“Help, ik kan niets weggooien!”

Kranten, kleren, boeken, gereedschap, rommel... Je hebt mensen die het allemaal verzamelen. Het resultaat is een huis vol spullen die ze koste wat het kost willen bewaren, hoe erg hun omgeving ook smeekt of dreigt. Dwangmatige verzamelaars zijn gewoon niet in staat om wat dan ook weg te gooien. Is dat erg, dokter?

Eind december stond in de New York Post een tragikomisch fiat divers te lezen: Patrick Moore, een New-Yorker van 42, werd bedolven onder een torenhoge stapel boeken en kranten toen hij iets opzocht in zijn bibliotheek. Pas nadat hij twee dagen onder zijn eigen rommel begraven had gelegen kwamen de buren hem verlossen.

Net als de onfortuinlijke held van dit avontuur, verzamelen veel mensen een heleboel dingen waarvan ze onmogelijk afstand kunnen doen. Omdat ze er een sentimentele band mee hebben of omdat “het ooit nog wel kan dienen”. De stapel gereedschap opruimen die in de garage ligt te roesten? “Nee, dat kan nog van pas komen!” De oude koffiemolen weggooien die zelfs op een rommelmarkt geen gegadigde zou vinden? “Ben je gek, het is een familiestuk!” De stapels door de zon vergeelde kranten wegdoen? “Dat kan niet, er staan nog dingen in die ik wil lezen...”

Verzamelaars vinden vaak grappige en fantasierijke argumenten om hun manie te rechtvaardigen. Ze hebben altijd een antwoord als hun omgeving begint te klagen. Volgens Serge Gozlan, psychiater, psychotherapeut en gedragstherapeut in het Brugmann-ziekenhuis, beseffen de meeste mensen die niets kunnen weggooien maar al te best dat hun schatten geen enkele esthetische of sentimentele waarde hebben. “Ze vinden het alleen nergens voor nodig ze op te ruimen. In het begin toch, want na enkele jaren, wanneer het verzamelgedrag diep wortel heeft geschoten, beginnen ze te begrijpen dat ze misschien een probleem hebben.”

Vreugdeloos verzamelen

De problemen? Om te beginnen is er de beschikbare ruimte, want na een paar jaar wordt de verzamelaar overwoekerd door de rommel. De omgeving (partner, kinderen) heeft het er natuurlijk ook moeilijk mee. Het geduld raakt op. Vaak is het trouwens de omgeving die als eerste onder de situatie lijdt en alarm slaat.

Afgezien van het heel reële ruimteprobleem is er nog een ander en even belangrijk punt: dat van de betekenis van dit gedrag. Waarom voelen mensen de behoefte om dingen op te potten? Waarom kunnen ze zo moeilijk rommel weggooien? “Het opsparen van objecten is voor veel mensen een manier om een angst te onderdrukken”, zegt Serge Gozlan. “Ze zijn bang dat ze geconfronteerd zullen worden met nare emoties als ze opruimen: ongelukkigheid, verlating, eenzaamheid. Sommigen vrezen ook dat ze hun rommel zullen missen. Eigenlijk zouden ze nochtans graag in staat zijn om dingen weg te doen zonder angst te voelen.”

Als deze neiging verontrustende proporties aanneemt, hebben we te maken met een echte dwangneurose. De psychologen spreken dan van een obsessief compulsieve stoornis, zeg maar van dwangmatig verzamelen wat niets met echt verzamelen te maken heeft. “In tegenstelling met een echte verzamelaar beleeft een dwangmatige verzamelaar geen enkel plezier aan wat hij bewaart. Hij beseft dikwijls dat zijn spullen waardeloos zijn maar blijft het sorteren of opruimen uitstellen. Ik zal het wel doen als ik eens tijd heb, klinkt het dan als excuus.”

Compromissen sluiten

Wat kan een verzamelaar of de partner van een verzamelaar doen? Enkele tips van Serge Gozlan.

Als u alleen woont en geen last hebt van uw manie om alles bij te houden, is er uiteraard geen probleem. Iedereen leeft zoals hij of zij dat wil!

Als u alleen woont en begint te lijden onder het gebrek aan ruimte, mag u niet aarzelen om op consult te gaan bij een psycholoog. Een analytische therapie zal u helpen om de redenen van de verzamelwoede in uw verleden te vinden. Door middel van gedragstherapie kunt u leren uw gewoonten in het heden te wijzigen. Zo kunt u leren beetje bij beetje die dingen weg te doen waar u het minst aan gehecht bent, terwijl u rustig kunt ontdekken wat de eventuele emotionele gevolgen zijn.

Hebt u een verzamelaar in huis, probeer dan te begrijpen dat zijn gedrag, hoe irrationeel het ook lijkt, wel degelijk een functie heeft: de angst bestrijden. Volhardt uw partner ondanks al uw smeekbeden in de boosheid? Besef dan dat hij het niet doet om u te pesten. Misschien lijdt hij er even erg onder als u...

Om de huisvrede te bewaren kunt u compromissen sluiten. Als u bijvoorbeeld het geluk hebt in een groot huis of appartement te wonen, stoort het niet dat de verzamelaar de zolder, de kelder, de werkplaats of de studeerkamer met zijn schatten vult. Als tegenprestatie moet hij dan wel beloven de gemeenschappelijke kamers (de keuken, de woonkamer, de slaapkamer) te sparen...

Als de situatie op een conflict afstevent, hebben de verzamelaar en zijn partner er alle belang bij samen een psycholoog te raadplegen. Ze kunnen dan allebei hun behoeften en hun verlangens vertellen en samen proberen om compromissen te zoeken. Het succes van de therapie hangt natuurlijk in grote mate af van de motivatie van de verzamelaar (wil hij werkelijk iets aan zijn probleem doen of alleen maar de partner plezieren?).

Als u het allemaal moet ondergaan, probeer dan niet in een vicieuze cirkel van boosheid en overdreven vergevingsgezindheid te vervallen. Zoek een evenwicht tussen uw grenzen bepalen enerzijds, en het maar verdragen anderzijds. Tussen begrip en kordaatheid.

Vergeet ten slotte niet dat orde scheppen in uw huis meestal helpt om orde te scheppen in uw hoofd!

Karima Amrous