Ieder zijn wapenschild

Wapenschilden zijn geen voorrecht van de adel. De Belgische wetgeving staat toe dat ook gewone burgers een eigen wapenschild ontwerpen en publiceren. Wettelijk gezien maken wapenschilden integraal deel uit van de naam.

Ze prijken vaak op indrukwekkende schoorstenen van kastelen, op grafstenen in kerken of op een ingelijst stuk perkament: ook vandaag hebben wapenschilden nog een apart cachet en worden ze veelal gezien als een voorrecht van de adel. Maar in werkelijkheid heeft elke Belgische familie – behalve als ze in het Duitstalige landsgedeelte woont – het recht met een blazoen uit te pakken en het te gebruiken.

Dat is trouwens niet nieuw. “Traditiegetrouw zijn wapenschilden toegankelijk voor iedereen. Dat is al zo sinds hun oorsprong, via ridderlijke of burgerlijke weg”, bevestigt François de Pierpont, secretaris-generaal van het Office Génealogique de Belgique. “Door motieven op hun helmen en schilden aan te brengen, konden ridders elkaar en hun bondgenoten herkennen op het slagveld. Maar wapenschilden werden ook gebruikt door ambachtslieden, de burgerij, gezagsdragers van kleine plaatsen.” Met altijd hetzelfde doel: meteen herkend worden.

Eerst bewijzen, dan gebruiken

Als u vandaag een wapenschild wilt gebruiken, kunt u dat natuurlijk niet zomaar willekeurig doen. “Vooreerst moet u nagaan of uw voorouders al een blazoen hadden”, verduidelijkt François de Pierpont. “Opdat uw wapenschild zouden worden erkend, moet het vóór de Franse Revolutie door minstens één lid van uw mannelijke voorouders zijn gedragen. Dat is niet ongewoon: als één van uw voorouders enige verantwoordelijkheid had, zoals een schepenambt bijvoorbeeld, dan is het zeer waarschijnlijk dat hij een stempel heeft gebruikt om documenten officieel te bekrachtigen.”

Ook hier is dus een genealogisch onderzoek nodig. In een blazoenenbundel rondneuzen volstaat niet. Het is niet omdat u Peeters heet en u wapenschilden voor die naam vindt, dat u ze ook mag gebruiken. U moet bewijzen dat ze toebehoren aan de mannelijke tak van uw familie.

Een nieuw wapenschild ontwerpen

Als uw zoektocht niets oplevert (of u niet het geduld hebt voor een stamboomonderzoek), kunt u ook een eigen wapenschild samenstellen. U geniet daarbij een grote vrijheid: hoogstens mag u geen wapenschild gebruiken dat al gedragen wordt, want juridisch maakt een wapenschild integraal deel uit van de naam.

Het staat u dus vrij een wapenschild te ontwerpen dat naar uw naam verwijst (Casteele, Plume...), naar uw beroep of naar elementen uit uw familiegeschiedenis. “Toch kunt u beter een eenvoudig wapenschild voorstellen, met een beperkt aantal objecten of motieven, want het moet snel herkenbaar zijn.” U mijdt ook best te ingewikkelde, te moderne of te originele voorstellingen van objecten: zo verwerkte Eddy Merckx een gestileerd wiel in zijn wapenschild om aan de fiets te refereren. Maar alles blijft mogelijk: astronaut Frank De Winne heeft niet getwijfeld om een space shuttle af te beelden op zijn schild.

De versieringen rond het schild kunt u eveneens zelf kiezen: een spreuk of een uitrusting (een helm, ornamenten). “Eén kleine opmerking”, voegt François de Pierpont eraan toe: “Een kroon is een koninklijk voorrecht en blijft dus voorbehouden voor adellijke families en personen die in de adelstand werden verheven.”

Dan rest u nog enkel alles te laten registreren (zie hierboven) en te laten publiceren in het Belgisch Staatsblad. Dit kost u algauw zo’n € 500.