Gezocht: vaccin tegen mama momzilla

Momzilla’s worden ze genoemd, de moeders van bruidjes of bruidegoms die het koste wat het kost hun eigen zin willen doordrukken bij het plannen van het huwelijk van hun kind. Hoe is het zover kunnen komen, en hoe wapenen wij ons daartegen?

Carla schaamt zich dood over haar eigen gedrag. “Hoewel ik echt wilde dat het huwelijk van mijn dochter de mooiste dag van haar leven zou worden, is een groot deel van de voorbereiding vergald door het gebekvecht tussen de moeder van de bruidegom en mezelf. Ik besefte pas hoe onvergeeflijk dat was toen mijn dochter op een dag echt instortte. Wanhopig huilde ze dat ze al niet meer wilde trouwen, dat ze er echt niet meer tegen kon. Hoewel ik het beste wilde voor mijn kind en haar wilde beschermen tegen de bemoeizucht van haar aanstaande schoonmoeder, was de hele toestand geëscaleerd tot een oorlog. Ik kon mezelf wel voor de kop slaan: hoe kon ik het toch zover laten komen?”

Discussiefora op het internet, gesprekken bij de kapper of tussen vriendinnen: als trouwen ter sprake komt, duiken meteen verhalen op over moeders die huwelijksfeesten naar hun hand willen zetten. De Gentse psychoanalyticus Lieven Jonckheere is niet verrast. “Op dat moment is er geen goede manier om moeder te zijn. Ofwel is ze te veel aanwezig ofwel te weinig. En misschien is te veel aanwezig zijn nog altijd beter dan te weinig. Vergeten we niet dat sommige moeders dan ook echt depressief kunnen worden, en achteraf soms moeilijk weer de draad met hun dochter kunnen opnemen. Je zou bijna denken dat moeders zo overreageren om niet depressief te moeten worden...

Maar eigenlijk is het voor een moeder altijd zoeken naar de juiste dosering van haar aanwezigheid. Het huwelijk van een dochter is in elk geval niet de gelegenheid waarbij dat het best lukt.”

Ieder zijn stempel

Waarom zijn problemen onvermijdelijk? “Alles heeft te maken met de cultuur waarin wij leven en die enorm geïndividualiseerd geworden is”, stelt de psychoanalyticus vast. “In andere culturen is de rol van de moeder van de bruid strikt bepaald door het huwelijksritueel. Iedereen weet wat zij moet doen, zijzelf ook: je zou kunnen zeggen dat ze niet de kans krijgt om onnozel te doen. Dat was overigens bij ons vroeger ook zo: iedereen trouwde op ongeveer dezelfde manier en moeders hadden daarin een vaste rol. Of we nu voor of tegen dat soort rituelen zijn: ze maken in ieder geval iedereen duidelijk waaraan zich te houden. Dat is nu veranderd. Die individualisering zien we om te beginnen al in de wijze waarop het bruidspaar vandaag zijn eigen stempel op het huwelijk wil drukken. En dat niet altijd met evenveel stijl, want eigen stijl blijkt vaak synoniem met anders, met nog spectaculairder. Kijk maar naar huwelijksaanzoeken. Het valt op dat die almaar hoger moeten gebeuren: op een dak of een bergtop, in een vliegtuig en straks in een raket naar Mars of Venus... Weg van de wereld, weg van moeder aarde...”

“In elk geval, moeders weten niet echt meer wat van hen verwacht wordt bij zo’n huwelijk. En dus slaan ze er maar zelf een slag in, hun eigen slag. En dat botst dan met wat het bruidspaar, of één van de partners, voorzien had. Ook weer vanuit zijn of haar eigen verlangen, zijn of haar eigen verwarring. En met het scenario dat de schoonfamilie, zeg maar de moeder van de bruidegom, in haar hoofd had. Zo komt het dan tot verkapte confrontaties tussen de moeder van de bruid en die van de bruidegom, met uiteindelijk vaak een ruziënd bruidspaar.”

Geen plaats voor verdriet

“De voorbereiding van zo’n huwelijk is voor de ouders natuurlijk ook een erg emotionele periode. Een kind loslaten gaat altijd met verdriet gepaard. In primitieve culturen heeft dat verdriet nog een duidelijke plaats. Bij ons daarentegen moet het huwelijk per se één plezante boel zijn. Maar dat is het natuurlijk niet. ’t Is delicaat om het daarover te hebben, maar achter dat verdriet, achter die emotionele knoop, schuilt de moeilijkheid van zowel de moeder als de vader om te erkennen dat hun dochter een eigen seksueel leven, een eigen verlangen heeft. Want dat is toch het punt waarop ouders hun kind moeten loslaten. Een huwelijk consacreert als het ware de eigen seksualiteit van het kind. Nu mag het, het moét zelfs. Zoals papa en mama dat doen. De drukdoenerij van de moeder lijkt mij vooral een reactie hierop. En de stilte van de vader ook.”

En de vader?

Tja, waar blijft de vader? “Op de achtergrond, een beetje verdrietig, een beetje verongelijkt. En af en toe, als hij voldoende gedronken heeft, maakt hij een formidabele lapsus. Hij noemt bijvoorbeeld tijdens zijn speech zijn dochter “mijn vrouw” of hij doet een of ander onhandig manoeuvre op de dansvloer, dat de dochter – achteraf, als ze eraan terugdenkt – in de war brengt.”

Maar de moeder heeft het ook moeilijk met die erkenning van de seksualiteit van haar dochter. “Dat komt vaak op schrijnende wijze tot uiting in discussies rond de trouwjurk met soms heel krasse uitspraken van moeders over té blote ruggen of té diepe halsuitsnijdingen. Ook dat blijft de dochter natuurlijk bij.”

Mogen we zeggen dat de moeder jaloers is op haar dochter en in haar schoenen wil staan? “Dat kan een rol spelen. Moeders die zich vereenzelvigen met hun dochters en hen willen behoeden voor de fouten die zij destijds zelf maakten, bijvoorbeeld: de verkeerde trouwjurk gekozen, of de verkeerde man...

Ze maakt haar dochter dan op alle mogelijke manieren duidelijk dat ze zich niet moet laten doen, zoals zij zich zoveel jaren voordien heeft laten doen. En daarbij verliest ze natuurlijk uit het oog dat ze haar dochter ertoe verplicht om zich... door haar – haar eigen moeder dus – te laten doen, zodat ze precies bereikt wat ze wou vermijden.”

Oplossing(en)?

Hoe kan al die trammelant vermeden worden? “De commerce! Die heeft dat gat in de markt al gevonden: voor veel geld vind je wel een of andere huwelijksplanner die de momzilla’s – en ook de trouwers zelf – op hun plek en in bedwang kan houden. Maar de beste oplossing is natuurlijk nog altijd... (lacht): niet trouwen!”

Helpt het als het bruidspaar zelf een scenario opstelt en strikt de rol van de ouders daarin definieert? “Een beetje, misschien. Als alle rollen strikt omschreven zijn en de omgeving ervan doordrongen is dat het bruidspaar en niemand anders beslist, is het risico op dergelijke problemen het kleinst. Maar het risico daarbij is dan weer dat een van de trouwers het laken iets te veel naar zich toetrekt, als ik dat zo mag zeggen. En dat de andere dat dan achteraf kwalijk kan nemen en zeggen Ik heb mij door jou laten doen! En dan staan we weer even ver als met de momzilla’s...”

Ariane De Borger