Gebaat bij een samenwoningscontract

Samenwonen is van alle leeftijden. Jonge koppels doen het, maar ook op latere leeftijd gaan partners onder één dak wonen. Liefst met een samenwoningscontract. Maar wat zet je erin?

Als je ongehuwd onder één dak gaat wonen met je partner kan je juridisch kiezen uit twee vormen: wettelijk of feitelijk samenwonen. Feitelijke samenwoners delen hetzelfde adres. Wettelijk samenwonen doe je door op de gemeente van jullie gemeenschappelijke woonplaats samen een officiële verklaring af te leggen.

EEN KEUZE MET GEVOLGEN

Als je wettelijk samenwoont, wordt er automatisch een – weliswaar beperkte – set van wettelijke spelregels van toepassing. Vermogensrechtelijk ontstaat een soort van scheiding van goederen. Elke partner blijft eigenaar van zijn goederen en zijn inkomsten. Goederen waarvan je niet kan bewijzen van wie ze zijn, behoren in onverdeeldheid aan beiden toe, elk voor de helft. Je moet ook bijdragen in de kosten van het samenleven, in overeenstemming met je financiële mogelijkheden. En je bent ook beiden aansprakelijk voor schulden die jullie samen aangaan of voor de kinderen die je samen opvoedt. Tot slot ontstaat ook een automatisch erfrecht. Als langstlevende wettelijke samenwoner erf je het levenslange vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad, maar ook niet meer dan dat. Wil je al die regeltjes liever niet in werking zien treden, maar wil je toch op een duurzame manier een relatie aangaan met een gemeenschappelijke huishouding, dan opteer je beter voor een feitelijke samenwoning. Die heeft (in principe) geen enkel juridisch gevolg.

WAT KAN JE ERMEE REGELEN?

Of je nu feitelijk of wettelijk samenwoont, sommige afspraken vastleggen in een contract kan nuttig zijn, ongeacht de leeftijd.

ROERENDE GOEDEREN

Je kan om te beginnen een regeling treffen over de meubelen, huisraad, bankrekeningen enz. In het contract kan je een gedetailleerde inventaris inlassen, zodat duidelijk is wat elk van jullie bezat bij aanvang van de samenwoning. Zo voorkom je bewijsconflicten als het later tot een breuk komt. Voor belangrijke goederen – een auto, dure meubelen, enz. – die je daarna samen aankoopt, hou je best het gepaste bewijs bij – bv. een factuur op naam, een kopie van het rekeninguittreksel. Het kan ook zinvol zijn die begininventaris na verloop van tijd te actualiseren met een bijlage die jullie allebei tekenen.

Je kan ook afspreken om naast de eigen rekeningen een gezamenlijke rekening te openen. Je regelt dan wie maandelijks welk bedrag op die rekening stort om courante uitgaven te dekken. Preciseer wat je daaronder verstaat. Je kan verder ook afspreken hoe jullie niet-courante uitgaven – grote medische kosten, reizen, hobby’s, uitzonderlijke studiekosten van de opgroeiende kinderen enz. – zullen financieren.

Tot slot kan je in het kader van de erfenisplanning afspreken om voor bepaalde delen van jullie roerende vermogen – gezamenlijke rekening, effectenportefeuille, een kunstwerk dat jullie samen hebben aangekocht – een beding van aanwas op te stellen. Die clausule voorziet dat bepaalde goederen bij overlijden van een van de partners in volle eigendom overgaan naar de langstlevende. Hierop moet dan geen erfbelasting worden betaald.

HET HUIS

Op latere leeftijd heb je vaak elk al een eigen huis. Je kan dan gaan samenwonen in het huis van één partner, terwijl de andere partner zijn eigen huis verkoopt of verhuurt. Ook daarover zijn afspraken welkom. Bijvoorbeeld over de herstellingen (grote of kleine) aan het huis waar je samenwoont, de jaarlijkse onroerende voorheffing of de woonpolis. Of jullie kunnen afspreken dat bij het overlijden van de eigenaar van het huis de andere partner nog een tijdelijk recht krijgt om er te blijven wonen, al dan niet tegen vergoeding. Of dat de langstlevende een voorkooprecht krijgt als het huis van de partner die eerst overlijdt door de erfgenamen zou worden verkocht.

Jonge samenwoners huren of kopen vaak samen een woning. Ook zij kunnen hierover in de samenwonings-overeenkomst een aantal afspraken vastleggen. Bijvoorbeeld over ieders bijdrage in de huur of de aflossing van de lening. Of een beding van aanwas voor het geval er een van hen overlijdt.

SCHULDEN

Over schulden zijn de meeste samen- woningscontracten summier. Meestal wordt er afgesproken dat elke partner instaat voor de betaling van de eigen schulden, zonder tussenkomst van of juridisch verhaal op de andere partij. Gaan jullie tijdens het samenwonen toch gezamenlijke schulden aan, tref dan een duidelijke regeling via een ad-dendum bij het samenwoningscontract. En als de ene partner de andere geld voorschiet of leent, zet je ook best de nodige afspraken en/of schulderken-ningen op papier: tijdstip van terug-betaling, met of zonder interest, enz.

SAMENWONING BEËINDIGEN

Je treft ook best een duidelijke regeling over het einde van de samenwoning, met afspraken over een periodieke onderhoudsuitkering of het betalen van een eenmalige vergoeding. Elk geval is anders en in niet alle omstandigheden is dit wenselijk. Bovendien moet je enorm voorzichtig zijn als je zo’n clausule opstelt. Die wordt immers als strijdig met de openbare orde beschouwd en de rechter kan ze nietig verklaren als blijkt dat ze neerkomt op een strafbeding. Ons recht wil immers vermijden dat deze clausule een obstakel wordt om uit de samenwoning te stappen. Het bedrag van de onderhoudsuitkering moet redelijk zijn en beperkt in de tijd. De eenmalige vergoeding mag slechts een redelijke en beperkte overbruggingssom zijn. Veel hangt af van hoe lang jullie hebben samengewoond en ieders draagkracht. Je kan ook overeenkomen om elke vorm van partneralimentatie of verbrekingsvergoeding uit te sluiten.

GESCHILLENREGELING

En als samenwoners kunnen jullie een bemiddelingsclausule opnemen, waarbij jullie afspreken om steeds, in eerste instantie, het geschil trachten op te lossen in der minne, bv. via een erkend bemiddelaar. En pas als dat niet lukt naar de rechter te stappen.