Handmade in Firenze

In de 15de eeuw genoten de Florentijnse kunstambachten wereldfaam. Hoe het vandaag gesteld is met deze eeuwenoude erfenis? Made in China heeft terrein gewonnen op de Ponte Vecchio. Maar wie – niet eens zo hard – zoekt, vindt in Firenze nog altijd uitmuntende vaklui.

Ik kuier door bochtige steegjes en ben, omringd door perfecte bogen, sierlijke vensters en kleurrijke gevels, op zoek naar het ambachtelijke erfgoed van deze stad. Hier en daar heeft het lentezonnetje een bres weten te slaan in het grijze wolkendek. De stad baadt in een warme gloed. De Arno heeft vandaag een fascinerende, haast gifgroene kleur. Een ambachtswandeling door deze sublieme stad is als een reis door de tijd: van de middeleeuwen tot de renaissance.

Zijde volgens de regels

Zijdeatelier Antico Setificio Fiorentino heeft wat weg van een klooster. Het ademt de zalige koelte die zo typisch is voor goed bewaarde oude panden, een geur van geboend hout en groen gebladerte. Alleen het geklik van de weefgetouwen – een aantal ervan nog altijd halfautomatisch – doorbreekt de stilte. In dit atelier bewerkt men de kostbare zijdedraad nog altijd volgens de regels van een kunst die tijdens de gloriejaren van de stad werd gebruikt. Zijde werd omstreeks het jaar 1110 in Italië geïntroduceerd door missionarissen die terugkeerden uit China. Vooral onder de Medici breidde de zijde-industrie sterk uit. In oude teksten is er sprake van straten versierd met kostbare zijde. Antico Setificio Fiorentino, Via Lorenzo Bartolini 4, http://anticosetificiofiorentino.com

Sublieme creaties in edelmetaal

Ten tijde van de Medici leefde Benvenuto Cellini, tekenaar, beeldhouwer, metaalgieter en geniaal edelsmid. Met hem bereikte de bewerking van edelmetalen een ongekend hoogtepunt: zijn bekendste werk als goudsmid is de beroemde saliera met Cybele, godin van de aarde, en Neptunus, god van de zee, aan weerskanten van het bootvormige zoutvat. Vandaag beroemen zowel de bedrijven Brandimarte als Aliani e Perini zich op afstamming van de beroemde meester. De eerste firma heeft zich gespecialiseerd in tafelzilver en siervoorwerpen, de tweede heeft een passie voor zilveren en gouden juwelen. Beide huizen leveren sublieme creaties af die, hoewel uiterst modern, ook getuigen van buitengewoon vakmanschap. Brandimarte. Via U. Foscolo 6, www.brandimarte.com Aliani e Perini, Via Ramaglianti 8, www.alianieperini.com

Meubelen met scagliola

Ook in Lo Studiolo van Maurizio Ponziani is de sfeer rustig en vredig. Dit atelier restaureert meubelen en kopieert oud Venetiaans, Siciliaans, Genovees maar ook Frans, Engels en Duits meubilair. Het merendeel van de technieken waar Ponziani bij zweert, wordt al lang niet meer gebruikt in de klassieke productie van meubelen, lambriseringen en deuren. Maar dit ambachtelijke atelier houdt de tradities van het kunstmeubel in eer. Alles gebeurt nog met de hand: het mengen van de diverse laksoorten, het aanbrengen van vernis en bladgoud.

Diezelfde trouw aan het kunstambacht zet ook de toon bij Bianco Bianchi: in hun atelier restaureren en creëren Alessandro en Elisabetta Bianchi scagliola of inlegwerk. Die nobele en eeuwenoude kunstvorm was al ten tijde van de Romeinen bekend, maar nam vooral in het Toscane van de 13de eeuw een hoge vlucht. Scagliola worden gemaakt op basis van seleniet (maansteen) dat tot poeder wordt vermalen. Met dat poeder wordt een pasta bereid met dierlijke lijm en pigmenten. De pasta vult fraaie in tafels, panelen en zwart marmer gekerfde motieven op en kleurt ze in. Lo Studiolo van Maurizio Ponziani, Via Santo Spirito 27 Bianco Bianchi, via Lisbona 4/E, www.biancobianchi.com

Monniken parfum

Maar voor mijn meest tastbare, meest fysieke reis terug in de tijd hoef ik maar mijn neus te volgen. Wie de deur opent van de Officina Profumo Farmaceutica di Santa Maria Novella, in 1221 opgericht door dominicaner monniken, belandt vanzelf in het verleden. Met tal van geneeskrachtige kruiden uit hun eigen moestuin bereidden de monniken medicijnen, zalfjes en balsems voor de kleine ziekenboeg van hun klooster. Vele creaties later – waaronder een eau de toilette voor Catherina de Medici en een potpourri die is uitgegroeid tot een heus instituut – is de oudste parfumerie ter wereld veranderd in een ultrageavanceerd en clean laboratorium. Begrijpelijk natuurlijk: er zijn eeuwen verstreken, hygiëne is veel meer van tel dan vroeger en de extractie- en distillatietechnieken zijn geëvolueerd. Maar gelukkig worden zowel mijn ogen als reukzin nog altijd verwend in de winkel van de Officina: ik bemerk fresco’s en met fijn goud gepatineerde sierlijsten, hoge kasten in gevernist, bruin hout met venstertjes in geblazen glas, flacons die nooit hun glans verliezen, eeuwenoude maar tijdloze formules. Officina Profumo Farmaceutica di Santa Maria Novella, Via della Scala 16, www.smnovella.it

Leder in al zijn vormen

Inmiddels ben ik helemaal in de ban van mijn bijzondere wandeling. Mijn volgende halte is Madova Gloves, het winkeltje van een handschoenenfabrikant die werkt met schaapsleder. Ik kan kiezen tussen prêt-à-porterhandschoenen of ik kan ze helemaal op maat laten maken. Dit atelier neemt enkel genoegen met leder van topkwaliteit: fijn, stevig en soepel. Idem bij Cellerini, waar ze uitblinken in het maken van tassen en allerhande accessoires. Ik ben overrompeld bij het zien van zoveel elegantie. Even later, bij Stefano Bemer, heb ik dan weer spijt dat ik geen man ben. Deze fabrikant van sublieme herenschoenen tekent voor zowel maatwerk als prêt-à-porter. De schoenen worden geleverd in dozen die subtiel geparfumeerd zijn met de beroemde potpourri.

Nadien geef ik mijn ogen de kost bij Giulio Giannini & Figlio: dit huis verkoopt al sinds 1856 schriften en albums met lederen band, marmereffect of de allures van een heus toverboek. Schriften waar reizigers in de 19de eeuw hun avonturen in neerpenden. Bij het zien van al dat fraais bekruipt me het verlangen om, gewoonweg voor het plezier van de zintuigen, opnieuw aan te knopen met de kunst van het schrijven. Waarom heb ik mijn reisverslag niet in zo’n schrift opgetekend? Het is kwart over twee. Tijd voor de lunch in een trattoria net naast het atelier van Stefano Bemer.

Madova Gloves, Via Guicciardini 1/R, www.madova.com Cellerini, Via del Sole 37/r, www.cellerini.it Giulio Giannini & Figlio, Piazza Pitti 37/R, www.giuliogiannini.it Stefano Bemer srl, Via San Niccolò 2, www.stefanobemersrl.com

TEKST, FOTO’S EN TEKENINGEN BERENGERE DESMETTRE