Eten we te zuur?

Om gezond te blijven heeft ons lichaam nood aan een neutrale pH. Volgens de adepten van het zuur-basedieet is hierbij ook een rol weggelegd voor onze voeding. Maar klopt dat wel?

In ons lichaam vinden op elk moment massaal biochemische reacties plaats. Om goed te verlopen, hebben de meeste van die reacties een neutrale – d.w.z. zure noch basische – omgeving nodig. Vandaar dat de lymfe en het bloed waarin onze cellen baden, doorgaans een pH hebben van ongeveer 7,4. Wanneer deze pH stijgt (alkalose) of daalt (acidose), vinden de biochemische reacties slechts gedeeltelijk of zelfs helemaal niet plaats.

“Ons lichaam maakt voortdurend zuur aan”, klinkt het bij Serge Pieters, voedingsdeskundige en docent dieetleer aan het Instituut Paul Lambin in Sint-Lambrechts-Woluwe. “Telkens wanneer we bijvoorbeeld sporten, maken we melkzuur aan.” Het menselijk lichaam probeert te grote schommelingen van de pH-waarde van het bloed of de lymfe altijd te counteren. Het gebruikt daarbij de ademhaling, de nierfunctie, de lever of de beenderen om bufferstoffen – bicarbonaat bijvoorbeeld – aan te maken of op te nemen. Die bufferstoffen zijn in staat om een te hoge zuurgraad te neutraliseren. “Ook onze voeding zou een rol kunnen spelen”, meent Pieters.

Geen consensus

Matige acidose als gevolg van onze voeding werkt volgens de aanhangers van een evenwichtig zuur-basedieet osteoporose in de hand: het lichaam put namelijk meer bufferstoffen uit de beenderen om de pH terug neutraal te krijgen. En dat is nog niet alles: te zuurvormende voeding zou ons lichaam voortdurend stress bezorgen en zowel nier- en blaasstenen, veroudering als kanker bevorderen. Toch heeft geen enkele degelijke wetenschappelijke studie kunnen aantonen dat deze stellingen ook echt kloppen. “Het begrip zuur-basebalans is zeer omstreden”, bevestigt de docent dieetleer. “De hevigste adepten zijn zij die pleiten voor een paleodieet of oervoeding – wilde groenten en vruchten, wortels en knollen, noten, vlees, geen zuivel... – en beweren dat alles wat de voedingsindustrie produceert sowieso slecht is. De werkelijkheid is anders: men weet helemaal niet of het zuur- of basevormende profiel van levensmiddelen een impact heeft op bepaalde ziektebeelden.”

Al is er misschien toch iets van aan, vooral als het over osteoporose of botontkalking gaat. “Die aandoening komt in onze westerse samenleving almaar vaker voor. Omdat we ouder worden uiteraard, maar ook door onze voeding. Maar als dat al te maken heeft met zuurvormende voeding, is dat slechts een van de factoren. We weten dat ook te veel eiwitten en te veel zout botontkalking in de hand werken.”

PRAL-tabel

Moeten we uit voorzorg alle zure levensmiddelen schrappen of beperken? Zo eenvoudig is het niet! Een levensmiddel dat zuur smaakt, kan namelijk basevormend zijn voor het lichaam. En omgekeerd. “Het is wat moeilijk te vatten, maar een citroen is voor ons lichaam absoluut niet zuurvormend”, licht Serge Pieters toe. “Het zuur- of base-vormende potentieel van een levensmiddel bepalen, kan met tools als de PRAL-tabel (Potential Renal Acid Load). Die vertrekt van de diverse bestanddelen van het levensmiddel en berekent op basis daarvan of het al dan niet zal leiden tot meer zuurbelasting voor de nieren. Want zure urine wijst op acidose van het lichaam.”

Voor een beter begrip van het fenomeen grijpen we nog even terug naar citroensap: nadat we dat sap hebben ingeslikt, belandt het in onze maag. Daar wordt het afgebroken en ontbonden. Het citroenzuur wordt afgevoerd via de longen (in de vorm van koolzuur). Enkel de nutriënten blijven dus in het lichaam en hebben een basevormende of zuurvormende impact. Citroen bevat onder meer veel basische minerale zouten, die in staat zijn om de zuurgraad van het lichaam – en dus ook van de urine – te verminderen. De PRAL-waarde van de citroen is met andere woorden negatief: citroen is een basevormer.

Daar is de voedingsdriehoek weer!

Op basis van de smaak kunnen we dus niet uitmaken of voedsel zuurvormend is voor ons lichaam of niet. Maar hoe dan wel? “Grosso modo zijn fruit en groenten basevormend, omdat ze zoveel kalium en magnesium bevatten. Yoghurt en verse zuivel hebben een neutrale PRAL-waarde. Peulvruchten, brood en dergelijke zijn iets meer zuurvormend. Maar het sterkst zuurvormend zijn vlees, vis, eieren en vooral kaas. Hoe harder, compacter en zouter de kaas, hoe slechter de PRAL-waarde.” Maar uiteraard zijn er op deze regel wel een paar uitzonderingen (zie tabellen).

Toch betekent dit niet dat we vlees en harde kaas resoluut moeten bannen. Ze mogen dan al zuurvormers zijn, qua voedingswaarde hebben ze heel wat te bieden. Het is allemaal een kwestie van doseren. “Het is ook niet nodig om elk zuurvormend levensmiddel te compenseren door een basevormer”, stelt Serge Pieters gerust.

“Want er zijn tal van andere factoren die de zuur-basebalans van het menselijk lichaam bedreigen. Voeding heeft – in het beste geval – slechts een minieme impact. De voedingsdriehoek voor ogen houden en gevarieerd eten, lijkt me ruimschoots voldoende.” Veel fruit en groenten dus en niet te veel vlees en zoetigheid. Dat komt goed uit, want dat is precies waar ook het zuur-basedieet voor pleit!

Nicolas Evrard