Gelukkig zijn als therapie!

Gelukkig zijn, op tijd aan jezelf denken, voldoende lachen: voor sommige ziekten bestaat er geen betere en goedkopere therapie, zowel preventief als curatief. Beter nog: ze is hoogst besmettelijk!

Hoewel geluk binnen ieders handbereik ligt, is het daarom nog niet voor het grijpen. Hoe meer je oefent, hoe beter het resultaat! Dat is een van de stellingen van de Franse psychiater en psychotherapeut Christophe André die zich al jarenlang toelegt op het bestuderen van het fenomeen gelukkig zijn. “Wanneer je aan mensen vraagt om adjectieven op te sommen die hun gemoedstoestand beschrijven, noemen ze 75 % negatieve en slechts 25 % positieve emoties. En dat terwijl negatieve emoties ons fragieler maken en onze levensvreugde beperken. Dergelijke zaken bestuderen wij in de positieve psychologie, een wetenschappelijke studie op basis van gevalideerde gegevens, die ons leert hoe de mens optimaal kan functioneren. Het grootste voordeel van de positieve psychologie is de belangrijke rol die het kan spelen in de preventieve, en voor sommige ziekten zelfs in de curatieve geneeskunde.”

Deze wetenschap maakt het mogelijk stress te verminderen, hartstoornissen en depressies te voorkomen, dermatologische problemen te verzachten, langer te leven,... Ze vergroot ook de creativiteit en het concentratievermogen. En ze verbetert het hart-ritme na een trauma. “Na een shock hebben we vaak de neiging om te blijven piekeren tot de volgende onaangename situatie ons treft. Zo stapelen we spanningen op.”

Genieten van het hier en nu

Ons bewust worden van wat goed gaat in ons leven, volop leren genieten van het heden, de dag plukken. “Het zijn allemaal elementen van de eerste fase, de eerste stap in de persoonlijke ontwikkeling naar innerlijke rust”, zegt Christophe André. “Helaas werken heel wat mensen dit tegen. Zij blijven maar herhalen dat hun geluk toch nooit blijft duren, dat lachen hun nog nooit een (nieuwe) job heeft opgeleverd of hun dierbare overledenen niet zal terugbrengen... En dat is uiteraard correct, maar dat beweert de positieve psychologie ook niet! Het is niet onze bedoeling om altijd positief te denken maar wél om ons niet elke dag te laten overmeesteren door negatieve emoties.”

Alvorens met de training te beginnen, stelt de therapeut een oefening voor die op het eerste gezicht gemakkelijk lijkt: “Gedurende dertig tot zestig seconden bewust denken aan iets aangenaams dat je hier en nu meemaakt. Het hoeft niet helemaal perfect te zijn. Daarvan genieten, de details van het moment visualiseren en de tijd nemen om er even bij stil te staan... het is minder eenvoudig dan het klinkt.”

De kracht van mooie herinneringen

Het is allesbehalve de bedoeling alle negatieve gevoelens – angst, woede, wrok,... – te negeren want ook hen hebben we nodig. Zo zorgt angst ervoor dat we ons beschermen. Schuld doet ons nadenken over onze handelingen. Verveling stimuleert ons om creatief te zijn... “Het is dus niet goed ze te willen wegwerken! We adviseren alleen om de frequentie en de duur ervan te beperken en te weigeren een slaaf te worden van deze negatieve emoties”, zegt dr. André. “Daarnaast zijn er ook gemengde gemoedstoe-standen, zoals nostalgie. Dat is een emotie die een aangename herinnering impliceert die gepaard gaat met droefheid omdat ze doet denken aan iets uit ons verleden. Gelukzalige droefheid, zou je kunnen zeggen. En die is zeer nuttig. We mogen ze niet uit ons leven bannen.”

Uit verschillende onderzoeken bij rouwende mensen is gebleken dat wie er binnen de zes maanden na het overlijden in slaagt te praten over de overledene en goede herinneringen op te halen, minder kans maakt op een depressie binnen de twee jaar. “Dit bewijst dat we altijd moeten proberen opnieuw gelukkig te worden, zelfs als we ongelukkig zijn...”

Wat de anderen voor mij doen...

Sommige mensen vinden het moeilijk om zichzelf een pleziertje te gunnen, om tijd te besteden aan zichzelf. “Ze slagen er niet in om even te gaan zitten en te denken aan de kleine, leuke momenten die het leven hun elke dag biedt. Het is zoals de aanwezigheid van warm water: dat vinden we zo normaal dat we het niet meer waarderen... tot we ons op een dag met koud water moeten wassen omdat de verwarmingsketel het begeven heeft!”

Even essentieel om te overleven, zijn sociale relaties. “Wij zijn kwetsbare dieren, zonder hoektanden, zonder een schild. Zelfs zonder het vermogen om weg te vluchten. Onze enige kracht is dat we relaties met anderen kunnen onderhouden en met hen samenleven.”

Het is trouwens bewezen dat dankbaarheid – het gevoel van erkenning voor wat anderen voor ons doen – goed is voor ons. Dankbaarheid vergroot het zelfvertrouwen (je voelt je geliefd) en vermindert het gevoel van eenzaamheid (je beseft dat er mensen zijn om je te helpen en te troosten...). “Wanneer ik naar een cantate van Bach luister, voel ik me erkentelijk ten aanzien van de componist. En het is geen eenzaam genot want ik deel het met andere muziekliefhebbers.”

Welzijn en geneeskunde: samen sterk

De positieve psychologie weet nu ook de aandacht van wetenschappers te trekken, vooral op het vlak van de preventie. Uit verschillende studies is gebleken dat ziekten zoals depressie, hartstoornissen, astma en reuma vervagen door positief te denken. Optimisten zouden minder van het stresshormoon cortisol afscheiden. Anderzijds hebben Nederlandse psychiaters in een onderzoek bij personen tussen 65 en 85 jaar aangetoond dat gelukkige mensen tweemaal minder kans hebben om binnen de tien jaar te sterven, dan pessimistische. Het is geen toeval dat sommige ziekenhuizen meditatiesessies organiseren om te voorkomen dat psychologisch zwakke personen in een depressie terechtkomen. “Maar let op, wij focussen niet op de ziekte en zullen nooit iemand stimuleren om een behandeling stop te zetten!”, zegt dr. André.

Het goede voorbeeld is... besmettelijk

Er is niet veel nodig om gelukkig te zijn! Zo werd vrijwilligers gevraagd gedurende één week elke dag een van de volgende zaken te doen: jeugdher-inneringen op te schrijven, dankbaar-heid te tonen voor anderen en/of te denken aan drie positieve zaken die zij die dag gedaan hadden. De proefpersonen die de meeste heilzame gevolgen uit de therapie haalden, waren diegenen die drie positieve zaken noteerden. En aangezien zij deze simpele gewoonte ook na het experiment volhielden, hebben zij de voordelen ervan heel lang mogen ondervinden.

“Dit experiment bewijst dat het eenvoudig is om ons gevoel van welbehagen te vergroten, dat dit niet veel tijd in beslag hoeft te nemen en dat iedereen het kan. Toch is het belangrijk dat we de oefening elke dag herhalen en dat we geduld aan de dag leggen. In de positieve psychologie mag je nooit spectaculaire resultaten verwachten op de korte termijn. De bedoeling is altijd, een evenwicht te bereiken: 2/3de positieve en 1/3de nega- tieve gevoelens. En vooral om te leren gelukkig te zijn als alles goed gaat...

Vergeet ten slotte niet om te gaan met mensen die zich goed voelen in hun vel want een studie die in het British Medical Journal gepubliceerd werd, bewijst dat de positieve psychologie hoogst besmettelijk is!”

Hersenen kun je trainen

Matthieu Ricard, een bioloog die een boeddhistische monnik werd, laat zijn hersenen geregeld onderzoeken door wetenschappers. De conclusies zijn verbazend. Terwijl iedereen vroeger dacht dat de hersenen na onze geboorte niet meer veranderden, spreken we nu van neurale plasticiteit. Dit wil zeggen dat onze neuronen evolueren naargelang van onze ervaringen én in functie van specifieke training. Net zoals we kunnen leren te tennissen of piano te spelen, kunnen we leren hoe we een emotioneel evenwicht kunnen bereiken, positief functionerene en leuke gemoedstoestanden onderhouden. Wie durft te beweren dat dit nooit zal lukken, krijgt van Matthieu Ricard altijd hetzelfde antwoord: “Hebt u een geest? Dan kunt u mediteren!” Wie mediteert kan natuurlijk ook ziek worden. Maar het verdrijft wel de angst, stimuleert de efficiëntie van een behandeling en voorkomt dat we te lang blijven stilstaan bij sombere ideeën.

Eén interessante vorm van meditatie is mindfulness. Ze ontstond in de jaren zeventig toen een Amerikaanse arts, Jon Kabat-Zinn, de training aanpaste aan de westerse wereld volgens een zeer nauwkeurig protocol. Hij definieert mindfulness – of aandachtsgerichtheid – als “doelbewust aandacht geven, op het moment zelf en niét oordelend.”

Een scan van wat we ervaren

Om dit doel te bereiken, raadt dr. Kabat-Zinn diverse technieken aan, zoals het concentreren op één voorwerp, visualisering, enz. Het is daarbij de bedoeling volop te luisteren naar onze zintuigen, gevoelens en gedachten. Zo concentreren mindfulnessfans zich op de manier waarop de lucht hun lichaam binnendringt. Ze voelen de warmte van de lucht in de neus, ze proberen zich voor te stellen hoe ze de longen bereikt, en zo meer.

Een van de grote klassiekers van de mindfulness is de zogenaamde bodyscan: neerliggend en met de ogen gesloten, tracht de beoefenaar de lichamelijke indrukken te vatten die elk lichaamsdeel, van de tenen tot de schedel, ervaart. Wordt de aandacht even afgeleid, bijvoorbeeld door een blaffende hond of een motorfiets op straat, dan focust hij opnieuw op de zone waar hij het lichaam verlaten heeft. Tegenwoordig wordt mindfulness in honderden ziekenhuizen toegepast. De techniek blijkt efficiënt te zijn om stress te verminderen maar ook om psoriasis te genezen, het verouderingsproces te vertragen, chronische ziekten te verzachten, een nieuwe depressie te voorkomen, een te hoge bloeddruk te verlagen, enz. Een van de sleutelbegrippen bij mindfulness is welwillendheid: niet alleen ten aanzien van anderen maar ook van zichzelf!

Extra lectuur

Pas verschenen:

David Dewulf, De Mindful Box, uitg. Roularta Books, euro 17,95 (isbn: 987 90 867 9558 0)

Matthieu Ricard, De kunst van mediteren, uitgeverij Asoka, euro 16,95 (isbn: 978 90 567 0215 1)

Jon Kabat-Zinn, Waar je ook gaat, daar ben je – Meditatie in het dagelijks leven, Kosmos-Z K Uitgevers, euro 14,95 (isbn: 978 90 215 4538 7)

Meer info op het internet

www.aandacht.be

www.mindfulness.be/NL/hulpbronnen-links.html

Michèle Rager