Herbronnen in het nieuwe Spa

Eerder op de dag was er een romantische wandeling in een woud vol verkleurende beuken. En nu voert de stroming in het buitenbad van de nieuwe thermen me door het dampende water mee tot onder een al even warme geiser. In het nieuwe Spa is de herfst een zalig seizoen.

Het woord Spa mag in de hele wereld synoniem zijn geworden voor bronwater en wellness, het stadje zelf leek tot voor kort vooral te rusten op zijn lauweren. De bouw van de nieuwe thermen en de heropening van het casino hebben echter een nieuw elan gebracht. En aan het aantal steigers te zien is de renovatie nog lang niet af.

De nieuwe thermen werden gebouwd op een steile heuvel die op de stad uitkijkt. Een tandradbaan verbindt het complex met de stad. Voor het basistarief kunt u onbeperkt genieten van de sauna en de hammam (naar keuze met of zonder textiel), het warmwaterbad (36-38 °C), het koudwaterbad (18-20 °C), de jacuzzi’s, de warme en koude voetbaden, de ligstoelen onder UV-lampen, de rustzaal met relaxerend licht en vooral de zwembaden vol verrassingen. In het binnenzwembad van 400 m2 en het buitenbad van 380 m2 stroomt water van de Clementinebron dat overal 32 °C warm is. In alle hoeken zijn speelse elementen ingebouwd: luchtbellenzitjes, waterkanonnen, jacuzzi’s, geisers, zachte waterstralen voor de nek, een waterklok... Vooral wanneer de temperatuur met het vriespunt flirt, wordt het buitenzwembad een aparte ervaring. Als dat nog niet genoeg is, kunt u zich laten vertroetelen door beautybehandelingen en watertherapieën (zie Spa praktisch, p. 135).

Spa dankt zijn reputatie als waterstad aan liefst 300 bronnen in de directe omgeving. De echte bloeitijd als kuuroord duurde van 1700 tot de Tweede Wereldoorlog en in die periode kwam alles wat naam en faam had in Europa zich hier ontspannen. Het centrum wordt gevormd door de Place Royale. Het oude thermengebouw met het opschrift ‘Bains’ ademt nog de grandeur van vroeger (het moet een centrum voor seminaries worden). Het ligt door een parkje gescheiden van een groot gebouw dat het casino, salons, zalen en gerenoveerd Victoriaans theater vol rode pluche (ingang via de Rue Servais) herbergt.

Het casino van Spa bestond al in 1763 en mag zich daarom het oudste ter wereld noemen. Ooit was het de avondlijke speeltuin van de rich en de famous, maar vandaag wil het vooral een democratische ontspanningsruimte zijn. “We willen de glitter en schitter van vroeger herstellen en tegelijk volks blijven. Mensen die hun hele fortuin verspelen, dat is door de strenge Belgische reglementering vrijwel onmogelijk geworden”, zegt manager Jean-Christophe Choffray.

Gevlucht voor minnaressen

Op loopafstand van de Place Royale liggen nog enkele parels uit de bloeitijd van Spa. Het fraaie paviljoen van de Pouhon Pierre Le Grand (pouhon is Waals voor bron) staat weliswaar in de steigers maar blijft toegankelijk. Hier vindt u één van de drie bronnen in het stadscentrum waar u vrij water kunt tappen. Het vocht is ijzerhoudend en dat kunt u ook zien aan de kleur van de vloer onder het fonteintje.

Aan de andere kant van de Place Royale verbindt de smeedijzeren Leopold II-gaanderij twee paviljoenen. Het eerste was ooit een casino voor de dienstboden (het heette daarom Pavillon des Petits Jeux) en herbergt nu de toeristische dienst. In het andere was een theesalon gevestigd. Vandaag biedt de gaanderij elke zondagvoormiddag onderdak aan een rommelmarkt.

Nog meer belle-époquesfeer vindt u een halve kilometer verder in de Avenue Reine Astrid. Aan het nummer 77 liggen de villa en het park waar koningin Marie-Henriette, de echtgenote van Leopold II, van 1895 tot aan haar dood in 1902 woonde. Eigenlijk was ze Brussel ontvlucht om niet meer geconfronteerd te worden met de roddels over de minnaressen van haar echtgenoot. Vandaag bevat de villa twee musea, één gewijd aan de geschiedenis van Spa en één aan het paard.

Aan de overkant (nr. 90 van de Avenue Reine Astrid) wacht een ander restant van het mondaine verleden. In deze manufactuur worden nog steeds jolités gemaakt, kostbare doosjes van fijn esdoornhout die met de hand beschilderd worden. De rijke kuurgasten kochten ze als souvenirs.

Langs de bronnen

De grootste rijkdom van Spa ligt niet in het centrum maar in de natuur ten zuiden van de stad. Hier ontspringen de meeste bronnen in een beschermd veen- en bossengebied van 13 000 ha, waar vrijwel geen bewoning is toegestaan. Drie bronnen leveren het water voor de fabriek van Spa Monopole in de omgeving van het station. Hier worden Spa Blauw, Spa Rood, Spa Groen en de limonades gebotteld. In de fabriek kunt u op weekdagen gratis terecht in een bezoekerscentrum met foto’s en documenten en een zaal van waaruit u het bottelproces kunt volgen.

Toch blijft een rondrit door het bronnengebied zelf veel interessanter – vooral in het najaar! In tegenstelling tot elders in de Ardennen zult u op onze bronnenroute nauwelijks naaldbomen zien maar wel bossen met hoge beuken die in de herfst prachtig verkleuren. Volg vanuit het centrum de richting Nivezé. Langs de Route du Tonnelet en de Avenue Peltzer de Clermont klimt u tot de wijk Neubois. Hier moet u halt houden aan een villa in Normandische stijl. Er is nu een centrum voor retraites gevestigd onder de naam Foyer de Charité. Ooit was dit gebouw het centrum van de wereldpolitiek. Hier was het dat de Duitse keizer Wilhelm II op 10 november 1918 troonsafstand deed en naar Nederland vluchtte.

Nog wat hoger passeert u het kasteeltje van de chique talenschool Ceran, waar koningin Paola ieder jaar komt zwoegen met het Nederlands. Aan een kruispunt, naast een restaurant-tearoom, wacht het paviljoentje dat twee bronnen herbergt, de Sauvenière en de Groesbeek. Bij het drinken (neem op onze route bekertjes mee!) zult u verschil proeven: de ene bron is ijzerhoudend, de andere licht parelend.

De moeder van alle Spawater

Na deze proeverij rijdt u de Route des Fontaines in, een rechte weg dwars door de beukenbossen. Een wegwijzer toont het wandelpad (ong. 500 m) naar de Source de la Reine, de bron van Spa Blauw (omheind en niet toegankelijk). Na een kleine vier km komt de weg uit aan het paviljoentje van de Géronstèrebron (annex restaurant-taverne). Deze bron is altijd 7,2 °C warm en was ooit een favoriete plek van de groten der aarde. Drink hier met gulle teugen, want het water is rijk aan calcium.

Volg van hieruit de wegwijzers naar het Domaine de Berinzenne. U komt voorbij de toegangsweg naar de skipiste van Spa en rijdt verder naar omhoog tot het parkeerterrein. Domaine de Berinzenne is een openbaar natuurgebied op 580 m hoogte en bevat een aantal leuke voorzieningen. Zoals een overdekte barbecue die gratis gebruikt mag worden. In het domein kunt u ook een bosmuseum bezoeken en na een wandeling in het natuurhuis bekomen bij het haardvuur (gesloten in het weekend).

Doe de moeite om verder in het domein de houten uitkijktoren te beklimmen. Boven staat u exact op 600 meter hoogte en kijkt u uit op het heide- en veengebied van de Fagne de Malchamps. Het veen zelf is de moeder van alle Spawater. Het regenwater doet er vijftig jaar over om door de bodemlagen te sijpelen, mineralen op te nemen en uit te komen in de bronnen.

We maken rechtsomkeert en dalen via de Rue de Barisart terug naar Spa. Aan de Barisartbron houden we onze laatste stop. Hier proeft u in ongefilterde staat het koolzuurhoudende water dat uiteindelijk in Spa Rood terechtkomt.

Genieten van de herfst

In het bronnengebied moet u zeker één van deze wandelingen maken als u volop wilt genieten van de Ardense herfst.

De Meyerbeer-wandeling (ong. 6 km) volgt vanuit het centrum van Spa eerst de Rue de Barisart en klimt dan langs een klaterende beek door het woud naar de Géronstèrebron. Keer terug langs de Vieux Chemin de Géronstère: u volgt nu het bospad waarlangs ooit de paardenkoetsen de kuurgasten naar de bron brachten.

De Promenade des Artistes en het Arboretum (ong. 10 km): hier loopt u Spa uit via de Rue de la Havette en de bron ‘Pouhon des Verts’. U klimt dan door het woud naar het Arboretum de Tahanfagne. Hier ziet u sequoia’s en Noord-Amerikaanse loofbomen die een eeuw geleden aangeplant werden. Langs de bron ‘Pouhon Pia’ en de wildbeek Ruisseau du Pendu keert u door het woud en over romantische bruggetjes terug naar het centrum.

In het Domaine de Berinzenne vertrekt een 4 km lange wandeling door het eenzame veengebied. Het parcours loopt grotendeels over een knuppelpad tussen de heide die in de herfst purper kleurt. n

Ludo Hugaerts