Het leven in eigen handen

“Euthanasie gaat niet zozeer over je dood, dan wel je leven in eigen handen nemen.” Nic Balthazar maakt met zijn film ‘Tot Altijd’ een taboe bespreekbaar en opent de weg naar meer informatie over dit moeilijke onderwerp.

Een zaal vol door de wol geverfde, wat cynische journalisten vochtige ogen bezorgen: daarvoor moet je van goeden huize zijn. Tot Altijd is gebaseerd op het verhaal van Mario Verstraete, vurig pleitbezorger van de euthanasiewet en de eerste die in 2002 van de nieuwe regelgeving gebruik maakte. Toch is het allesbehalve een sombere film geworden. “Voor mij is het een film over liefde en vriendschap”, zegt regisseur Nic Balthazar.

U maakte Mario’s verhaal op afstand mee. Koos u er daarom voor?

Ja en neen. Twee jaar geleden was ik bezig met een verhaal rond fertiliteit en draagmoeders. Maar net op dat moment werd mijn grootmoeder heel ziek. Ze was dik over de 90-tig en levensmoe. Mijn producent Peter Bouckaert maakte toen net hetzelfde mee met zijn grootmoeder. We merkten dat we eigenlijk vooral daarmee bezig waren. Het haalde het verhaal van Mario terug. Bovendien maakte Lieve (Blancquaert, fotografe en Nics vrouw) toen die prachtige documentaire over Carl Ridders, die voor euthanasie koos omwille van de spierziekte ALS. Ook hij had prachtige vrienden die hem steunden en voor een ongelooflijk afscheid zorgden, dat Carl – acteur en regisseur – zelf heeft kunnen regisseren. Ze hielden een generale repetitie voor hij stierf, zodat hij zijn eigen begrafenis kon meemaken. Niks zo straf als het leven. Ik zat op die begrafenis en dacht: dit is de film die ik moet maken. Niet over doodgaan, want dat doen we maar één keer. Maar over afscheid nemen, want dat doen we in ons leven een paar keer.

Geen makkelijk onderwerp...

Nogal wat mensen zijn bang om erover te spreken. “Als ik niet kijk, dan is het er niet.” Zo zit ik niet in elkaar. Mij maakt het juist rustig dat je euthanasie kan aanvragen, er op de gemeente papieren voor kan ophalen. Ik vind het een privilege om in een land te wonen waar dat kan. En toch wilde ik geen film maken die voor euthanasie pleit, ik neem ook geen standpunt in. De wet verplicht niemand tot euthanasie en gaat verder dan mensen toe te laten een einde te maken aan hun lijden. De wet biedt hen de kans om hun dood in handen te nemen en daarmee hun eigen leven. Het is een vorm van emancipatie ten opzichte van de dokters in wier handen we ons leven leggen.

In de film is Mario’s beste vriend ook arts. Hij heeft het moeilijk met de legalisering van euthanasie en met Mario’s keuze.

Bij de voorbereiding van de film heb ik met heel veel artsen gesproken en veel van hen worstelen daarmee. Ze zijn opgeleid om te genezen, niet om leven te beëindigen. Uit onderzoek blijkt dat er bij het grote publiek meer instemming met euthanasie te vinden is dan bij dokters en dat is niet voor niets. Tenslotte is de realiteit van euthanasie dat er iemand sterft en dat kruipt als dokter niet in je koude kleren. Al gaven veel artsen ook toe dat, als ze al eens een ‘mooie dood’ meemaakten, dat bijna altijd bij mensen was die voor euthanasie kozen.

In de film vragen de ouders van Mario zich af hoe euthanasie in zijn werk gaat. Veel mensen weten dat niet en denken aan een spuitje.

Ik heb lang getwijfeld of ik dat zou tonen, me afgevraagd wat je mag/moet laten zien. Maar ik vond niet dat ik het uit de weg kon gaan. Al was het maar om ook daar het taboe te doorbreken. Durven praten over de dingen zoals ze zijn. De zaken van leven en dood zijn te belangrijk om enkel aan dokters over te laten. We mogen hen niet alleen laten met die verpletterende verantwoordelijkheid.

Hoe reageerden de familie en vrienden van Mario op de film?

Ze waren de hele tijd erg bij het verhaal betrokken. Ik heb bij iedereen verhalen gesprokkeld, als een archeoloog gepuzzeld met dezelfde verhalen door verschillende ogen, bij elke stap de scenario’s laten doorlezen, maar de eerste keer dat ze de hele film zagen, was erg emotioneel en bijzonder. Twee uur lang was het muisstil in de zaal, af en toe werd er geweend, en gelachen, er werd enorm meegeleefd. Voor de ouders was het dubbel: al hun verdriet werd weer opgerakeld maar het is mooi dat de herinnering aan Mario en zijn strijd bewaard blijft. Ik hoop dat deze in landen waar nog geen regelgeving bestaat, het debat op gang brengt.

Tot Altijd. Vanaf 25/1 in de bioscoop, www.totaltijdfilm.be

Leen Baekelandt, Ariane De Borger, Annemie Goddefroy, Jocelyne Minet