Een pensioen zonder zorgen

Wie nog aan het werk is, is misschien nog niet echt bezig met zijn pensioen. Maar het komt er sneller aan dan u denkt. Hebt u er al een idee van hoe u deze nieuwe situatie zult aanpakken? Kijkt u ernaar uit of ziet u het einde van uw loopbaan met enige angst naderen? Deze tips kunnen u alvast helpen bij uw voorbereiding.

Het is zover. U zet een punt achter uw professionele carrière. U hebt er jaren hard voor gewerkt en en nu is het daar, uw welverdiende pensioen. U hebt uw kleedkastje of uw bureau zorgvuldig opgeruimd en de collega’s staan klaar om u uit te wuiven met een mooi geschenk en een afscheidsdrink. Natuurlijk zal uw baas u danken voor uw diensten en de loftrompet steken over uw capaciteiten. En dan volgt onvermijdelijk de vraag: “Wat ga je nu zo hele dagen doen?”

Tuinieren, lezen, fietsen, reizen, cursussen volgen, vrijwilligerswerk, u inzetten voor een vereniging. Voor al wie nog ver van de geschikte leeftijd verwijderd is, lijkt het (brug)pensioen vaak op een eindeloze vakantiecheque. Daarbij wordt nogal vlug vergeten dat omgaan met die zee van vrije tijd verdomd moeilijk kan zijn na een periode van 30 of 40 jaar waarin de werkdiscipline en het gezinsleven de tijd vanzelf voor u invulden. Daarom geven we u een aantal adviezen en getuigenissen mee. Ze kunnen u van pas komen als u binnenkort de grote overstap waagt.

1 Liever niet zeuren

Laten we beginnen met een rekensommetje: ook al is de officiële pensioenleeftijd in België op 65 jaar vastgesteld, in de praktijk stopt de Belg op dit ogenblik gemiddeld op 58 jaar met werken. Dit maakt dat wij nadien nog vele jaren hebben om zonder beperking en in goede gezondheid van het leven te genieten. Het lijkt zo vanzelfsprekend dat we er niet meer bij stilstaan, maar het is wel de eerste keer in de geschiedenis van de mensheid dat we dit fenomeen beleven. Laten we dus vooral niet te veel zeuren en bewust zijn van de buitenkans die we hebben (zolang het nog duurt). Van alle kanten worden we immers gebrainstormd dat we in de toekomst met z’n allen langer zullen moeten werken.

2 Kunnen en durven loslaten

“Hoe komt het toch dat je van de ene dag op de andere van ‘iemand’ tot ‘niemand’ wordt?”, vroeg oud-VRT-journalist Miel Dekeyser in zijn boek Ouder worden is een kunst (2002). Wie niet meer werkt, verliest ook de status die aan dat werk verbonden is. Als u met pensioen gaat, bent u niet langer de ploegbaas, de secretaresse of de chef onderhoud. U bent alleen nog gepensioneerd. Dat kan bij sommigen voor psychische problemen zorgen in een samenleving waarin de eerste vraag bij een ontmoeting vaak luidt Wat doet u in het leven?

“Je werk en je collega’s durven en kunnen loslaten is een heel belangrijke vereiste voor wie het zwarte gat wil vermijden”, zegt Jacques Van Hulle. Als hoofd Sociale Zaken van het Sociaal Fonds van de KBC is hij de bezieler van de veelgeprezen AVO-cursus (Aanloopprogramma voor oppensioenstelling) die de bank- en verzekeringsgroep nu al meer dan dertig jaar organiseert voor haar werknemers. Voor Jacques Van Hulle is het belangrijk dat u met de juiste ingesteldheid afcheid neemt. “Je moet afscheid kunnen nemen met evenveel enthousiasme als je ooit in je werk hebt gestopt. De mate waarin je erin slaagt je leven als werkende los te laten, bepaalt hoeveel ruimte er vrijkomt voor nieuwe relaties, nieuwe vriendschappen en andere dingen in je leven. Enkele collega’s zul je misschien nog als vriend kunnen behouden, maar wees realistisch: de meesten zul je waarschijnlijk nooit meer zien...”

3 Uw geld tellen

Als u met grote financiële problemen kampt, zult u wellicht geen gelukkige pensioentijd beleven. De wettelijke pensioenen zijn bepaald geen vetpot en alle dromen die u zou willen realiseren (“nu of nooit”) hebben hun prijs. Daarom is het van het allergrootste belang dat u uw pensioen financieel goed voorbereidt, liefst vijf tot tien jaar vooraf. Zo vermijdt u dat u drastisch moet inleveren op uw levenskwaliteit. Laat vooraf het juiste bedrag van uw toekomstig (brug)pensioen berekenen. Zo weet u waar u aan toe bent, want dat zou wel eens kunnen tegenvallen. Maar er bestaan aanvullende spaarsystemen om uw wettelijk pensioen wat op te krikken. Hebt u gedacht aan een levensverzekering, aan pensioensparen of bepaalde beleggingen om het pensioenbedrag aan te vullen? Hebt u een spaarpotje opzijgezet om uzelf extraatjes te blijven gunnen of om niet in geldnood te komen bij een tegenslag? Dat zijn allemaal vragen die u zich het best een hele tijd vóór uw pensionering stelt.

4 Uw gezondheid in eigen handen nemen

In de AVO-cursus van de KBC vormen materieel welzijn en fysiek welzijn niet zonder reden de eerste twee onderdelen. Een goede lichamelijke en geestelijke gezondheidstoestand is immers even belangrijk voor een geslaagd pensioen als financiële rust. Daarom is het goed een medische check-up te laten uitvoeren vooraleer u stopt met werken. Deze controle moet eventuele problemen met cholesterol, hoge bloeddruk of kanker opsporen. Met pensioen gaan is werkelijk het ideale moment om uw gezondheid in eigen handen te nemen. Dat wil vooral zeggen: gezonder eten, lichter koken en meer lichaamsbeweging nemen. Dat laatste hoeft geen topsport te zijn. Wat fietsen, zwemmen of stappen volstaat.

5 Uw tijd opnieuw indelen

Zeker in de eerste maanden van het pensioen kan de afwezigheid van een vaste structuur in de dag voor sommige mensen zeer ontwrichtend werken. “Iemand die het in zijn beroep niet gewoon was zelf zijn tijdsgebruik te organiseren, zal zich waarschijnlijk het best voelen als hij in de eerste maanden zijn dagen ordent volgens een vaste regelmaat”, zegt Jacques Van Hulle. “Bijvoorbeeld door ’s morgens altijd op hetzelfde uur op te staan en in de week bepaalde activiteiten op steeds hetzelfde moment te plannen. Let wel, niet iedereen heeft die structuur nodig. Vele pas gepensioneerden vinden het juist zalig lang uit te slapen en te leven zonder stress, verplichtingen af een agenda.”

6 Spelen voor de wereld

Het wegvallen van verplichtingen maakt dat er ook een hoop stress wegvalt. Wie stopt met werken, hoeft professioneel niet meer te scoren. “Ik zeg mijn cursisten altijd: u moet niet langer voor uw eigen professioneel en materieel succes spelen, u kunt nu spelen voor de wereld”, zegt Jacques Van Hulle. “Daarmee bedoel ik: anderen onbaatzuchtig dienstbaar zijn, bij-voorbeeld door je in te zetten voor vrijwilligerswerk.” Wie vroeger met pensioen ging, plaatste zich als het ware buiten de samenleving. Van die sociale dood is vandaag gelukkig geen sprake meer. Als u na uw pensionering vrijwilligerswerk wilt doen, kunt u het best de nodige contacten nemen vooraleer u stopt met werken. De mogelijkheden zijn legio. De samenleving zou tegenwoordig zelfs niet meer kunnen functioneren zonder de belangeloze inzet van vele (brug)gepensioneerden. Denken we maar aan het werk dat zij presteren in ziekenhuizen, scholen, musea, milieu- en sportorganisaties en het hele gamma van verenigingen allerhande.

7 Niet verzuren

Jacques Van Hulle: “Je kunt de grote finale van je leven op twee manieren beleven: er dynamisch iets van maken of langzaam opdrogen en verzuren. Hoe leuk is het trouwens om wel je schaapjes op het droge te hebben maar er hele dagen als een knorpot bij te lopen?”

Het (brug)pensioen is het ideale moment om de sluimerende talenten in uzelf en alle verdrongen plannen aan de oppervlakte te brengen. Of het nu gaat om tuinieren, schilderen, computerles volgen, bloemschikken of hengelen, alles kan als het maar voor u verrijkend is en u geen nieuwe stress of nieuwe verplichtingen bezorgt. Maak een lijstje op van uw kleine en grote dromen en begin met de voorbereiding terwijl u nog werkt.

8 Blijf realistisch

U hebt altijd gedroomd van een eigen zeilboot maar uw bankrekening laat dit niet toe? U zou graag oude meubeltjes restaureren maar u hebt te veel last van artrose in uw handen? Als u realistisch genoeg blijft, hoeft dat geen ramp te zijn. U kunt nu eenmaal niet alles aan en u kunt niet iedereen een plezier doen. U moet gewoon uw fysieke en financiële grenzen kennen en die accepteren. Nog vóór u stopt met werken, zet u het best alles eens goed op een rijtje en kiest u voor haalbare dromen. Het is ook beter op dat moment al meer dan één bezigheid te hebben. Daarmee kunt u ook voorkomen dat u meteen door de familie wordt opgeëist zodra u effectief met pensioen gaat.

9 Maak weer ruimte voor spirituele zaken

“In de verzakelijkte wereld waarin wij leven is het niet evident aandacht te besteden aan spiritualiteit”, stelt AVO-programmaleider Jacques Van Hulle. “In onze cursus vind ik de onderdelen mentaal en spiritueel welzijn daarom nog belangrijker dan het materiële en fysieke welzijn. Met pensioen gaan betekent ook een spirituele herbronning: zonder taboes nadenken over de zin van het leven, een balans opmaken van het verleden en de relatie met de partner evalueren.”

Die herbronning is vaak het moeilijkst bij mensen die alleen staan in het leven. Om niet in eenzaamheid weg te zinken is het voor hen van groot belang dat ze enkele jaren vóór hun (brug)pensioen beginnen aan de uitbouw van een nieuw sociaal netwerk buiten het werk: hobby’s, een vriendenkring, een vereniging...

10 Langzaam afbouwen of een cursus volgen

Een manier om het bruuske zwarte gat te vermijden bestaat hierin dat u enkele jaren vóór uw pensioen (bijv. vanaf 55 jaar) geleidelijk minder gaat werken. De formule van het tijdskrediet kent niet toevallig een groot succes bij 50-plussers. Deeltijds werken is een andere oplossing. Om de pil van het langer werken te verzachten, denkt onze regering aan maatregelen zoals uitloopbanen, meer vakantiedagen en flexibeler werken, gekoppeld aan gunsttarieven voor de werkgevers.

Ook een voorbereidingscursus op het pensioen kan u helpen aan een zachte landing, maar waar vindt u zo’n cursus?

n Informeer eerst bij uw eigen bedrijf. Misschien biedt het u wel zo’n cursus aan.

n Tal van vakbondsorganisaties organiseren voor hun leden infodagen ter voorbereiding op het pensioen (pensioenrechten, aanvraag, berekening van het pensioen...) n