriet van het vrouw zijn, ze is amper drie! Gelukkig zei mijn oudste: ‘maar hoeveel keer heeft mama gezegd dat je je mannetje moet staan? Je kan beter grappig zijn!’

Je maakt er geen geheim van dat mama zijn van jonge kindjes er stevig inhakt.

Sinds ik mama ben, heb ik het gevoel ‘het rijk der vrouw’ te zijn binnengetreden. Bess en Martha zijn nu drie en vijf. Ik werk soms 13 uur per dag en doe twee of drie jobs tegelijkertijd. Maar dat mág mijn prestaties niet beïnvloeden (verontwaardigd). Ach, als mama ben je nooit meer op het juiste moment op de juiste plek. Toen mijn kinderen nog wat kleiner waren, moest ik mij soms om elf uur ’s avonds op het toilet terugtrekken om mijn tekst te kunnen leren. Contradictorisch genoeg gebruik ik mijn tijd nu wel voor 400 procent. Mijn kinderen geven mij ook een enorme energie. Maar mijn werk is belangrijk. Als ik dat niet zou hebben, is het voor mij gedaan. Mijn werk is als voedsel.

Zijn jullie een modern gezin?

Ja hoor, mijn man kookt veel, brengt de kinderen naar school. Zonder onze samenwerkende vennootschap zou het niet gaan. En mijn zus komt vaak helpen. Opvoeden is wel heftig.

Je verklaarde ooit niet te geloven in monogamie.

Je kan gewoon niet je hele leven smoorverliefd op iemand zijn. Dat duurt maximum drie jaar, is wetenschappelijk bewezen. Dan begin je mekaars tekorten te zien. Dat betekent niet dat je niet bij iemand kan blijven. De liefde, wat ik en mijn man hebben, dat is iets anders. Dat betekent dat je met mekaars tekorten en tevelen kan omgaan. Maar ik heb ook al aantrekkelijke mannen gezien waarvan ik dacht: goh, daar had ik ook wel kunnen bij zijn. Laat ons daar niet flauw over doen. Maar dat is nog niet hetzelfde als eraan toegeven.

Mijn man en ik zijn nu 14 jaar samen. Maar we hebben nooit tegen mekaar gezegd: het is voor altijd. We dachten: we zien wel hoever we geraken. En dat vind ik veel belangrijker dan zeggen: het is voor altijd en het lukt niet. Let op: ik vind het wel mooi dat mensen het blijven proberen en trouwen. Ik ben ooit getrouwd geweest, maar we zijn gescheiden. Ik vond dat heel erg. Maar nu doe ik het niet meer.

Je bent ook meter van ups-and-downs, een vereniging voor mensen met een manisch-depressieve stoornis.

Wanneer je door stoffen in de hersenen niet optimaal kan functioneren, is dat heel vervelend. Ik heb mensen gekend die manisch-depressief zijn. Het frappeert mij hoe weinig zij daar kunnen aan doen zonder medicatie. Het zijn trouwens vaak kunstenaars. Doordat ze anders denken dan anderen kunnen ze prachtige dingen maken en hoge toppen scheren, maar ze hebben ook diepe dalen. En wat vreselijk is: ze worden vaak niet als ziek aanzien. Mensen denken: recht je rug en doe moeite. Maar zo makkelijk is het niet.

Je hebt zelf ook last van stemmingswisselingen.

Dat klopt. Maar het is beheersbaar.

Wat maakt je weer vrolijk wanneer je in een dip zit?

Het besef dat ik er zelf weer uit raak. Ik tel mijn zegeningen. Ik ben ook in gesprekstherapie. Dat helpt mij om alles op een rij te zetten, om dingen te zien die ik anders niet zie. Het is goed voor mij. En muziek, dat helpt ook.

De vakantie komt eraan. Hoe ziet een geslaagde zomer er uit?

Met mijn kinderen natuurlijk. We gaan naar Frankrijk, middenin de natuur. Even drie weken weg van de wereld zijn en niemand zien, weg van alles wat afleidt. Dat laadt mijn batterijen op.

ANN HEYLENS – FOTO’S FRANK BAHNMÜLLER

We moeten jonge vrouwen duidelijk maken dat ze ergens moeten voor staan.