Een ongezond huis ? Genees het !

Luchtvervuiling is niet in de eerste plaats een probleem van fabrieksschouwen en uitlaatgassen, de lucht in ons huis is vaak sterker vervuild dan buiten. Hoog tijd om deze bedreiging voor onze gezondheid grondig aan te pakken!

Thuis, tussen onze eigen muren, voelen we ons veilig, goed afgeschermd van al het slechte en onaangename van buiten. Maar dat gevoel is niet terecht, zo blijkt. Zelfs als we ons huis brandschoon houden, zijn we veel meer aan gezondheidsrisico’s blootgesteld dan we denken. Onder ons dak huizen immers nogal wat bronnen van mogelijke vervuiling: schoonmaakproducten, vluchtige organische componenten (de zogenaamde voc’s), schimmelsporen, huisstofmijt. Zij kunnen onze gezondheid allemaal aantasten. Gelukkig bestaan er voldoende praktische middeltjes om ons huis gezonder te maken zonder dat we grote kosten hoeven te doen.

200 woningen per jaar

In het Brussels Instituut voor Milieubeheer (BIM) buigt de Regionale Cel voor Binnenhuisvervuiling (RCIB) zich sinds 2000 over de verbanden tussen de gezondheid en dit soort vervuiling. Elk jaar worden 150 tot 200 verdachte woningen van nabij onderzocht. “Het is op aanvraag van dokters dat we een chemische en biologische analyse van een woning uitvoeren”, zegt diensthoofd Sandrine Bladt. “Dat gebeurt als een dokter vermoedt dat er een verband zou kunnen bestaan tussen het gezondheidsprobleem van een patiënt en zijn woning. Het gaat dan vaak om luchtwegproblemen of huidaandoeningen, maar ook meer algemene klachten zoals hoofdpijn of aanhoudende vermoeidheid. Onze bedoeling is enkel de oorzaak te achterhalen. Onze verslagen hebben geen enkele juridische waarde, ze kunnen dus niet gebruikt worden om een huurovereenkomst te verbreken of een sociale woning te bemachtigen. We maken wél een analyse van wat er aan chemische en organische substanties in de lucht zit, gaan na of er lood in het water of in oude verflagen zit, we meten de aanwezigheid van huisstofmijt en schimmel...”

Na de analyse neemt een sociaal verpleegster contact op met de patiënt om uit te leggen wat er kan ondernomen worden om de ziekteverwekkers uit te schakelen. “Toch is een deel van de vervuiling altijd te wijten aan de manier van leven van de bewoners, en die kunnen we niet zomaar van de ene dag op de andere veranderen. Vandaar dat we ook een kopietje van de aanbevelingen aan de behandelende arts bezorgen, zodat hij dat achteraf nog eens met zijn patiënt kan bekijken.”

Een jaar later ontvangt de patiënt dan een vragenlijst om zijn gezondheidstoestand te evalueren, de moeilijkheden die hij in verband daarmee ondervonden heeft te bespreken, enzovoort. “In de meerderheid van de gevallen is de gezondheid van de patiënt dan verbeterd, maar bij sommigen is dat niet het geval, en dit om diverse redenen. Soms gaat het om moeilijke situaties, als bijvoorbeeld de patiënt een woning huurt en de eigenaar de broodnodige werken weigert uit te voeren.”

Meer nog dan in andere omstandigheden, is voorkomen in deze zaak beter dan genezen. Voor er een gezondheidsprobleem opduikt, kunt u al een aantal maatregelen nemen om de vervuiling van uw huis te voorkomen of te beperken.

Schoonmaakproducten: zacht en niet te veel

Eentje om de ruiten schoon te maken, eentje voor de vloer, een ander voor het bad... Schoonmaakproducten nemen zowel in de rekken van de supermarkten als in onze kasten hoe langer hoe meer plaats in. Hoe vermijden we dat ze onze gezondheid schaden? “Door ze enkel te gebruiken voor wat ze bedoeld zijn”, adviseert Sandrine Bladt. “Door de voorgeschreven dosering te respecteren ook. Het is echt niet nodig om elke week uw woning volledig te desinfecteren! En verder door geen mengsels te maken want die kunnen giftig zijn. Eén schoonmaakbeurt per week, met een zacht detergent (zonder bleekwater) moet in normale omstandigheden volstaan om het grootste deel van het stof te verwijderen, en dus ook de huisstofmijt.

Producten als white spirit, afbijtmiddelen, verven en dergelijke bewaart u het best in een goedverluchte ruimte zoals een balkonkast. Het is ook aangewezen af en toe te controleren of ze nog wel bruikbaar zijn en om verdampte, hard geworden of vergane stoffen te verwijderen. Uiteraard houdt u er dan rekening mee dat het om giftige stoffen gaat en levert u ze in tijdens de gespecialiseerde afvalinzamelingen of in het containerpark!”

Goed om te weten: Eenmaal geopend, verdampen producten nog altijd een beetje, zelfs als de verpakking opnieuw (en goed) gesloten is. Matras en beddengoed: verluchten en stofzuigen

Zelfs als u geen last hebt van woelen of nachtmerries zweet u ’s nachts. Het resultaat – de combinatie van warmte en vocht – is het favoriete leefklimaat voor zowel schimmels als huisstofmijt. Om uw matras goed te onderhouden, kunt u ze dus het best elke ochtend gedurende een tiental minuten (of wat langer) verluchten. Dekbed, bovenlakens en dekens verwijdert u, het hoeslaken kunt u laten liggen.

Wie allergisch is aan huisstofmijt, kan het best een daartoe behandelde matrasbeschermer gebruiken die de volledige matras bedekt. Wetenschappelijke studies hebben het nut daarvan uitgebreid aangetoond. Best kiest u er één die langs een zijde van polyurethaan gemaakt is. Die zorgt ervoor dat het transpiratievocht kan verdampen. Dit soort hoezen bestaat ook voor hoofdkussens en dekbedden, ze verdienen de voorkeur boven producten waarmee u het beddengoed moet behandelen. Een matras met dergelijke producten te lijf gaan, wordt afgeraden omdat u nadien, door erop te slapen, vaak niet bepaald onschuldige stoffen inhaleert. “Hetzelfde geldt voor matrassen die voorbehandeld zijn tegen huisstofmijt. Ook hier ademt u stoffen in die u beter kunt mijden. Bovendien zijn de anti-huisstofmijtproducten na zowat een jaar uitgewerkt. Wat beddengoed betreft, kiest u het best lakens die op 60° gewassen mogen worden, dan worden al een heleboel mijten vernietigd.”

Bent u niet gevoelig voor huisstofmijt dan volstaat het om uw matras te stofzuigen, ten minste één keer tussen de seizoenen. Sommige stofzuigers zijn uitgerust met een HEPA-filter (High Efficiency Particulate Air), waardoor opgezogen stoffen niet meer verspreid kunnen worden. Hun vermogen wordt aangeduid met een cijfer. Om echt doeltreffend te zijn, moet dat cijfer minstens 13 zijn.

Goed om te weten: Behandel uw matras niet met een stoomreiniger. Zo zet u de deur open voor schimmels. Chemische stoffen: lucht in de winter

Uw woning verluchten is nuttig en makkelijk, maar toch verwaarlozen we het vaak. Het volstaat om ’s ochtends en ’s avonds 10 tot 15 minuten de ramen te openen, wat ook de buitentemperatuur is. Niet alleen is frisse lucht gezonder en aangenamer om in te ademen, door direct zonlicht en koude worden er ook organismen uitgeschakeld die anders in onze goed geïsoleerde woningen vrij spel krijgen. “Let in de winter wel op als de kou vocht op de muren veroorzaakt, waardoor ze gevoelig worden voor schimmels”, waarschuwt Sandrine Bladt.

Een frisse wind door het huis vermindert in belangrijke mate de concentratie vluchtige organische componenten (voc’s). Dat zijn chemische stoffen (formaldehyde, benzeen, glycolethers,...) die binnenshuis in de lucht zitten. Ze worden uitgewasemd door een heleboel bronnen: bouwmaterialen, oplosmiddelen, schoonmaakproducten, verf, meubels, speelgoed, binnenhuisparfums... Hun effect op de gezondheid hangt af van mens tot mens, maar voc’s kunnen onder andere oogirritatie, astma-aanvallen, vermoeidheid en hoofdpijn veroorzaken.

“Woont u aan een drukke straat en durft u uw huis daarom niet te verluchten? Dan kunt u misschien proberen de vensters langs de straatkant buiten de piekuren open te zetten”, zegt Sandrine Bladt. Vooral in de winter is verluchten erg belangrijk, omdat de concentratie voc’s dan beduidend hoger is dan in de zomer. Dan gaan de deuren en ramen immers vanzelf al wat vaker open. En bovendien worden voc’s sneller afgebroken door licht, wat in de zomer uiteraard overvloediger aanwezig is.

Goed om te weten: De aanwezigheid van voc’s kunt u zelf nauwelijks opmerken, ze zijn meestal geurloos. Schimmels: oorlog tegen het vocht

Bij schimmel denken we meteen aan verdacht ruikende vlekjes op de muur, maar vaak zijn ze niet zo makkelijk op te sporen. Er zijn namelijk schimmels die met het blote oog niet zichtbaar zijn. En dan heb je uiteraard er nog de zichtbare die verborgen zitten, bijvoorbeeld onder een plankenvloer. Nu zijn niet alle schimmels schadelijk, maar een groot aantal heeft toch gevolgen voor onze gezondheid (allergieën, irritaties,...) omdat ze giftige stoffen produceren die kunnen ingeademd worden, de zogenaamde mycotoxines.

De Gentse onderzoekster Barbara Delmulle ontdekte tijdens het voorbereiden van haar doctoraat maar liefst 21 van die mycotoxines in binnenhuislucht van woningen met schimmel. De meest voorkomende, aflatoxine B1 en B2, zijn door het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) gecatalogeerd als kankerverwekkend. Schimmelbestrijding is dus zeker aangewezen.

Omdat schimmels vocht nodig hebben om zich te ontwikkelen, is het beperken van het vocht in een woning een eerste stap in de goede richting. Dit kan vrij eenvoudig door:

n de voorziene verluchtingsmogelijkheden in keuken en badkamer maximaal te gebruiken: de dampkap inschakelen bij het koken (of – als er geen is – het raam openzetten), de badkamer verluchten als u van een warme douche geniet.

n de ventilatiemogelijkheden goed te onderhouden.

n de deur van de keuken en de badkamer te sluiten als u ze gebruikt. Zo kan de vochtigheid zich niet over de rest van het huis verspreidt.

n meteen alle condensatievocht op de ramen weg te vegen. Kijk ook na of de afvoergeultjes van de ramen niet verstopt zijn.

n gemorst water meteen te verwijderen, zodat het nergens in kan doordringen.

n niet te aarzelen om door water beschadigde, poreuze voorwerpen weg te gooien.

n de was zo mogelijk buiten te laten drogen.

n het aantal potplanten binnenshuis te beperken: zij zijn een ideale voedingsbodem voor schimmels.

n de voorkeur te geven aan latexverf voor de badkamermuren.

n behangpapier te vermijden: schimmels voeden zich met de behangers-lijm en nogal wat huisstofmijten voeden zich op hun beurt met deze schimmels.

Vochtplekken zelf schoonmaken is mogelijk als het om kleine oppervlakken gaat. “Daarvoor kunt u een klassiek detergent (verdund) gebruiken of bleekwater dat vijf keer verdund is”, preciseert Sandrine Bladt. Doordrenk het oppervlak, laat dat dan twee à drie uur drogen en herhaal deze behandeling twee keer. Na de derde keer schrobt u alles nog eens grondig.

Schimmel heeft de neiging om terug te keren zolang de oorzaak niet weggewerkt is. Een tip: als de schimmel veel plaats in beslag neemt, kunt u een behoorlijk deel weghalen door er eerst zelfklevende folie (zoals gebruikt wordt voor het kaften van schoolboeken) op te plakken en deze er voor het schoonmaken weer af te halen. Als er meer dan 3 m2 schimmel in een kamer voorkomt, haalt u er beter een gespecialiseerde firma bij. Dat doet u ook als de problemen telkens opnieuw opduiken en u de oorzaak zelf niet kunt achterhalen of wegnemen.

Goed om te weten: In landen zoals Zweden en Canada worden speurhonden gebruikt om schimmel op te sporen. n Meer info op:

www.leefmilieubrussel.be en www.indoorpol.be

Gwenaëlle Ansieau