Ik heb moeten leren genieten

Wiskundehaters doen inzien dat ze het bij het verkeerde eind hebben, is de missie die wijsbegeerte-professor Jean Paul Van Bendegem op zich heeft genomen. Met verve en de broodnodige humor.

Als je een boek schrijft met de titel Elke 3 seconden, daarin het verband tussen seks en wiskunde legt en afspreekt met een Plus Magazine journaliste, moet je er niet van opkijken dat je als opener een ongewone vraag voorgeschoteld krijgt.

Hoe vaak heb je vandaag al aan seks gedacht?

(Geamuseerd) Oei, even nadenken. Eén keer nog maar, dat benadert dus het gemiddelde van 51 minuten waarover ik het in mijn boek heb, toch?

Met berekeningen van het aantal keren dat mannen en vrouwen dagelijks aan seks denken en een wiskundige strategie om de ideale partner te vinden, was de aandacht voor je boek meteen gewekt. En je doel bereikt: positieve aandacht voor wiskunde.

O, maar ik krijg ook negatieve reacties, hoor. Mensen die me vragen of het nu echt nodig was om seks wiskundig te benaderen. Waarom maak je dat kapot door er wiskunde bij te halen? Alsof ik daarmee afbreuk doe aan het plezier van seks. Wiskunde is zoeken naar patronen, ook in menselijke activiteiten als seks. Je kan het toch perfect heel objectief over subjectieve dingen hebben?

Is wiskunde begrijpen een basisvoorwaarde om een beter mens te worden?

Indien je aanvaardt dat wie inzicht heeft in hoe de wereld ineensteekt, daar een beter mens van wordt, dan kan je daarvan uitgaan, ja. Het zou goed zijn als iedereen over een basiskennis wiskunde zou beschikken. Ik bedoel niet dat je vijfdegraadsvergelijkingen moet kunnen oplossen, maar er zijn een aantal dingen die betrekkelijk eenvoudig uit te leggen zijn. Als ik de stelling neem dat er in Gent en omstreken minstens twee mensen rondlopen met precies hetzelfde aantal haren op hun hoofd, dan kan ik vrij eenvoudig uitleggen hoe ik daar zo zeker van kan zijn. Er zijn maar een beperkt aantal mogelijkheden en omdat er meer mensen dan mogelijkheden zijn, kan het niet anders dan dat er tenminste twee met precies hetzelfde aantal haren op hun hoofd rondlopen.

Wiskunde als wapen tegen bijgeloof en misbruik daarvan?

Klopt. Ik geef daar een lezing over: waarom wij ons zo vaak vergissen. Dat gaat ook over optische, akoestische en cognitieve illusies: hoe ons denken ons (mis)leidt. En hoe we niet te snel mogen zijn met conclusies trekken. Als uit een studie blijkt dat er bij jongeren een verband is tussen gsm-gebruik en een kleinere kans op longkanker, dan moet je, voor je uitspraken doet over straling en zo, eerst goed nadenken. Jongeren hebben immers vaak een beperkt budget en moeten kiezen tussen belkrediet of een pakje sigaretten.

Je lezingen worden gesmaakt, je krijgt erg veel aanvragen. Niet slecht van het stotterende jongetje dat je lang geleden was...

Ik heb dat geleerd. En ik blijf werken aan mijn lezingen, ik kijk wat goed gaat en waar er nog iets kan verbeterd worden. Ik ben ook voortdurend op zoek naar goede voorbeelden die dingen echt duidelijk maken. Het belang van een goed voorbeeld wordt gruwelijk onderschat: het kan mensen echt die klik geven zodat ze het opeens begrijpen. Lezingen en les geven is eigenlijk optreden. Lesgeven doe ik per kwartier. Daarna bouw ik een grap in om weer de aandacht te trekken voor het volgende kwartier. Dat lukt niet altijd. Als de lente begint, is het moeilijk. Dan kriebelt het bij de studenten, zijn ze nauwelijks stil te krijgen. Ik heb al gedreigd om in mijn dialect verder te gaan als ze niet ophielden met kwebbelen. Ze stopten niet en ik heb dan het laatste kwartier in het plat Gents gedoceerd. Daar hebben ze gegarandeerd geen snars van begrepen!

Je bent opgegroeid in een protestants gezin. Toch wel een andere opvoeding dan de gebruikelijke, katholieke Vlaamse.

De dienst ’s zondags, was in twee delen. In het eerste deel gaf de dominee al aan waarover hij in het tweede deel zou preken. Bij die teaser zat ik me dan al af te vragen: hoe gaat hij daar straks een half uur mee vullen? Ik denk dat ik mijn liefde voor teksten daar heb opgedaan. Een tekst kan je oppervlakkig lezen, maar dat is maar een begin. Daarna ga je je afvragen: waarom staat dat daar? Je gaat dan naar een variatie aan dieptelectuur, dan wordt het boeiend. Vandaar dat ik het zo wraakroepend vind dat creationisten blijven hangen bij die oppervlakkige lezing: dat is zonde.

Het eerste deel van de dienst was ook anders. In een katholieke mis speelt alles zich vooral vooraan af, wij zongen samen psalmen en zo: dat zorgde voor een gevoel van verbondenheid, dat ik nu ook terugvind in de vrijmetselarij, door de rituelen die je samen uitvoert.

Protestanten, vooral calvinisten, hebben vaak moeite met genieten.

Dat klopt, dat heb ik moeten leren. Als calvinist is God alomtegenwoordig, in direct contact met jou: hij weet alles, ziet alles. Waardoor je het gevoel krijgt dat je je altijd voor alles moet verantwoorden. Die verantwoordingsdrift raak je maar moeilijk kwijt. Schaamteloos genieten, zonder me daarna voor mezelf te moeten verantwoorden, dat heb ik nog altijd niet helemaal onder de knie. Ik kan genieten van lekker eten, maar die ene keer dat ik met mijn vrouw naar een sterrenrestaurant ga om te weten wat het is en ik het zo verfijnd, zo lekker vind, denk ik: nee, dit is erover. Die gedachte staat genot in de weg. En seks... ik heb het geluk gehad dat er vrouwen mijn pad hebben gekruist die me dat hebben geleerd. Eigenlijk toch jammer dat jongeren op school seksuele voorlichting krijgen die beperkt blijft tot alle problemen die je kunt krijgen, maar niet leren hoe ze er positief kunnen mee omgaan?

In een interview las ik dat je ooit hulp zocht om geen drankprobleem te krijgen. Behoorlijk dapper om daar zo vrijuit over te spreken.

Ik zat vast en ik had echt iemand nodig die me hielp om dat af te bouwen. Het is belangrijk om te zeggen dat er gelukkig anderen waren die je hebben bijgestaan, zeker nu alles weer naar individuen zelf wordt toegeschoven. Soms gaat het gewoon niet alleen. Het had een voordeel: ik weet nu dat ik niet wil dat me dat een tweede keer overkomt. Het is ook niet zo dat ik nu resoluut alle drank afwijs, mijn vrouw en ik gaan er alleen redelijk mee om en ik vermijd recepties. (Lacht) Ook omdat ik met twee of drie glazen op meteen ‘ja’ zeg als ze mij iets vragen, dat is niet houdbaar.

Mensen vragen voor alles en nog wat je goedkeuring: op je facebookpagina vroeg zelfs iemand stemadvies. Ben je een goeroe?

Ik hoop van niet. Ik probeer me er ook niet toe te laten verleiden om over alles een opinie te hebben. Of aan alles mee te doen. Gelukkig helpt mijn vrouw me daarbij, ze zorgt ervoor dat ik vaak genoeg nee zeg, dat ik een grens trek. Toen ik als expert fungeerde in De klas van Frieda maakte ik reclame voor mijn vak en dat is nodig. Maar als leerling deelnemen wilde ik niet. Al heb ik in De Slimste Mens wel alle rollen gespeeld: deelnemer, jurylid, vragensteller. (Lacht) Alleen geen presentator.

Je zegt dat je tevreden bent, dat je hebt bereikt wat je wou. Is het niet jammer om geen droom meer te hebben om naar toe te leven?

Als men mij 40 jaar geleden had gezegd dat ik prof zou worden, decaan,... dan zou ik dat weggelachen hebben. Ik ben uitermate tevreden omdat ik alles bereikt heb wat ik wou bereiken. Ik leef in extra time. Mijn verwachtingen zijn ingelost, ik heb niet de behoefte om er nog grotere te koesteren. Er zijn mensen die mij verwijten dat ik te weinig ambitie heb, maar mijn ambitie bestaat erin het leven dat ik nu leid verder te zetten zoals ik bezig ben: halftijds lesgeven, lezingen geven, lezen, schrijven.

Je bent ook een mediafiguur. Zou je dat missen?

(Zonder aarzelen) Nee. Als de media iemand jonger en beter vinden, zou ik dat niet erg vinden.

Elke 3 seconden – Jean Paul Van Bendegem – Houtekiet – € 18,99 – isbn 9789089242952

Ariane De Borger

“Ik leef in extra time. Mijn verwachtingen zijn ingelost, ik koester er niet nog grotere.”