Hartkwalen treffen vrouwen anders

Mannen en hartproblemen, het is een bekend verhaal. Maar als het vrouwenhart sputtert, ut zich dat via andere, vagere klachten, die niet altijd worden herkend.

Als het over hartproblemen gaat, lopen de wegen van mannen en vrouwen flink uiteen. De symptomen bij mannen zijn uitvoerig beschreven, waardoor vrouwen de link met hun hart niet altijd leggen. “Hartproblemen manifesteren zich bij vrouwen zo’n 10 jaar later dan bij mannen. Maar dat vrouwen op jongere leeftijd geen hartklachten hebben, is een misvatting”, weet dr. Sofie Gevaert (cardiologe, UZ Gent). “Hartproblemen komen bij vrouwen op alle leeftijden voor, maar meer na de menopauze. Een hartkwaal is bij vrouwen ook niet onschuldiger. Bij een hartinfarct is hun overlevingskans vandaag zelfs kleiner dan bij mannen. De oorzaak kennen we niet. Mogelijk speelt het niet correct inschatten van de klachten mee.”

Dat meer vrouwenharten op hol slaan, heeft ook te maken met hun levensstijl. Generaties vrouwen hebben zich een meer mannelijk levenspatroon aangemeten stelt dr. Nathalie Meyten (cardiologe, ZNA Middelheim) vast: “Ze combineren werk en privé, plooien zich vaak dubbel om op alle terreinen perfect te presteren. Wat niet realistisch is en tot hoge stress leidt, in combinatie met ongezondere gewoonten zoals roken, alcohol, minder beweging. Met als gevolg dat ook het vrouwenhart aangetast raakt. Vrouwen maken op dat vlak een inhaalbeweging. Maar over de psychische oorzaken van hartaandoeningen, waarvoor vrouwen toch gevoeliger lijken, weten we nog veel te weinig.”

1 Hartinfarct

De gekendste hartkwaal, het infarct, voltrekt zich bij vrouwen niet altijd volgens het klassieke scenario. Vrouwen voelen doorgaans meer atypische klachten, die niet meteen worden geassocieerd met hart en vaten. Dr. Gevaert en dr. Meyten: “De bekende hevige, drukkende pijn, alsof een olifant zijn poot op uw borst zet, signaleren vrouwen minder dan mannen. Vrouwen hebben het meer over een stekende pijn. Ook de uitstralende pijn naar de linkerarm, een klassiek alarmsignaal bij mannen met een hartinfarct, is niet altijd aanwezig bij vrouwen. Daardoor worden vrouwen niet altijd ernstig genomen. Hun omgeving vindt hen een zeurpiet of ze krijgen te horen dat het tussen de oren zit. Doordat de klachten vaag zijn, kloppen vrouwen vaak te laat bij de dokter aan, waardoor er al heel wat schade is aangericht aan de hartspier.”

Ander struikelblok is dat vrouwen hun pijn anders interpreteren en formuleren. Vaak zijn ze emotioneler of klinken de klachten vager. Dr. Nathalie Meyten: “Vrouwen die aankloppen met pijnklachten hebben meestal een hele weg afgelegd. Vaak hebben ze zich in hun hoofd al een idee gevormd van wat er met hen aan de hand kan zijn. Dat kan zorgverleners op het verkeerde been zetten, waardoor niet meteen aan een hartprobleem wordt gedacht. Bijvoorbeeld omdat de vrouw zelf overtuigd is dat ze hyperventileert. Een man formuleert de symptomen door de band duidelijker, al is dit zeker geen zwart-witverhaal.

Bij mannen is een hartinfarct vaak het gevolg van een volledige verstopping van de kransslagader op één welbepaalde plaats. Daar is door het proces van slagaderverkalking een plaque gescheurd en hierop is een klonter gevormd die de bloedtoevoer naar een deel van de hartspier plots belemmert. Resultaat: een hartinfarct. Bij vrouwen zien we meer verspreide, kleinere vernauwingen in de kleine vertakkingen van de kransslagaders. Die hebben eerder last van hartkrampen. Door de vernauwingen kan minder zuurstof naar het hart vloeien. Soms zijn die vernauwingen microscopisch klein en veel moeilijker op te sporen. De huidige technieken schieten op dat vlak nog tekort. Daardoor blijven heel wat van deze aandoeningen onder de radar en worden ze onderbehandeld.”

De opsporingstechniek die nu standaard wordt ingezet om vernauwingen in kransslagaders te traceren, de coronarografie, houdt voor vrouwen bovendien meer risico’s in dan voor mannen. “Bij dit onderzoek wordt via de lies of de pols met een katheter contrastvloeistof in de kransslagaders gespoten om vernauwingen zichtbaar te maken. Bij vrouwen is de kans op complicaties, zoals ongewenste bloedingen, groter”, zegt dr. Gevaert.

2 Hartritmestoornissen

Hartritmestoornissen ontstaan bij problemen met het elektrische netwerk dat de knijpbeweging van de hartspier regelt. Deze stoornissen doen zich voor in allerlei vormen. Vrouwen zijn gevoeliger voor andere types hartritmestoornissen dan mannen. Dr. Gevaert: “Voorkamerfibrillatie, de bekendste en meest voorkomende stoornis, komt op jonge leeftijd meer voor bij mannen, maar is risicovoller voor vrouwen. Deze stoornis geeft vaak aanleiding tot de vorming van bloedklonters. Die klontervorming treedt makkelijker op bij vrouwen. Precies dat is gevaarlijk omdat het kan leiden tot een trombose of een beroerte. Vrouwen lopen dus meer kans op complicaties door de ritmestoornis. Dat is ook de reden waarom aan vrouwen sneller bloedverdunnende medicatie wordt gegeven.”

3 Gebroken hartsyndroom

Een typisch vrouwelijke aandoening, die gelukkig niet zo frequent voorkomt, is het gebroken hartsyndroom. Er kan een link zijn met extreem verdriet maar dat hoeft niet zo te zijn. Dr. Gevaert en dr. Meyten: “Het gebroken hartsyndroom is eigenlijk een ziekte van de hartspier, die optreedt na een zware shock of bij grote emotionele stress. Dan kan een overlijden zijn, een ruzie in de familie, een zware ingreep, noem maar op. We zien dit meestal bij vrouwen in of na de menopauze. De aandoening wordt vaak verward met een hartinfarct omdat de symptomen soms gelijkend zijn. Zoals kortademigheid en benauwdheid.”

“Bij een gebroken hartsyndroom gaat het hart plots falen. Het grootste deel van de hartspier trekt niet meer samen, hoewel er ter hoogte van de kransslagaders geen vernauwingen worden gevonden. De precieze oorzaak is nog niet gevonden. Mogelijk spelen stresshormonen (zoals adrenaline) hierbij een belangrijke rol.”

“Het goede nieuws is dat deze aandoening – als ze niet te lang aanhoudt – volledig kan herstellen. Enkele dagen na de shockervaring zal de hartfunctie zich stilaan herpakken. Meestal volstaat een korte behandeling om het hart tijdelijk te ondersteunen. Het is uitzonderlijk dat iemand dit twee keer meemaakt. Bij mannen komt het uiterst zelden voor.”

4 Syndroom X

Het vrouwenhart herbergt nog meer mysteries. Zoals cardiaal syndroom X (CSX) dat bijna enkel vrouwen treft en aangeeft dat er iets schort met de hart-functie. Dr. Meyten: “Het syndroom verwijst naar vrouwen met pijn op de borst bij wie tijdens een inspannings-proef, zoals een fietstest, afwijkingen worden vastgesteld. De oorzaak van die afwijkingen kunnen we niet achterhalen omdat de slagaders er normaal uitzien. Cardiaal syndroom X luidt de diagnose dan. Vermoedelijk gaat het om een aantasting van de microscopisch kleine bloedvaten. Sinds enige tijd weten we dat dit niet zo onschuldig is. Vrouwen met die afwijkingen ondervinden niet onmiddellijk levensbedreigende problemen maar nu we deze groep langer opvolgen, hebben we gemerkt dat zij op latere leeftijd wel meer hart- en vaataandoeningen ontwikkelen dan vrouwen zonder cardiaal syndroom X. Het is belangrijk dat deze vrouwen dus extra aandacht hebben voor een gezonde levensstijl en zich regelmatig laten checken.”

5 Beroerte

Mannen en vrouwen zijn ook niet gelijk wanneer het om beroertes (of herseninfarcten) gaat. Dr. Meyten: “Vrouwen worden niet alleen vaker getroffen, ook hun levenskwaliteit is nadien slechter dan die van mannen. Zij houden er meer letsels aan over zoals verlammingen of geheugenproblemen en ook hun sociale leven raakt meer ontspoord. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat vrouwen misschien minder goed verzorgd worden dan mannen. Als een man een beroerte krijgt, werpt de partner zich meestal op als een toegewijde mantelzorger, maar omgekeerd gebeurt dit veel minder.” Vrouwen hebben ook meer specifieke risicofactoren voor een beroerte, zoals migraine met aura, hoge bloeddruk, roken, diabetes en voorkamer-fibrillatie.

Kari Van Hoorick