Heksen, kruiden en nostalgie

In de heuvels van Le Pays des Collines kijken ze niet op een heks of tovenaar. En houden ze overgrootmoeders’ stoof graag in eer. Ga mee op een lentewandeling in een streek waar geneeskruiden thuis zijn.

Op 26 oktober 1610 kon je op de koppen lopen op een heuveltje net buiten het centrum van Ellezelles. Niemand wilde de publieke verbranding missen van vijf vrouwen die veroordeeld waren voor hekserij. Het evenement maakte zoveel indruk dat het in de plaatselijke folklore is blijven leven.

Vandaag is de wereld van heksen, tovenaars en bosgeesten de toeristische troef van Le Pays des Collines. De landelijke en wat vergeten heuvelstreek tussen Ronse en Leuze koestert enthousiast zijn legendes. Het meest bekende streekbier wordt gebrouwen in de Brasserie des Légendes en heet Quintine, naar één van de vijf heksen. Op de laatste zaterdag van juni trekt de Heksensabbat duizenden bezoekers naar Ellezelles. En in het streekbezoekerscentrum is een spektakelparcours met griezeleffecten aangelegd. Hier maakt u kennis met nog een andere lokale legende: Hercule Poirot, de Belgische detective van Agatha Christie. Hij zou in Ellezelles geboren zijn uit Jules Louis Poirot en Godelieve Van Prei. Se non è vero...

Toch is het beste spektakel buiten te zien. Le Pays de Collines vormt de Waalse kant van de Vlaamse Ardennen en strekt zich uit over vier gemeenten plus enkele deelgemeenten van Aat. Het is bijna helemaal uitgeroepen tot natuurpark. Hier focust men op landschapsbeheer, ecologische landbouw en artisanale streekproducten.

Vreemde schepsels

Beboste heuvels wisselen af met glooiende weiden en rustige dorpjes. Een streek om te wandelen dus. Langs Le Sentier de l’Etrange in Ellezelles, het 6 km lange pad waar vreemde schepsels van beeldhouwer Jacques Vandewattyne, de man die 30 jaar geleden de streek weer op de kaart zette, hun opwachting maken. Een blauwe heks, een rode duivel die viool speelt, een bonte weerwolf... Mooie panorama’s zijn ook te zien langs de taalgrenswandeling In het Brakelbos (7,5 km in Vloesberg, d’Hoppe en Brakel) en langs het Circuit van de mysterieuze bomen (2 km) in Malinvault.

Heksen, zo weten we nu, waren eigenlijk wijze vrouwen die de kracht van kruiden kenden. De link tussen de streeklegendes en de kruiden wordt gelegd in het Maison des Plantes médicinales in Vloesberg. In de vroegere gemeenteschool wacht een didactische tentoonstelling van de belangrijkste geneeskrachtige kruiden. De bezoeker kan er ruiken aan etherische oliën en gedroogde planten, kruidenproducten kopen, in een bar nippen aan een engelwortelaperitief of kamillethee en zijn zintuigen verder de kost geven in een tuin met 80 geneeskruiden.

“We hebben hier in de streek altijd gespecialiseerde kruidentelers gehad, ook vandaag nog”, zegt herborist Anne Vandewiele, die het centrum leidt. “De link met de heksen is dus nog zo gek niet!”. Voor wie er niet genoeg van kan krijgen: in de tuin vertrekt ook een 4 km lang wandelpad langs geneeskruiden in het wild.

Naast de stoof

Dat alles mag ons niet doen vergeten dat Le Pays des Collines tot in de jaren 1970 een arme streek was waaruit jonge mensen moesten wegtrekken om werk te vinden en in hun levensonderhoud te voorzien. Dit rurale verleden is bewaard gebleven in het Ecomusée in Lahamaide.

In dit museum schurken een hoevetje, een estaminet, schuren, een smidse, een klompenmakerij, een droogast voor tabak en andere werkplaatsen tegen elkaar aan. Alles is hier blijven stilstaan zoals het was in 1950.

“Toch willen we geen passief museum zijn”, zegt verantwoordelijke Marleen Awauters. “We organiseren veel activiteiten, we sluiten aan bij de hedendaagse noodzaak van duurzame voedselproductie en we zeggen zeker niet dat het vroeger allemaal beter was. Als scholen op bezoek komen, krijgen de kinderen les zoals 60 jaar geleden. En, geloof me, dat vinden ze niet leuk!”

En toch kan nostalgie heel aangenaam zijn. Zeker als je na een lange wandeling in het estaminet van het Ecomusée naast de oude stoof kunt genieten van een streekbier. Terwijl je jezelf gelukkig prijst dat je de was niet meer hoeft te doen aan de tobbe met zwengel die hier tentoongesteld staat.

Ludo Hugaerts – Foto’s Bart Degrande