Geen erfgenamen Hoe regel ik mijn erfenis?

Als je geen partner of kinderen hebt, mag je met je erfenis doen wat je wil. Alles naar je beste vriend? Geen probleem, maar je moet er wel actie voor ondernemen.

Heb je geen ouders meer, geen partner of kinderen, dan heb je helemaal geen reservataire erfgenamen aan wie je verplicht een stukje van je fortuin moet nalaten. Heb je wel broers en/of zussen, dan zullen zij van jou erven als je de wet laat spelen. Maar je mag de wet ook aan de kant schuiven en iemand anders aanduiden als jouw erfgenaam. Hetzelfde geldt voor ooms, tantes, neven en nichten: die erven als je geen broers of zussen hebt. Maar heb je ook die niet, dan moet je wel opletten. Want als je zelf niets onderneemt, dan gaat jouw erfenis integraal naar de staat. En geef toe: niemand vindt dat een aantrekkelijk plan. Actie is dus nodig, maar wanneer en hoe?

1 Kies ik voor een schenking of een testament?

Wil je je niet verarmen tijdens je leven, dan kies je best voor een testament. Een voordeel daarbij is dat je je altijd nog kan bedenken. Je kan zelfs een notarieel testament herroepen met een eigenhandig exemplaar: het is immers de datum van het document die telt. Eén voorwaarde is essentieel: je moet gezond van geest zijn op het moment dat je je testament opstelt. En wat de formaliteiten betreft, moet een eigenhandig testament getekend en gedateerd zijn én met de hand geschreven.

Bij een schenking kan je je niet meer bedenken – daar geldt de regel gegeven is gegeven – en je weet toch maar nooit wat er nog gebeurt. Je bedenken kan wel tussen echtgenoten. Of als degene aan wie je schonk zich ondankbaar opstelt, maar daar zijn zwaarwichtige feiten voor nodig!

2 Hoe ben ik zeker dat mijn testament wordt gevonden?

Uiteraard kan je zelf je testament opstellen, het thuis bewaren en een aantal mensen die je vertrouwt daarvan op de hoogte brengen. Zo vergroot je kans dat jouw wil wordt uitgevoerd. Of je kan aankloppen bij een notaris. Het is niet zo dat je dan verplicht bent een notarieel (authentiek) testament te maken. De notaris kan je ook helpen bij het opstellen van een eigenhandig testament. Zo ben je zeker dat het geldig en duidelijk is en vermijd je problemen en discussies later. Het voordeel van werken met een notaris, is dat hij je testament laat opnemen in het Centraal Register, waardoor je de garantie hebt dat het zal worden uitgevoerd. Want ook al komt je erfenis later bij een andere notaris terecht, die is sowieso verplicht om het register te raadplegen. Verder worden de rekeningen van wie overlijdt geblokkeerd. Om ze te deblokkeren is een attest van erfopvolging nodig, dat wordt afgeleverd door het registratiekantoor. Maar dat moet eerst nagaan in het Centraal Register of er geen testament is.

3 Moet ik een testamentuitvoerder aanstellen?

Enkel wanneer je vermogen heel omvangrijk en gedifferentieerd is, heeft het zin om een testamentuitvoerder aan te stellen. Je wijst dan een vertrouwenspersoon aan die erover zal waken dat je laatste wil correct wordt uitgevoerd. Maar meestal wordt de vereffening van je erfenis afgehandeld door een notaris. Hij is sowieso wettelijk verplicht om er als onafhankelijk raadsman over te waken dat je wilsbeschikking volledig wordt nageleefd.

4 Hoeveel belasting betalen mijn erfgenamen?

De tarieven tussen anderen (waar heel verre en niet-familieleden onder vallen) zijn in de drie gewesten nog steeds hoog: in Vlaanderen tot 65%, in Wallonië en Brussel tot 80%. Vooral voor roerende goederen maakt het een enorm verschil of je ze schenkt of laat erven via een testament. Je schenkt ze dus best terwijl je nog leeft. Geef je bijvoorbeeld een kunstwerk aan een vriend, dan betaalt hij daar geen schenkbelasting op, en als je nog drie jaar leeft ook geen erfbelasting. Laat je de schenking toch registreren dan betaal je in Vlaanderen 7% (7,7% in Wallonië) schenkbelasting en dan geldt de termijn van drie jaar niet. De tarieven voor de schenking van onroerende goederen zijn recent vooral in Vlaanderen en Brussel een stuk interessanter geworden voor wie wil schenken aan niet-familieleden, al liggen ze toch nog altijd veel hoger dan die voor roerende goederen. In Wallonië liggen de schenkingsrechten voor onroerende goederen nog een pak hoger.

5 Is een duolegaat een optie?

Wil je naast een vriend of ver familielid ook iets nalaten aan een goed doel, dan is een duolegaat zeker een optie. Door het goede doel in te schakelen in je testament zorg je ervoor dat de andere persoon (een vriend, een nichtje,...) geen erfbelasting moet betalen. Het goede doel betaalt de erfbelasting aan het normale tarief voor het deel van jouw vriend of nichtje en aan een verlaagd tarief voor zijn eigen deel.

6 Schenken en het vruchtgebruik behouden, kan dat ook voor een auto of beleggingsportefeuille?

Schenken en het vruchtgebruik behouden, is een prima idee. Schenk je je huis aan een vriend en behoud je het vruchtgebruik, dan mag je blijven wonen of de huur opstrijken. Dat geldt ook voor roerende goederen. Schenk je een beleggingsportefeuille, dan mag je de opbrengst innen. Behoud je het vruchtgebruik van je auto, dan mag jij ermee rijden zolang je wil. Pas bij je overlijden dooft je vruchtgebruik uit en wordt degene aan wie je schonk volle eigenaar. Er moet geen schenkbelasting worden betaald: die is al betaald op de totale som op het moment van de schenking. Je kan enkel schenken met behoud van vruchtgebruik als je via de notaris passeert. Een hand- of bankgift met voorbehoud van vruchtgebruik is niet mogelijk.

7 Kan ik schenken en voorwaarden opleggen?

Ja, dat heet een schenking onder last. Je kan bijvoorbeeld schenken met de last om in je onderhoud te voorzien of je medische kosten te betalen als je eigen middelen niet meer volstaan. Of je kan je huis schenken met als last dat het niet mag worden verkocht zolang jij leeft. Komt de persoon aan wie je schenkt deze last niet na, dan kan je de schenking herroepen.

8 Wat als de persoon aan wie ik schenk / nalaat voor mij overlijdt?

Overlijdt degene aan wie je iets nalaat voor jou, dan kan je je testament aanpassen. Stel, je hebt een schenking gedaan aan een vriend en wat later komt hij om in een ongeval. Laat hij geen afstammelingen na, dan voorziet de wet dat de geschonken goederen terugkeren naar de schenker (wettelijke terugkeer). Op die teruggekeerde goederen betaal je niet opnieuw belasting, als de overleden begiftigde in het Vlaamse of het Waalse Gewest woonde, maar wel als hij/zij in het Brusselse Gewest woonde. Bouw daarom bij je schenking een conventioneel beding van terugkeer in. Als schenker heb je dan alle touwtjes in handen als de begiftigde voor jou overlijdt. Je beslist zelf of je de terugkeer inroept of niet. En bij een conventionele terugkeer betaal je nooit erfbelasting, ook niet als de begiftigde in Brussel woonde.

9 Kan ik de dochter van vrienden aanduiden als begunstigde in een levensverzekering?

Ja, je kiest vrij de begunstigde en je kan de begunstigingsclausule steeds aanpassen. De dochter van je vrienden zal wel erfbelasting betalen op het kapitaal dat ze krijgt. De fiscus belast haar als een bijzondere legataris op grond van een zogenaamde fictiebepaling in de Vlaamse Codex Fiscaliteit.

10 Wanneer verkoop ik best mijn huis op lijfrente?

Heb je geen kinderen of andere erfgenamen aan wie je je huis wil nalaten, dan ben je via een verkoop op lijfrente voor de rest van je dagen verzekerd van een geregeld inkomen. Om het bedrag van de periodieke rente binnen aanvaardbare grenzen te houden, mag de verkoper niet te oud zijn: de ideale leeftijd ligt tussen 60 en 65 jaar. Is die lijfrente toch niets voor jou, dan kan je je huis ook aan een vriend(in) verkopen tegen een vriendenprijs. Jouw vriend(in) betaalt dan een prijs die lager is dan de marktprijs. De fiscus laat dit toe op voorwaarde dat de koper kooprechten (10% of 12,5%) betaalt op de marktprijs. Is de verkoopprijs bespottelijk laag, dan zal de fiscus de verkoop ombuigen naar een schenking en die ook als schenking belasten. Mik daarom bij voorkeur op een prijs die 50% tot 60% van de marktprijs bedraagt.

ERIC SPRUYT, NOTARIS EN PROFESSOR AAN DE KULEUVEN

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content