Het nieuwe generatieconflict?

“Brugpensioen en TBS worden beter vandaag nog dan morgen afgeschaft” en “Als het gedrag van de vijftigplussers niet verandert, krijgen ze te maken met een opstand van de actieve twintigers en dertigers”. Met dit soort van sterke uitspraken schudde econoom Koen De Leus de Wetstraat wakker. Plus Magazine organiseerde een confrontatie tussen hem en een moeder van vier kinderen die op haar 55ste stopte met werken.

Econoom Koen De Leus wil niet afgeschilderd worden als een yuppie met ultraliberale ideeën, wel als een klokkenluider. “Ik heb mijn boek geschreven als een alarmkreet. De sterke uitspraken zijn bedoeld om iedereen wakker te schudden. De politici durven de waarheid niet vertellen over de kosten van de vergrijzing. Welnu, als er niet snel radicaal iets verandert, dan betekent die vergrijzing niets minder dan het einde van onze welvaart.”

De econoom richt zijn pijlen in de eerste plaats op de “luxe” waarmee vijftigers en zestigers vandaag nog vervroegd kunnen stoppen met werken. En op de stijging van de gezondheidskosten. Daarom confronteerde Plus Magazine hem met Marie-Jeanne Moorkens (59). Je zou haar een typische vijftiger van vandaag kunnen noemen. Als leerkracht stopte ze met werken toen ze 55 was, maar sedertdien is ze heel actief in het vrijwilligerswerk.

Langer werken

Plus Magazine: Meneer De Leus, in uw boek beweert u dat de vergrijzings-problemen verdwijnen als 20 percent meer Belgen blijven werken tot hun 65ste. Is dat niet naïef?

Koen De Leus: “Er zijn twee voorwaarden: in totaal moeten 20 % méér Belgen aan de slag gaan en het aantal mensen dat tot zijn 65ste werkt moet ook stijgen met 20 %. Dan zal de verhouding tussen actieven en niet-actieven zelfs verbeteren. De actieven zullen dan minder moeten betalen om alle niet-actieven (de mintwintigers en de vijfenzestigplussers) te financieren. Als we niet met meer én langer werken, zullen de belastingen voor de actieven onhoudbaar toenemen.”

Marie-Jeanne Moorkens: “Ik ben indertijd in het onderwijs gestapt voor een karig loon maar met werkzekerheid en het vooruitzicht van een goed pensioen als compensatie. Toen ik koos voor terbeschikkingstelling (TBS) heeft niemand me gezegd dat ik dat beter niet zou doen. Het is ook niet de taak van gewone mensen om een beleid uit te stippelen dat de vergrijzingsproblemen moet oplossen. Toch voel ik me vandaag niet schuldig omdat ik zo vroeg met werken ben gestopt, wel een beetje ongemakkelijk. De lectuur van het boek van meneer De Leus heeft bij mij vragen doen rijzen over de betaalbaarheid van de pensioenen. Ik heb het welzijn van mijn gezin altijd belangrijker gevonden dan financiële welvaart. Maar als ik nu opnieuw 55 was, zou ik er wellicht voor kiezen langer te werken, ook al heb ik ernstige rugklachten.”

Afschaffing van TBS en brugpensioen

Plus Magazine: TBS, brugpensioen en andere stelsels van vervroegde uittreding: u wilt ze zo vlug mogelijk afgeschaft zien...

Koen De Leus: “Ze zijn een luxe die we ons niet meer kunnen permitteren. Het is bovendien larie en apekool dat brugpensioenen meer jonge mensen aan een baan zouden helpen. Het generatiepact heeft de brugpensioenleeftijd weliswaar verhoogd maar tegelijk zoveel uitzonderingen toegestaan dat er nauwelijks iets gaat veranderen. Maar elke 50-plusser die blijft werken, blijft ook bijdragen tot de sociale zekerheid en houdt die zo betaalbaar. Hierdoor kunnen de loonlasten lager worden en dat zet bedrijven aan tot meer investeringen en dus tot het aanwerven van meer jonge mensen.”

Plus Magazine: Moet mevrouw Moorkens dan opnieuw aan de slag?

Koen De Leus: “Natuurlijk niet, want dat zou met de huidige mogelijkheden van vervroegde uittreding onnozel zijn. Je zou dom zijn er géén gebruik van te maken. Maar als het brugpensioen voor de nieuwe generatie 50-plussers wordt afgeschaft, zullen we snel het effect zien. Wanneer dit goedkope afvloeiingsmiddel niet meer bestaat, zullen werkgevers wel twee keer nadenken eer ze een oudere ontslaan. Oudere werknemers zullen ook meer gemotiveerd zijn om hun beroepscapaciteiten op peil te houden.”

Marie-Jeanne Moorkens: “Ik weet zeker dat dankzij mijn TBS een jongere collega een job heeft gekregen”.

Koen De Leus: “Natuurlijk, maar dat werkt alleen in een gesloten systeem als het onderwijs. Een open economie kan daarentegen groeien en nieuwe jobs creëren!”

Het vrijwilligerswerk? Oei, even vergeten!

Plus Magazine: Een groot deel van het verenigingsleven en het welzijnswerk drijft op de vrijwillige inzet van vijftigers en zestigers. Wat gaat er gebeuren als die allemaal langer gaan werken?

Marie-Jeanne Moorkens: “Ik werk mee in lokale comités voor ontwikkelingssamenwerking, ben lid geweest van een pastoraal team, zit in het bestuur van een koor en ben raadslid van het OCMW. Dat zou ik allemaal niet fatsoenlijk kunnen doen als ik was blijven werken.”

Koen De Leus: “Ik heb de indruk dat veel vrijwilligerwerk een hobby is die de vrijwilligers behoedt van vereenzaming. Als we daarvoor de vervroegde uittreding in stand moeten houden, wordt het een dure hobby voor de samenleving.”

Marie-Jeanne Moorkens: “Absoluut oneens! De hele samenleving profiteert van dat vrijwilligerswerk. Als dit sociale weefsel wegvalt, schroef je het welzijnsgevoel van de mensen terug. Dat leidt zeker tot meer frustraties en ziekten en dus tot een hogere kost voor de maatschappij.”

Luie vijftigplussers en hardwerkende dertigers

Plus Magazine: Is het waar dat vijftigplussers vandaag alleen aan genieten denken en geen aandacht hebben voor de volgende generaties?

Marie-Jeanne Moorkens: “Ik kan alleen voor mezelf spreken. Ik heb tot nu geleefd met volle inzet voor mijn omgeving en voor mijn vier kinderen. Ook nu ze volwassen zijn, zet ik nog steeds een deel van mijn tijd in voor hen en voor de kleinkinderen. Egocentrisch, zei u?”

Koen De Leus: “Ik heb nooit willen beweren dat vijftigers en zestigers lui en egocentrisch zouden zijn. Alleen mag de overheid de problemen van de vergrijzing niet langer verdonkeremanen. Als het aantal actieven niet toeneemt en als we al die luxestelsels voor vervroegde uittreding niet afschaffen, dan hollen we recht naar een generatieconflict. De groep 25-40 jaar leeft in een economisch veel onzekerder situatie dan hun ouders. Als er niets verandert, zullen ze dubbel betalen: de kosten van de vergrijzing voor hun ouders en grootouders en een veel grotere bijdrage als ze later zelf een fatsoenlijk pensioen willen.”

Marie-Jeanne Moorkens: “Hola, de huidige groep van 25-40 jaar mag niet vergeten dat ze van thuis uit veel meer kansen, materiële welvaart en financiële ondersteuning hebben meegekregen dan wij. Toen wij achttien waren, was een buitenlandse vakantiereis nog ondenkbaar. We hadden niet altijd de mogelijkheid om te studeren en we hebben hard moeten werken om vooruit te geraken.”

Koen De Leus: “Dat is een gevaarlijke vergelijking, want uw ouders hebben waarschijnlijk nog veel harder moeten werken. Maar als we nu de veranderingen niet doorvoeren waarvoor ik pleit, dan zullen de dertigers en veertigers later nooit dezelfde sociale zekerheid kunnen genieten als u vandaag.”

Een schenking aan de kinderen

Plus Magazine: Wordt dat generatieconflict vermeden als meer vijftigplussers bij leven een deel van hun vermogen aan hun kinderen schenken?

Marie-Jeanne Moorkens: “Mijn man en ik zijn de rijksten niet, maar we gaan dat zeker doen. Alleen nu nog niet. Bovendien, en dat vind ik belangrijk, moeten onze kinderen niet denken dat ze zomaar alles in de schoot geworpen krijgen. Ze moeten beseffen dat werken een belangrijke waarde is.”

Koen De Leus: “Het probleem is dat er momenteel bij de twintigers en dertigers een grote kloof aan het ontstaan is tussen de haves en de havenots. Je hebt er die tijdig van hun ouders een schenking krijgen en zij hoeven dan maar 100 000 of 150 000 euro bij te lenen om de woning van hun dromen te kunnen bouwen of kopen. Er zijn er echter ook die zo’n schenking niet krijgen, en zij blijven in de kou.”

Plus Magazine: Moeten vijftigplussers meer ontsparen?

Koen De Leus: “Dat doen ze nu al. Mensen in de leeftijd 50-65 zijn big spenders geworden en dat is een goede zaak voor de economie. De mentaliteit om alles op te potten zat eerder ingebakken bij de generatie vóór hen. Voor vijftigers en zestigers die niet goed rond kunnen komen met hun (brug)pensioen, vind ik een omgekeerde hypotheeklening een zeer zinnige maatregel. Dat betekent dat je in ruil voor je huis gedurende twintig of dertig jaar (naargelang van het contract) maandelijks een royaal bedrag krijgt van de bank en aangenamer kunt leven. En dus ook meer sparen of aan je kinderen geven.”

Te hoge ambtenarenpensioenen

Plus Magazine: Meneer De Leus beweert ook dat de hoge ambtenarenpensioenen niet vol te houden zijn...

Marie-Jeanne Moorkens: “Als TBS’er ontvang ik nu met een onvolledige loopbaan netto om en bij de 1000 euro per maand. Mijn man heeft een volledige loopbaan gehad en krijgt een maandelijks pensioen van zo’n 2000 euro netto”.

Koen De Leus: “Een ambtenarenpensioen bedraagt thans 81 tot 95 % van de laatste nettowedde, een werknemerspensioen gemiddeld 60 % van de laatste nettowedde. Ik heb absoluut geen moeite met ambtenaren die nu al met pensioen zijn en dat bedrag krijgen. Zij zijn toentertijd inderdaad begonnen aan een karig loon en hun pensioen vormt vandaag een uitgestelde wedde. Die redenering gaat echter niet meer op voor de nu actieve ambtenaren van pakweg jonger dan 50. Het verschil tussen hun salaris en dat in de privésector is vrijwel volledig weggewerkt terwijl de vastheid van betrekking bij de overheid toch groot is gebleven. Ik werk 10 tot 12 uur per dag. Heb ik een minder stresserend beroep dan een leraar of een ambtenaar? Ik pleit ervoor om de twee systemen langzaam naar elkaar te laten toegroeien en om stilaan een tweede pensioenpijler op te bouwen voor ambtenaren die nu starten.”

Weg met de luxegeneeskunde!

Plus Magazine: Ook in de terugbetaling van gezondheidskosten pleit u voor zeer drastische bezuinigingen.

Koen De Leus: “Reken zelf. Van onze regering mogen de gezondheidskosten 4,5 % per jaar toenemen, terwijl onze economie maximaal 2 % groeit. Zelfs het kleinste kind weet dan dat dit niet vol te houden is.”

Marie-Jeanne Moorkens: “Ogenblikje! De escalatie van de gezondheidskosten komt zeker niet alleen van de overconsumptie door vijftigplussers. Ik zie veel vaker jonge mensen die meteen naar de dokter, de specialist of het ziekenhuis lopen dan mijn generatie.”

Koen De Leus: “Touché! Slechts één derde van de stijging van de gezondheidskosten is inderdaad te verklaren door de vergrijzing, de rest komt op rekening van de welvaartsstijging, nieuwe technologieën en niet-levensnoodzakelijke behandelingen. Zolang dokters per prestatie worden vergoed zal er weinig veranderen. Zij zijn de enige spelers die geld krijgen van de samenleving en daarvoor geen verantwoording moeten afleggen. Het ministerie van Volksgezondheid beschikt nu over een kenniscentrum. Als we dit centrum goed uitbouwen, kan het heel precies volgen welke medicijnen en behandelingen echt doeltreffend zijn en de terugbetaling beperken.”

Marie-Jeanne Moorkens: “Pas toch op, meneer De Leus, dat u het kind niet met het badwater weggooit. U bent nog jong en kerngezond, maar dat zal misschien niet zo blijven. Ik erger me ook aan de terugbetaling van sommige behandelingen zoals maagringen of schoonheidsoperaties. Maar ons systeem van huisartsen moeten we behouden. Die kennen niet alleen de medische geschiedenis van hun patiënten maar ook hun sociale leefwereld. Dat is een verworvenheid die de wereld ons benijdt!” n

Ludo Hugaerts