Getuige van een ongeval of misdrijf? Onze advocaat geeft raad

Het kan ons allemaal overkomen dat we op een dag getuige zijn van een ongeval of misdrijf. Uw getuigenis kan heel belangrijk zijn, want zonder bewijs wordt de schade niet vergoed. Maar wat zijn de rechten en plichten van de getuige?

De politie heeft mijn visitekaartje in ontvangst genomen, later werd ik door de verzekeraar van een van de partijen gevraagd een verklaring als getuige op te stellen. Van die verzekeraar ontving ik later een bedankbriefje”, schrijft ons een lezer uit Oelegem, als reactie op onze lezersoproep naar uw ervaringen als getuige. Zo hoort het ook, want uw getuigenis kan een wereld van verschil maken. Maar mag u ook weigeren om getuige te zijn? Is een anonieme getuigenis geldig? En bent u verplicht voor de rechter te verschijnen als u wordt opgeroepen? Deze en andere vragen beantwoordt advocaat Benoît Malevé aan de hand van getuigenissen van onze lezers.

Zelf beschuldigd van valse getuigenis!

“Ik heb een minder goede ervaring als getuige van een verkeersongeval, waarbij ik de betrokkene (2,8 promille) uit het wrak heb gehaald. Nadien heeft hij mij tot twee maal toe voor de rechtbank aangeklaagd wegens meineed. Ik werd weliswaar telkens vrijgesproken, maar het geeft toch een heel onaangenaam gevoel en het spoort niet aan om een volgende keer te getuigen. Na 38 jaar als beroepsbrandweerman heb ik ergere dingen meegemaakt, maar toch...”

E.D., Wondelgem

Advocaat Benoît Malevé: “De getuigenis is een van de elementen die toelaten om een ‘juridische waarheid’ vast te stellen. Als de getuige voor de rechtbank wordt opgeroepen, legt hij een eed af, tenzij het een verwant is van de partij. Het gebeurt dat een betrokken partij niet tevreden is over een getuigenis die in zijn nadeel is. Deze partij kan dan een procedure starten wegens valse getuigenis. Omdat het hier om een verkeersongeval gaat, kan degene die het ongeval had de getuige voor de correctionele rechtbank dagen. Maar de betrokkene zelf moet bewijzen dat de getuigenis vals is. Dat is niet eenvoudig en zelfs onmogelijk als er andere objectieve elementen zijn die aantonen dat de getuigenis correct is (bijv. beelden van een bewakingscamera). De getuige die beschuldigd wordt van een valse getuigenis kan op zijn beurt een vordering instellen wegens ‘roekeloze en tergende procedure’. Er wordt dus niet lichtzinnig omgesprongen met een beschuldiging van iemand wegens valse getuigenis. Wie dat doet, kan zelf veroordeeld worden en moet bij ongelijk de procedurekosten van de getuige betalen.”

Een late getuige

“Ik had een aanrijding zonder lichamelijke schade. Er is discussie over de aansprakelijkheid. De tegenpartij komt nu met een getuigenis in zijn voordeel, maar de naam van de getuige werd niet vermeld op het aanrijdingsformulier. Er was veel volk op de plaats van het ongeluk. Het kan dus best dat deze persoon ter plaatse was, maar is deze getuigenis geldig? Zal de rechter ze als objectief beschouwen?”

P.G., Namen

De advocaat: “Bij ongevallen op de weg is het aanrijdingsformulier het essentiële bewijsstuk op basis waarvan de rechtbank over de aansprakelijkheid beslist, behalve wanneer de politie ter plaatse komt en een proces-verbaal opmaakt. Daarom is het ook belangrijk dat beide partijen elkaars verklaringen nalezen en eventueel op het formulier aanduiden als ze niet akkoord zijn. Zijn er getuigen, dan is het belangrijk hun gegevens op het aanrijdingsformulier te vermelden of toch minstens hun naam en telefoonnummer. Duikt er achteraf nog een getuige op, dan wordt die niet per definitie geweerd (soms wordt er een oproep voor getuigen gedaan, die sowieso pas later opduiken), maar er wordt wel voorzichtig mee omgesprongen. De rechter kan de getuige eventueel oproepen zodat hij zelf een oordeel kan vormen over de kwaliteit van de getuige. De advocaten van beide partijen kunnen de late getuige vragen stellen om tegenstrijdigheden op te sporen. Een late getuigenis speelt dus mee, maar weegt minder vaak door als bepalend element.”

Getuigenis versus aanrijdingsformulier

“Een tijdje geleden had ik een aanrijding in een file. Ik werd achteraan aangereden door een vrachtwagen. De bestuurder was heel agressief. Hij werd ook nog eens bijgetreden door een collega-chauffeur die bereid was te getuigen dat ik een verkeerd manoeuvre had gemaakt. Maar intussen was het aanrijdingsformulier al ingevuld. Wat heeft de meeste waarde: een getuigenis of het formulier?”

R.W., Boom

De advocaat: “Het aanrijdingsformulier heeft een belangrijke bewijswaar-de. Verklaart een getuige iets dat tegenstrijdig is met wat de betrokken partijen op het formulier noteerden en ondertekenden, dan zal de rechter wellicht geen rekening houden met de getuigenis. Bevat het formulier tegenstrijdige versies die allebei plausibel zijn, en de getuigenis komt overeen met een van beide versies, dan zal de getuigenis de balans doen overhellen.”

Anonieme getuige

“Een paar jaar geleden kreeg ik onverwacht bezoek van de politie. Een anonieme getuige beweerde dat ik een auto had aangereden op een parking en er vandoor was gegaan. Gelukkig was er niets aan mijn wagen en hechtte de politie weinig geloof aan de anonieme getuige (die, zo bleek nadien, zelf tegen de andere wagen was gereden), maar ik vraag me toch af: wat als de politie de anonieme getuige wél had geloofd? Kan je veroordeeld worden (voor vluchtmisdrijf!) op basis van een anonieme getuigenis?”

M-J D., Dinant

De advocaat: “De rechter kan rekening houden met een anonieme getuigenis, maar de bewijswaarde ervan is niet zo groot als wanneer de getuige zijn versie voor de rechter bevestigt. Een anonieme getuige kan per definitie niet voor de rechter verschijnen, er is geen confrontatie mogelijk. Is de anonieme getuigenis het enige bewijselement, dan zal de rechter allicht oordelen dat ze wat licht weegt. Zijn er nog andere objectieve elementen in het dossier, dan kan de rechter er toch rekening mee houden. Stel dat u uw auto beschadigd aantreft met een briefje onder uw ruit van een anonieme getuige en daarop de nummerplaat van de wagen die u hebt aangereden. Dan zal de politie een onder- zoek voeren naar vluchtmisdrijf op basis van een anonieme getuigenis.”

Naar de rechtbank

“Ik was getuige van een hold-up in een winkel en werd ter plaatse door de politie ondervraagd. Onlangs kreeg ik een oproepingsbrief om voor de rechtbank te verschijnen. Moet ik daar naartoe? Mijn getuigenis staat al op papier, is dat niet voldoende?”

A.V., Diest

De advocaat: “In een burgerlijk proces beslissen de partijen zelf of ze getuigen oproepen. Hier gaat het om een strafproces (diefstal met geweld). Als er tegenstrijdigheden opduiken zal de rechter getuigen willen horen. Kan de getuige zich niet kan verplaatsen, bijv. om medische redenen, dan mag hij schriftelijk getuigen. Vindt de rechter de schriftelijke getuigenis onvoldoende, dan zal hij de getuige toch oproepen (desnoods gaat hij bij de getuige langs). Wie niet opdaagt, riskeert een geldboete. Bij een belangrijke getuige kan de rechter de politie zelfs een mandaat geven om hem/haar voor de rechtbank te brengen.”

“In een strafzaak als deze zal de rechter zelden getuigen oproepen. Er is immers een strafdossier, de getuigen werden gehoord en hun verklaringen bevinden zich in het dossier. Getuigen maanden, soms jaren na de feiten laten terugkomen, levert niet veel op. Behalve bij een assisenzaak, waar het traditie is dat getuigen opnieuw gehoord worden.”

Niet getuigd

“Mijn dochter zag onlangs op de tram hoe een oudere dame werd aangevallen door twee jonge kerels. Niemand ondernam iets. Ook zij niet, uit schrik dat de daders zich ook tegen haar zouden richten. Bestaat er een plicht om te getuigen?”

M.H., Brussel

De advocaat: “Er bestaat geen plicht om te getuigen. Wanneer u als getuige geïdentificeerd wordt (bijv. door een bewakingscamera), kunt u wel uitgenodigd worden om te getuigen, door een van de partijen, door de rechtbank, door de politie. We moeten hier het onderscheid maken tussen getuigen en het niet verlenen van hulp aan een persoon in nood. Wordt u geïdentificeerd, dan kunt u voor dit laatste vervolgd worden.”

Geen tijd!

“Ik was getuige van een verkeersongeval tijdens de ochtendspits. Andere getuigen zijn uitgestapt. Zelf was ik erg gehaast omdat ik een belangrijke vergadering had en door de file al laat was. Ik ben uitgestapt, heb mijn visitekaartje gegeven aan beide partijen, maar ben dan doorgereden. Ik heb er niets meer over gehoord, maar vraag mij af of ik wel wettelijk gehandeld heb. Ben je als getuige van een verkeersongeval verplicht ter plaatse te blijven tot de politie er is? Kan ik alsnog een boete krijgen omdat ik doorgereden ben?”

J.D., Vilvoorde

De advocaat: “Bent u niet zelf betrokken bij het ongeval, dan moet u niet ter plaatse blijven. Bent u wel betrokken partij, dan pleegt u vluchtmisdrijf als u niet blijft. Een getuige kan geen vluchtmisdrijf plegen. Het volstaat uw gegevens achter te laten. Het gebeurt regelmatig dat de politie niet ter plaat-se komt als er geen gewonden zijn. U hebt dus gedaan wat u moest doen. Anders is het als bijv. een automobilist uit een straat komt waar hij geen voorrang heeft en om hem te ontwijken een automobilist die op de voorrangsweg rijdt een manoeuvre maakt waardoor hij een ongeval veroorzaakt. Zelfs al heeft de automobilist die uit de niet-voorrangsweg kwam het andere voertuig niet geraakt, toch is hij bij het ongeval betrokken omdat hij de voorrang niet naleefde. Hij moet dan ter plaatse blijven, niet als getuige, maar als betrokken partij.”

In een lastig parket

“Ik ben lid van een zaalvoetbalclub. Mijn vriend en ik carpoolen naar de wedstrijden. Bij een manoeuvre op de parking van een sportcentrum botsten mijn vriend en een ander lid van de club tegen elkaar. Ze hebben een aanrijdingsformulier ingevuld en daarmee was de zaak afgedaan. Maar hadden ze de politie erbij gehaald, had ik dan moeten getuigen? Dat zou ik vervelend hebben gevonden. En wat moet je doen als je tegen een wagen rijdt op een parking en de eigenaar is in geen velden of wegen te bekennen?”

L.S., Nijvel

De advocaat: “Niemand is verplicht om te getuigen. U kunt trouwens altijd aangeven dat u niet wenst te getuigen omdat u niet precies gezien hebt wat er gebeurd is. Het is niet verboden dat de getuige een vriend of familielid is, maar de rechter zal er omzichtig mee omspringen. Vormt de getuigenis het enige bewijselement, dan zal de tegenpartij opwerpen dat ze niet erg geloofwaardig is. Zijn er nog andere objectieve bewijselementen, dan zal er wel rekening worden gehouden met de getuigenis.”

“Rijdt u op een parking een auto aan en de eigenaar is niet te bespeuren, dan moet u vermijden dat u beschuldigd wordt van vluchtmisdrijf. U kunt best uw naam en telefoonnummer achterlaten op een briefje achter de ruitenwissers en een verklaring afleggen op het dichtstbijzijnde politiebureau. Daar laat u uw naam en adres achter en de nummerplaat van de wagen die u hebt aangereden. Een andere mogelijkheid is uw verzekeraar te verwittigen en een aangifte te doen van het schadegeval. Uw verzekeraar kan de eigenaar van de andere wagen terugvinden en contact nemen met de verzekeraar van de tegenpartij.”

Jocelyne Minet en Benoît Malevé