Ga ik mijn kleinkinderen nog zien?

Als uw zoon of dochter gaat scheiden, begint ook voor u een periode van grote onzekerheid. Gaat u uw kleinkinderen nog even vaak, veel minder of helemaal niet meer zien? Hoe houdt u contact? En hoe wapent u zich tegen eventuele conflicten?

Vorige week hebben we een hele woensdagnamiddag op onze kleinzoon van vijf gepast”, vertelt Vera. “Zijn moeder (onze dochter) en zijn vader zitten midden in een vechtscheiding. Milan speelde met zijn autootjes op de vloer en liet die nogal bruusk tegen elkaar botsen. Daarbij hoorde ik hem zeggen Ik wil je nooit meer zien en Dat is van mij. Ineens drong het tot me door: hij was een ruzie aan het naspelen! Ik heb niets gezegd, maar hem eens goed vastgepakt en geknuffeld.”

Het verhaal van Joseanne klinkt anders: “Nadat de vriendin van onze zoon terug bij haar ouders was gaan wonen, hebben we ons kleinzoontje van vier maanden oud gedurende zeven maanden niet meer gezien. Pas sinds kort zien we hem opnieuw, vier uur per week, maar we zijn vreemden voor hem geworden. De ex-vriendin van mijn zoon trekt zich niets aan. Toen ze nog samen waren, wilde ze niet werken. Ze kon zelfs geen eten klaarmaken. Er waren voortdurend discussies over geld en andere onderwerpen. Vandaag zijn zowel wij als onze zoon en ons kleinkind de dupe en lopen advocaten met duizenden euro’s weg.”

Twee totaal verschillende verhalen. Vera is in de eerste plaats een warm steunpunt voor haar kleinkind, terwijl Joseanne duidelijk partij kiest in de echtscheiding. “Dat laatste is perfect te begrijpen maar nadelig voor alle partij-en”, zegt klinisch psychologe Rita Barilla . “Bij een echtscheiding verandert de rolverdeling in een familie onvermijdelijk. Tussen grootouders en kleinkinderen zullen de aard van het contact en de frequentie veranderen, zeker als de kleinkinderen verhuizen. Hoeveel verdriet u ook hebt, als groot-ouder moet u dan vooral het hoofd koel kunnen houden. De beste kansen om een langdurige breuk te vermijden en een goed contact met uw kleinkind(eren) te houden, krijgt u als u goede afspraken maakt en te allen prijze neutraal blijft in de echtscheiding.”

Zakelijk en sereen onderhandelen

In getuigenissen van grootouders (zie pag. 22) lees je vaak dat ze er in alle emoties van het moment niet toe komen concrete afspraken te maken over de dagen en de manier waarop ze hun kleinkind(eren) blijven zien of met hen contact houden via telefoon, chatbox of webcam. Dat moeten ze soms bekopen door een langdurige onderbreking in dat contact. Het komt er dus op aan zo snel mogelijk na de breuk de dialoog aan te gaan. Elke situatie is natuurlijk anders maar dat meer en meer ex-partners voor co-ouderschap kiezen, is een goede zaak. In de weken of in de periodes wanneer de eigen zoon of dochter de hoede over de kleinkinderen heeft, zal het gemakkelijker vallen om hen te zien.

“Goede afspraken zullen altijd een compromis zijn tussen de wensen en de agenda’s van vier of vijf partijen: niet alleen uw verlangens en die van uw zoon of dochter, maar ook de wensen van de ex-schoondochter of ex-schoonzoon, van het kleinkind zelf en zelfs van de eventuele nieuwe partner van de ex spelen een rol”, beklemtoont Rita Barilla. “Concrete voorstellen doet u dan ook het best op een serene manier, zonder verwijten of commentaren. Begin zeker niet de hele scheiding te overlopen, maar bijt op uw tong en onderhandel rustig en concreet: over het aantal bezoeken, de dagen en de uren,... tot een compromis is bereikt. U kunt dit gesprek bijvoorbeeld beginnen met Ik begrijp dat het voor jou heel moeilijk ligt, maar ik heb ook veel verdriet in deze situatie. Vind je het ook belangrijk dat we een goed contact houden met onze kleinkinderen? Wat zijn uw wensen?

Ook de nieuwe vriend(in) van onze dochter of zoon betrekken bij de afspraken is een verstandige zaak. Hoewel hier niet van enige familiale verwant-schap sprake is, zal er gaandeweg toch een band groeien tussen ons kleinkind en zijn of haar stiefouder. Oók met deze nieuwe partner kunnen we dus beter de dialoog openhouden.

Dwing uw kleinkind niet tot een keuze

Goede en zakelijke afspraken maken is één zaak, nooit partij kiezen in de echtscheiding is minstens zo belang-rijk. “Neutraliteit betekent niet dat u uw zoon of dochter in de echtscheidingsperiode niet kunt steunen, maar wel dat u uw kleinkind(eren) nooit mag dwingen tot een verscheurende keuze tussen zijn vader en zijn moeder”, zegt onze psychologe. “Dat zal vooral spelen wanneer het kleinkind alleen bij zijn grootouders op bezoek is. Als u dan uw kleinkind gaat uitvragen of negatieve zaken gaat vertellen over zijn vader of moeder, gaat u het voor een verscheurende keuze stellen en dat is voor niemand goed. Het is opvallend hoezeer kinderen altijd loyaal blijven tegenover beide ouders en hen naar de buitenwereld toe verdedigen, zelfs als ze getuige zijn geweest van fysiek of verbaal geweld. De scheiding is voor uw kleinkind al erg genoeg, belast het niet nog eens met een loyauteitsprobleem.”

Uw eigen rol als grootouder

Belangrijk is dat we ons concentreren op de unieke rol die we als grootouders kunnen spelen, zeker in het heetst van de breuk: een oase van rust en stabiliteit bieden. “Uw kleinkind zal het echt tof vinden dat het bij u even weg kan zijn van de problemen thuis. Laat het zichzelf zijn, zorg voor afleiding, geef knuffels, help bij het huiswerk, doe samen iets leuks maar begin vooral zelf niet over de scheiding”, adviseert Rita Barilla. “Wil het kleinkind over de situatie thuis praten, oké, maar dring het niet op en maak er zeker geen verhoor van. U zult zelf wel aanvoelen wanneer het kind de behoefte heeft om erover te praten. Laat het dan uitpraten, trek geen partij en vertel niet systematisch aan zijn vader of moeder wat u van het kind vernomen hebt. Het heeft u immers in vertrouwen genomen.”

Soms zullen we het gevoel krijgen dat ons kleinkind tegen ons opgezet wordt en dreigt de verleiding om onze neutraliteit op te geven. Ook dan geldt dat we beter het hoofd koel houden . Roddels en insinuaties kunnen we het best compleet negeren. Ruzie met de ex-schoondochter of ex-schoonzoon kan leiden tot het slechtste scenario, namelijk dat het kind moet kiezen tussen één van zijn ouders en zijn oma en opa.

“Wij blijven altijd je opa en oma!”

Het gebeurt ook dat ons kleinkind zegt dat het ons niet meer wil zien. “Probeer dan te achterhalen waarom”, raadt de psychologe aan. “Misschien heeft het kind gewoon andere interesses gekregen of is er iets onaangenaams gebeurd bij een vorig bezoek. De breuk in het contact kan tijdelijk zijn. Dan moet u dat aanvaarden en de wens van het kind respecteren.”

Maar zelfs al dreigt een breuk, er be-staan altijd manieren om contact met elkaar te houden. We kunnen een sms’je, een kaartje of een e-mail sturen of gewoon even bellen. U kunt in de boekhandel een opa- en omaboekje kopen, daarin uw levensverhaal vertellen en het opsturen. Geregeld een cadeautje zenden, mag ook. “Er is niets mis met geschenkjes, als ze maar met de juiste bedoeling geschonken worden”, zegt onze deskundige. “Of u uw kleinkind nu geregeld ziet of niet, een cadeautje is een mooi symbool en stelt gerust. Het zegt: je blijft ons kleinkind, wij blijven je oma en opa en je behoort nog tot onze familie.”

Soms is de breuk met het kleinkind zo dramatisch dat we aan juridische stappen denken om bezoekrecht af te dwingen. Als grootouders kunnen we immers bepaalde rechten laten gelden (lees in dit verband het kaderstukje rechts op deze pagina ). Maar is dat ook verstandig? Dreigen we dan niet meer wonden te maken dan we kunnen genezen? De psychologe blijft genuanceerd: “Ik ben niet per se tegen juridi-sche stappen. Ze kunnen gegrond zijn, zeker wanneer het contact met de grootouders in het belang is van het kind zelf. Wat u ook doet, probeer u altijd de vraag te stellen: wat is mijn motief? Gaat het nog om het belang van het kind of zit er een machtsstrijd achter? Goed afwegen en niet over één nacht ijs gaan, daar komt het op aan.”

Dat het contact met het kleinkind zal verwateren in de puberteit, is normaal. Rita Barilla: “Dat gebeurt ook wanneer er geen sprake is van een scheiding. In de puberteit zoekt een kind zijn eigen identiteit, los van de familie. Wees gerust, later, wanneer de jongvolwassene een stabiele identiteit heeft gevonden, zal hij vanzelf weer op zoek gaan naar zijn wortels en ook terugkeren naar zijn grootouders.”

Een klankbord voor uzelf

Minder of helemaal geen contact meer hebben met onze kleinkinderen of hen zien lijden onder de scheiding, het kan ons verschrikkelijk veel verdriet doen. Vooral omdat we machteloos zijn. Daarom moeten we in die periode absoluut een klankbord zoeken voor onszelf, benadrukt onze psychologe nog. “Krop uw pijn niet op, zoek een uitlaapklep, iemand met wie u er eerlijk over kunt praten. Dat kan uw partner zijn, maar ook een buitenstaander. Ik denk aan een goede vriend(in) of aan professionele hulp. Op die manier kunt u zelf de rust behouden die uw kleinkind nu nodig heeft.”

Wie professionele hulp wil, kan terecht bij een van de 27 Centra voor Algemeen Welzijn in Vlaanderen en Brussel (adressen: www.caw.be).

Ludo Hugaerts