Het wolvennest van Hitler

17 juni 1940. Hitler verneemt dat Frankrijk om een wapenstilstand vraagt. Zijn hoofdkwartier bevindt zich op dat ogenblik in de Belgische Veenstreek, op een boogscheut van de Franse grens.

Geen Duitse soldaat kan zich herinneren dat ooit gezien te hebben: een uitzinnig blije Adolf Hitler. Heel even verliest hij zelfs zijn Germaanse kilheid om zich van pure vreugde op de dijen te slaan. De Führer heeft van Frankrijk – het land met het machtigste leger ter wereld – net de vraag gekregen om een wapenstilstand. We schrijven 17 juni 1940 in Brûly-de-Pesche, het militaire hoofdkwartier van nazi-Duitsland. Een hoofdkwartier zonder driedubbel gewapend beton of ondergrondse megaruimtes. Het heilige der heilige – de leefruimte van Hitler – bestaat slechts uit drie houten barakken en een kleine schuilbunker tegen luchtaanvallen, verspreid in de bossen die bekend staan als de Belgische Veenstreek (de Fagne belge).

Wat doet Hitler in deze vergeten uithoek van België? Waarom koos zijn staf uitgerekend deze plek om de invasie van Frankrijk te leiden? “Daar waren echt goede redenen voor”, zegt Eddy Manise, directeur van de toeristische dienst van Couvin. “We zijn hier dichtbij de Franse grens en destijds bevond er zich een klein vliegveld op een tiental kilometer. Dit gaf Hitler de gelegenheid om uit te waaieren waar hij wilde. Bovendien hield de dun bevolkte streek weinig risico’s in voor de aanvoerder van het Reich.”

Al vanaf 19 mei, toen België nog niet gecapituleerd had, zoeken de Duitsers naar een plek om in deze streek een commandobasis in te planten. Ze denken dat de oorlog tegen Frankrijk nog maanden, zelfs jaren zal duren en dan is een hoofdkwartier dichtbij het front onmisbaar. Hun keuze valt op de streek rond Brûly-de-Pesche, een onooglijk dorp van 150 inwoners te midden van 12.000ha bos.

Witte strepen

De werkzaamheden starten op 24 mei 1940. Het dorp wordt overrompeld door 200 gewapende mannen. De bevolking krijgt enkele uren de tijd om de streek te verlaten. Hetzelfde bevel geldt voor 28 dorpen en stadjes in de brede omgeving. Mannen, vrouwen en kinderen stapelen hun schamele bezittingen op karren en laten hun huizen achter. Op een afgelegen plek in het bos beginnen de arbeiders met de bouw van drie barakken en twee bunkers, het dorpje zelf wordt heringericht om de generale staf onder te brengen. De plaatselijke herberg wordt de persdienst, het schooltje vervelt tot een kaartenzaal en de klok wordt uit de kerktoren gehaald om plaats te maken voor een geïmproviseerde watertoren.

Hitler komt aan op 6 juni, wanneer de strijd om Frankrijk in een eindfase zit. Het hoofdkwartier wordt herdoopt tot Wolfs-schlucht (wolvenravijn). De dictator gunt zichzelf geen ogenblik rust. Hij rijgt de vergaderingen aaneen, censureert nieuwsfilmpjes die hij laat projecteren in het middenschip van de kerk en ontvangt zijn trouwe volgelingen. Eddy Manise heeft nog een pittige anekdote: “Het hele gebied is verduisterd om niet zichtbaar te zijn voor vijandelijke vliegtuigen. Om te voorkomen dat Hitler ’s nachts tegen een boom zou botsen wanneer hij naar zijn barak loopt, worden de boomstammen gemerkt met witte verf. Die zijn vandaag nog altijd zichtbaar.”

Gekluisterd aan de radio

De Duitse opmars in Frankrijk verloopt veel vlotter dan gehoopt. Nadat Frankrijk de wapenstilstand heeft gevraagd, is het in Brûly dat Duitsland over de voorwaarden tot overgave beslist. In de nacht van 20 op 21 juni brengt Hitler de laatste correcties aan en vliegt hij de volgende ochtend naar Compiègne waar hij de Franse gevolmachtigden ontmoet. Dan volgt de opperste vernedering: Hitler laat de wapenstilstand tekenen in de treinwagon waarin Duitsland in 1918 capituleerde.

Terug in zijn wolvennest, volgt hij het einde van de gevechten, samen met zijn medewerkers: op 25 juni om 1.35 uur ’s nachts weerklinken klaroenstoten in alle hoeken van het hoofdkwartier en overal aan het oorlogsfront. Noten die de Duitsers zoet in de oren klinken, maar voor veel anderen bitter nagalmen. Overal zwijgen de wapens. De Führer brengt de nacht door in de officiersmess en luistert naar de radio-uitzending over de gebeurtenis. In een haast religieuze stilte speelt de radio een oorlogshymne om God te danken.

Na de nederlaag van Frankrijk heeft het hoofdkwartier van Brûly-de-Pesche geen bestaansreden meer. Hitler vertrekt al op 26 juni richting zijn nieuwe commandobasis in het Zwarte Woud. Ironie van het lot: na als Duits hoofdkwartier te hebben gediend, wordt de Belgische Veenstreek later in de oorlog een zone met een bijzonder actief verzet.

NICOLAS EVRARD