Gelukkig leven na een hartaanval

Een hartaanval veroorzaakt een fysieke én psychische klap die de patiënt en zijn familie in onzekerheid dompelt. Nochtans vallen de gevolgen meestal best mee. Wat mag (en kan) nog?

We mogen de eventuele gevolgen van een hartaanval niet onderschatten. Het blijft een levensbedreigende kwaal. “Maar 90% van de risicofactoren kunnen we aanpakken, wat betekent dat het risico op een tweede hartaanval aanzienlijk beperkt kan worden”, stelt dr. Benedicte Heyndrickx, revalidatiecardiologe in het Centrum voor Hart- en Vaatziekten (UZ Brussel).

Twee kinesisten, een sociaal assistente, een psychologe en een diëtiste maken samen met dr. Heyndrickx deel uit van het team dat patiënten begeleidt bij de aanpassing aan hun leven na een cardiovasculair probleem. Die multidisciplinaire aanpak is nuttig omdat de patiënt en zijn familie met veel onzekerheid kampen.

“Alles hangt af van de schade die het infarct heeft aangericht. Verder moet rekening gehouden worden met de levenskwaliteit van de patiënt.” Die mag niet in het gedrang komen door te veel te gebieden en te verbieden.

Nooit meer roken

“Door roken wordt het risico op een hartaanval verdubbeld. Geen enkele andere risicofactor heeft zoveel in-vloed op de toekomst van de patiënt. Dat mag dus absoluut niet meer. Vandaar dat een psychologe/tabacologe deel uitmaakt van ons team.”

Verstandig drinken

“Alleen in extreme gevallen – mensen met een zeer aanzienlijk hartfalen – vragen we geen alcohol meer te drinken. Bij hen is het belangrijk dat ze het beetje hartfunctie waarover ze nog beschikken, niet gaan belasten door het te laten vervetten. Natuurlijk betekent dit niet dat ze met Nieuwjaar geen glaasje zouden mogen drinken. Maar daar blijft het beter bij.”

Voor mensen zonder functieverlies van de hartspier ligt dat anders. “Alcohol is niet de grote boosdoener bij hart- en vaatziekten, tenzij dan als dikmaker en bloeddrukverhoger. Iemand met een bewaarde hartfunctie mag dus best een glaasje drinken, met mate: maximaal 1 à 2 eenheden voor een vrouw en 2 à 3 eenheden voor een man per vierentwintig uur. Zo’n eenheid is een portie in een normaal glas, dus geen wijn in een limonadeglas!”

Gezond (+ minder) eten

“Overgewicht is een risicofactor, een hoge bloeddruk en cholesterol zijn dat ook. Dus raden we aan minder te gaan eten, dierlijk vet en zout te vermijden en goed op te letten met orgaanvlees, verdoken vetten en transvetten, bijvoorbeeld in koekjes. Daar-in worden onze patiënten bijgestaan door de diëtiste want de informatie over gezonde voeding is vaak commercieel gekleurd, en daardoor tegenstrijdig en verwarrend. En er zijn dingen waar we ons niet van bewust zijn. In pakweg tien jaar zijn we geleidelijk meer gaan eten zonder dat te merken. Neem een pakje chips: vroeger zat daar zo’n 70 gram in, dat is geleidelijk geëvolueerd naar 150 en 170 gram. De porties worden groter. Hetzelfde geldt voor bier en cola. Het is belangrijk mensen bij zo’n dingen te doen stilstaan.”

Ook het gebruik van zout moet worden beperkt. “Meestal is het niet nodig volstrekt zoutloos te eten, maar vooral het verdoken zout – o.m. in kant-en klaarmaaltijden – doet de totale inname stijgen.”

Snel weer aan het werk

In principe kunnen mensen na een hartaanval gewoon weer hun (beroeps)bezigheden hervatten. Liefst zo snel mogelijk, omdat dat heilzaam is voor het zelfvertrouwen en het verwerken van de klap. Een werkhervatting moet echter wel goed voorbereid worden. “Op zich is stress niet zo slecht voor het lichaam, maar hyperacute en te veel chronische stress moeten vermeden worden. Veel hangt af van de draagkracht van de patiënt en van zijn persoonlijkheid. Vooral voor mensen met wat wij een D-persoonlijkheid noemen, is stress een belangrijke risicofactor voor een tweede hartaanval. Zo’n D-persoonlijkheid is een combinatie van twee persoonseigenschappen: de neiging om veel negatieve emoties te ervaren en zich zorgen te maken, én het niet uiten van deze emoties uit angst voor kritiek of afwijzing. Natuurlijk kunnen we hun persoonlijkheid niet veranderen, maar we kunnen hen wel helpen om met stress om te gaan.”

Ook fysieke belasting kan een probleem zijn bij werkhervatting. “Soms blijkt dat mensen al een tijd werk deden dat boven hun conditiepeil lag. De leidraad is: wat u kunt in de revalidatiesessies, kunt u ook thuis.”

Recreatief sporten

“Voldoende beweging maakt deel uit van een gezonde levensstijl. Een half uur goed doorstappen per dag is de meest efficiënte manier om je algemene gezondheid te verbeteren maar voor een goede basisconditie moet je intensiever trainen. Alleen extremen moeten vermeden worden. Lopen is bijvoorbeeld oké, maar alles wat meer dan 20 km is, is niet meer gezond sporten. Bij het sporten bereik je een eerste drempel als je in je reserves gaat. Daar is niets mis mee, het is pas bij de volgende drempel dat het gevaar opduikt. Dat is het moment dat je vaak op het einde van een wedstrijd ziet, het moment dat de sportman ‘ alles geeft’. Hoe klein het litteken van een hartaanval ook is, op dat moment kunnen ritmestoornissen ontstaan en dat is potentieel dodelijk.”

Geen angst voor seks

“Seks draagt bij tot de levenskwaliteit. Ik zal het nooit verbieden. Bij klassieke seks met de eigen, vertrouwde partner is er weinig tot geen risico. Seks met een minaar/minnares of een nieuwe partner zorgt voor meer stress. Wie bang is, kiest gewoon een standje dat minder vermoeiend is. In dit verband is het overigens belangrijk te weten dat bij mannen meestal zo’n twee jaar voor een hartaanval erectieproblemen optreden. Dat is vaak een van de eerste tekens dat er iets mis is met de doorstroming van de bloedvaten. In een aantal gevallen kunnen bètablokkers medeverantwoordelijk zijn voor erectieproblemen. Maar de kans is ook groot dat het na een hart-aanval meer om een psychologisch dan een fysiek probleem gaat.”

Voorzichtig reizen

Mensen die een hartaanval achter de rug hebben, houden daar best rekening mee bij hun vakantieplanning. In functie van het resterende risico en de te verrichten inspanning houden ze het best rekening met bijvoorbeeld de bereikbaarheid van medische hulp. Bij een (zware) trektocht in Tibet is die een stuk kleiner dan als u gaat bergwandelen in Frankrijk. Verder is het belangrijk dat de gegevens over de hartproblemen en de medicatie genoteerd staan op een kaartje dat u bij u draagt. Beperk u niet tot de merknaam van de medicatie, maar noteer ook de farmaceutische naam (meestal in zwarte letters onder de merknaam, of op de bijsluiter) en de dosering. Vanzelfsprekend zorgt u er ook voor dat alle papieren in verband met uw ziekte- en hospitalisatiever-zekering in orde en bij de hand zijn.

Durven te genieten

Een hartaanval is zowel voor de patiënt als zijn omgeving een psychische klap die moet verwerkt worden en die aanvankelijk gepaard gaat met veel angst en onzekerheid. Maar met een degelijke begeleiding en een gezonde levensstijl is er geen beletsel om verder van het leven te genieten. Onverwachte situaties kunt u vaak op het gevoel en/of door gezond verstand beoordelen. “Grote temperatuurverschillen kunnen bijvoorbeeld beter vermeden worden. Na een heel hete sauna in ijskoud water springen bijvoorbeeld, kan niet goed zijn voor wie een hartaanval heeft doorgemaakt. En ik denk dat iedereen ook wel beseft dat het niet verstandig is adrenalinekicks op te zoeken. Bungeejumpen kunt u maar beter niet meer doen, maar dat weet u ook zonder dat u dat gezegd wordt!” n

Ariane De Borger