Humor helpt alles en iedereen

Els De Schepper is van vele markten thuis. Maar het meest furore maakt ze als cabaretière. In het najaar trekt ze weer op tournee, met haar one woman show Red Mij.

We spreken af in een koffiebar in Gent. Wanneer we de stad binnenrijden, prijken bij theater Capitole al affiches voor haar nieuwe voorstelling. Maar de frêle vrouw die plaats neemt aan de tafel, lijkt haast in niets op de uitbundig gillende humoriste op de affiche.

Red mij, de titel van je nieuwe voorstelling, klinkt als een kreet om hulp.

Zo is het ook bedoeld. Iedereen krijgt in zijn leven te maken met crisissen. Op zo’n moment heb ik al vaak de behoefte gevoeld om te roepen: ‘Help mij! Ik weet het niet meer’. Gelukkig is die hulp er bij mij gekomen. Ik heb een paar jaar geleden een zwaar auto-ongeval gehad. Vier hernia’s, een zware burn-out, zes maanden liggen. Dat was fysiek nodig, maar zo heb ik ook veel kunnen nadenken. Waar sta ik in mijn leven? Wat wil ik? Ik heb gelukkig steun gekregen van twee heel goeie vrienden. Het cliché ‘in nood leer je je ware vrienden kennen’ klopt écht. Zij waren er als ik hen nodig had. En ze waren er niet wanneer ik dat niet wou. Die onvoorwaardelijkheid had ik tot dan toe weinig gehad in mijn leven. Ik heb die onvoorwaardelijkheid mogen ontdekken dankzij mijn ziek zijn. En dat vond ik een heel mooi geschenk. Ach, wat ik vertel is nu allemaal wel ernstig, maar eigenlijk maak ik humor.

Hoe doe je dat dan? Humor maken met pijnlijke ervaringen?

Toen ik middenin de crisis zat, wilde ik er liever niet over spreken. Dan wordt het voyeurisme. Mijn podium dient niet als therapie. Wanneer ik iets in een show breng, is het al verwerkt. Het zou misschien zo gek nog niet zijn, mijn publiek laten betalen voor mijn therapie (lacht). In mijn nieuwe voorstelling vertel ik dat ik een mammografie moet ondergaan. Wat doet dat met een mens? Ik vertel dat als vrouw en cabaretière. (Begint te acteren) ‘Dan vraag ik die madam: hoeveel borsten heb jij vandaag al vast gehad? En dan moest die nadenken. En wat doe je als een vrouw er geen heeft? Ja, dan moeten we er aan trekken!’ Mijn humor haalt dan de bovenhand. Ook al zit ik op dat moment met zoveel angst, zoals zoveel vrouwen.

Eigenlijk is humor datgene wat je redt.

Humor helpt alles en iedereen. Mensen zonder humor zijn gevaarlijke mensen. Die kunnen niet relativeren. Dat worden dictators.

Je bent in 2015 een jaar gestopt met je cabaret. Was de humor op?

Na afloop van het ziek zijn, heb ik mijn voorstelling Feest gemaakt. Een soort best of. Tijdens die tournee had ik er plots niet veel zin meer in. Ik had het gevoel dat ik mijn hart niet volgde. Vrolijkheid veinzen staat lijnrecht tegenover wie ik ben. Ik wou toen even stoppen. Maar ja, ik ben een kleine zelfstandige en moet werken. Ik ben nog niet binnen! Ik dacht: ik zie wel wat er komt. Toen kwam de vraag om Edith Piaf te vertolken in een musical.

Heeft Piaf je mentaal weer opgeladen?

Ik heb zeer graag Piaf gespeeld. Ik mocht alleen niet reageren op wat er in de zaal gebeurde. Ik zat in mijn personage. Dat kriebelde enorm. Toen realiseerde ik mij: daarom deed ik zo graag wat ik deed! Zo kwamen stilaan de ideeën terug voor een eigen show.

Je geeft veel van jezelf prijs. Je stelt jezelf kwetsbaar op.

Ik geloof dat dat mijn kracht is.

Een paar jaar geleden schreef je een boek en een voorstelling over je ongewenste kinderloosheid. Waarom wou je dat delen?

Het is nu eenmaal één van mijn ervaringen in het leven. Ik gebruik als artiest wat ik meemaak, mijn emoties en wat ik rondom mij zie. Ik geloof dat mensen appreciëren dat mijn shows niet alleen luchtig zijn, maar ook een diepe laag hebben. Het al dan niet hebben van kinderen kan je brengen op een podium. Ik heb met veel humor verteld over de voordelen van geen kinderen hebben. Op het einde zong ik wel het nummer Ik heb je nooit gekend. Het kind dat ik gewenst heb, heb ik in dit leven nooit gekend. Da’s ernstig en ontroerend. Daar kunnen mensen zich in herkennen. Het boek was niet humoristisch. Ik wou de manier waarop ik ertegen aankijk neerschrijven opdat mensen die hetzelfde meemaken er iets zouden aan hebben. Het was een aanklacht tegen de vreselijke adoptieprocedure in ons land. Als mijn boek een beetje bijgedragen heeft aan het menselijker maken van die procedure, dan ben ik blij.

Hoe kijk je er nu tegen aan?

Het is intussen al even geleden. Mijn grootste leidraad nu is: wie met zijn gezicht naar het verleden staat, staat met zijn rug naar de toekomst. Niemand heeft alleen maar een happy life. Je moet niet zomaar alles wegdrukken. Maar draai je om en ga naar de toekomst. Door die burn-out – waar ik gelukkig ben uit geraakt – kan ik juistere keuzes maken. Soms geef ik lezingen: hoe werk ik achter de schermen, wat heb ik allemaal meegemaakt? Dat geeft mensen vaak goeie moed. En dat doet mij deugd. Ik kan almaar moeilijker om met negativiteit. Ik zal die veel sneller uit mijn leven bannen.

Ik heb geleerd dat het leven je uiteindelijk wel geeft wat je nodig hebt, maar niet altijd in de persoon of omstandigheden die je had gewenst. Hoewel ik vaak alleen ben geweest en niet altijd een partner heb, heb ik toch vaak dezelfde emoties meegemaakt als mensen die getrouwd zijn, kinderen kregen of scheidden. Via mijn familie en vrienden maak ik ook van nabij mee wat het is om kinderen te hebben. En ondervind ik ook hoe moeilijk dat vaak is. Dan denk ik wel eens: gelukkig heb ik ze maar een week, en niet mijn hele leven! Zou ik het wel goed gedaan hebben als moeder? Ik weet het niet.

Voor je acteursopleiding studeerde je maatschappelijk werker. Er is duidelijk nog iets van aanwezig.

Wel, dat is inderdaad wat ik nu soms doe (lacht). Ik ben meer geëngageerd dan vroeger, maar doe dat wel met de nodige luchtigheid. We komen allemaal van alles tegen. Het is maar hoe je erop reageert.

Het valt op dat je publiek voor een groot stuk vrouwelijk en gay is.

Ik vertel natuurlijk vanuit een vrouwenstandpunt. Maar er komen ook veel mannen. Intelligente mannen (lacht). Ik fulmineer zéker niet tegen mannen. Ik relativeer alles en iedereen. Maar het klopt dat 65% van mijn publiek vrouw is. Als vrouwelijke humoriste betreed je het laatste mannenbastion. Een vrouw die op een podium staat, tot daar aan toe, maar een vrouw die humor maakt, da’s bedreigend. Ze hebben bij voorbaat schrik. Het is het terrein bij uitstek waarop mannen willen scoren. Ze willen met mij in concurrentie gaan. Terwijl een manvrouwrelatie niet gaat over concurrentie, maar over evenwicht en balans. Men denkt vaak over mij dat ik een grote bek heb. Ik heb zo’n uitstraling. Ik weet dat, maar het is gewoon perceptie. Ach, ik trek het mij niet meer aan.

Je zit nu goed in je vel.

Ik heb veel geleerd. Mijn zelfbeeld is niet echt klein, maar ook niet groot. Vroeger was ik een insect. Ik had een schild, en als je mij prikte, zat je bij mijn weke delen en was ik gekwetst. Nu ben ik een mens. Ik heb een geraamte met weke delen errond. Prik je in die weke delen, dan komt je niet bij mijn geraamte. Dat beeld is veranderd. Dat wil niet zeggen dat mensen mij geen pijn meer kunnen doen, maar het raakt niet meer fundamenteel aan wie ik ben.

Red Mij. Vanaf 17/9 op tournee door Vlaanderen.

ANN HEYLENS

“Het leven geeft je wat je nodig hebt. Maar misschien niet altijd in de vorm die je had gewenst.”