“Ik heb altijd iets”

Hoe krijgt u zichzelf mentaal weer op de sporen als u de gezondheidsproblemen aan elkaar rijgt en voor zeurkous dreigt te worden versleten? En hoe kunnen wij, als omgeving, daarbij helpen?

Net hersteld zijn van een operatie en dan een luchtwegeninfectie oplopen, waarna een dom-me val u alweer in de lappenmand doet belanden. Bij sommige mensen lijken de tegenslagen elkaar aan zo een sneltreinvaart op te volgen dat ze er nog nauwelijks met anderen durven over te praten, uit angst voor zeurkous te worden versleten. Maar het is op zo’n momenten natuurlijk al even onzinnig om, wanneer uw omgeving vraagt hoe het met u gaat, ‘goed, dank u’ te antwoorden.

De knop omdraaien

“Mensen die in een neerwaartse gezondheidsspiraal terechtkomen, zijn op zoek naar handvaten, maar een eenduidig scenario om er bovenop te raken is er niet”, zegt klinisch psycholoog Luc Declercq.

“Het verwerken van opeenvolgende gezondheidsproblemen is individueel erg verschillend, te verschillend om er tijdstippen of periodes op te plakken. Wat wel duidelijk is, is dat u er op een bepaald moment mentaal zélf een punt moet achter zetten. Om door te gaan, om verder te kunnen met uw leven. En dat is niet iets wat gepland kan worden of puur rationeel kan worden vastgelegd. Het is iets dat u op een bepaald moment zelf beseft, omdat u eraan toe bent. Niet alleen met uw hoofd, maar met uw hele lijf. U moet het met andere woorden zelf aanvoelen.”

“Daarnaast is het ook erg belangrijk om, al uw eigen problemen ten spijt, zelf aandacht te blijven opbrengen voor andere mensen en anderen ook hun verhaal te laten doen. Sommige mensen doen dat van nature al, voor anderen is dat een moeilijke opgave. Eigenlijk is het eenvoudig een kwestie van geven en nemen. Die twee aspecten moeten zo goed mogelijk met elkaar in evenwicht zijn.”

Zelfzorg?

“Dat betekent echter niet dat u er helemaal alleen moet zien uit te komen en er zelf voor moet zorgen dat u er weer bovenop raakt. In ons maatschappelijke kader wordt nogal snel met de term zelfzorg geschermd en daar heb ik iets tegen. Omdat er dan te gemakkelijk wordt vanuit gegaan dat we zelf verantwoordelijk zijn voor alles wat we doen en niet doen, en dat bijgevolg alles wat ons overkomt, onze eigen schuld is. Terwijl voor uzelf zorgen enkel mogelijk is als uw omgeving het toelaat en u vaste grond onder de voeten biedt, zodat u echt voor uzelf kunt zorgen.”

En dan is er nog de andere kant van de medaille. Hoe moeten we als omgeving reageren op iemand die achtervolgd wordt door tegenslag? “Belangrijk is dat u voor uzelf uitmaakt wat u wilt en kunt doen voor de pechvogel in kwestie en dat u dat ook duidelijk communiceert. Het inmiddels overbekende voorbeeld van de veiligheidsvoorschriften in een vliegtuig kunnen er ook hier worden bijgehaald: zet eerst zelf uw zuurstofmasker op voor u het bij uw kind aanbrengt. Vertaald naar het therapeutische jargon: u kunt maar openstaan voor andermans problemen en voor iemand anders zorgen als u ook goed voor uzelf zorgt. Dat is een gouden stelregel”, vindt Luc Declercq.

Grenzen bewaken

“Het is van cruciaal belang dat u niet vervreemdt van uw eigen noden en behoeften, ruimte voor uzelf blijft creëren, blijft luisteren naar uzelf. Vooral sociale contacten zijn onontbeerlijk en moeten onderhouden worden, desnoods door ze in uw agenda in te plannen. Ook hier gaat het weer om het evenwicht tussen geven en nemen. Het beste is dat u dat preventief aanpakt, voor u het risico loopt om u te verliezen in de zorg voor anderen, hoe dierbaar ook. Dat is bijvoorbeeld een typische valkuil voor mantelzorgers, die hun grenzen negeren en er uiteindelijk onderdoor gaan. U kunt ook te veel verantwoordelijkheid opnemen.”

“Maar u moet ook niet in het andere uiterste vervallen en alle verantwoordelijkheid bij de pechvogel leggen en voortdurend komen aandra- ven met goedbedoelde raad of verhalen van bekenden die iets soortgelijks hebben meegemaakt. Laat mensen de ruimte. Geef ze wat ze nodig hebben om zelf verder te kunnen. Voeding en water als het ware, zoals in die mooie zin die ik onlangs ergens las: “Gras groeit niet door eraan te trekken.”

Ariane De Borger